تبیان، دستیار زندگی

مقصود از حق در این تعبیرها ، همان منزلت و مقام والایی است كه آنها نزد خدا دارند، و اگر هم این منزلت، حق شمرده شود، حقی است كه خدا به آنان داده است و این مطلب، عین توحید است؛ زیرا خدا در برخی از موارد، بندة خود را ذی‌حق و خود را بدهكار معرفی می‌كند، مثلاً می‌فرماید:

«كانَ حَقّاً عَلَیْنا نَصْرُ المُؤْمِنینَ».\[1]

«یاری كردن افراد مؤمن حقی است بر ما».

در حدیث نبوی وارد شده است كه فرمود:

«بر خداست به كسی كه به خاطر حفظ عفت، ازدواج كرده، كمك كند».\[2]

مراجعه به آیات و روایات روشن می‌كند كه این نوع حقوق بندگان بر خدا، امری رایج در كتاب و سنت است. مقصود از این كه می‌گویند كسی بر خدا حقی ندارد، این است كه هیچ كس بالذات بر خدا حقی ندارد، ولی این مانع از آن نیست كه خدا از روی تفضل و بزرگواری، افرادی را ذی حق معرفی كند و حتی از آنان وام بخواهد و بگوید:

«مَنْ ذَا الَّذِی یُقْرِضُ اللّهَ قَرْضاً حَسناً».\[3]

«كیست كه به خدا وام نیكو بدهد؟».

در حدیث آموزش پیامبر(ص) به فرد نابینا در بخش توسل خواندیم كه پیامبر(ص) به او آموخت كه بگوید: اللّهمّ انّی أسألك وأتوجّه إلیك بنبیّك محمد(ص) نبیّ الرحمة. (كلمه بنبیّك متعلق به دو فعل پیشین است:«أسألك » و «أتوجه إلیك)» و معنی جمله این است كه خدایا من از تو به خاطر پیامبرت محمد(ص) پیامبر رحمت، درخواست می‌كنم و به سوی تو روی می‌آورم.

پیامبر گرامی(ص) هنگام دفن فاطمه بنت اسد در حقّ او چنین دعا كرد:

«خدایا! مادرم فاطمة بنت اسد را ببخش و جایگاه او را گسترده و فراخ گردان، به حق پیامبرت و پیامبرانی كه پیش از من بودند».\[4]

در صحیفه سجادیه و دعاهایی كه از ائمه اهل بیت به ما رسیده است، این نوع سوگند دادن به فراوانی از آنان نقل شده است، علاقه‌مندان می‌توانند به آنها مراجعه فرمایند.

\[1] . روم/47.

\[2] . سیوطی، جامع الصغیر، ص 33.

\[3] . حدید/11.

\[4] . مستدرك حاكم:3/108; حلیة الأولیاء:3/121; استیعاب در حاشیه الاصابه:4/382.

از  آیت اله اراکی (یا شاید آیت اله طباطبایی) قریب به این مضمون نقل شده که در اواخر عمر به دلیل کهولت بسیاری از اعمال دینی برایشان دشوار بود ولی انجام می دادند. از ایشان پرسیدند که شما خودتان در رساله تان عوان کرده اید که در فلان مورد می توان مثلا نماز را نشسته خواند چرا شما خودتان عمل نمی کنید.... ایشان در پاسخ گفته بودن این که مثل گذشته ایستاده بخوانم یک  نگاه عامی است به دین و دوست دارم عامیانه باشم تا خدا هم عامیانه برخورد کند بر من و سهل گیرد کارنامه اعمالم را.....

درواقع قسم دادن خدا به بهترین اولیا وی شاید از لحاظ منطقی برای دست یافتن به نیازهای زودگذر دنیا ، کوته فکری و شاید اساعه ادب به درگاه توانای باریتعالی محسوب شود ولی اگر با دید عامیانه بنگری ، درخواست از ارباب کرم اشکالی ندارد هرچند ارباب بزرگ باشد و خواسته کوچک و واسطه بلندمرتبه.