تبیان، دستیار زندگی

عضو كمیته‌ روانشناسی آكادمی ملی المپیك معتقد است موفقیت‌های امروز المپیك لندن به درستی بررسی شود كه آیا این موفقیت حاصل برنامه‌ریزی بوده و یا مدیریت فردی نقش داشته است.

دكتر علیرضا فارسی عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی طی نشستی با ایسنا، به بررسی علل موفقیت كاروان ورزشی ایران در المپیك لندن به خصوص رشته كشتی فرنگی و تحقق پیدا نكردن انتظارات در كشتی آزاد پرداخت كه در پی می‌آید:

آیا موفقیت امروز در المپیك حاصل برنامه‌ریزی اصولی بر روی ورزش بوده است؟


ـ اعداد و ارقام به دست آمده در المپیك نشان از نتایج خوب در این دوره از بازی‌هاست. هر اندازه در المپیك قبلی به نتیجه‌ قابل قبولی دست نیافتیم، در المپیك لندن نتایج به دست آمده حائز اهمیت بود. البته وقتی موفقیتی به دست می‌آید متاسفانه از نقاط ضعف چشم پوشی شده و تنها به نقاط قوت پرداخته می‌شود.


این در حالی است كه باید ارزیابی درستی هم نسبت به شكست‌ها و هم نسبت به موفقیت‌ها داشته باشیم تا بتوانیم برای المپیك بعدی ضمن حفظ نتایج، به جایگاه بهتری دست یابیم. باید به این مساله توجه داشته باشیم كه اگر امروز در المپیك لندن موفقیت نتیجه‌ بخش بوده به دنبال بررسی عوامل و تقویت آن باشیم. در كشتی فرنگی موفق به كسب سه مدال شدیم؛ با كنار گذاشتن این سه مدال در آن صورت می‌توانیم ارزیابی درستی نسبت به وضعیت كاروان ورزشی ایران نسبت به المپیك پكن باشیم. در این صورت می بینیم كه وضعیت رده بندی كاروان تفاوت چندانی با المپیك پكن نداشته است.


همچنین در دوومیدانی اگر موفق به كسب یك مدال نقره شدیم، باید عوامل این موفقیت بررسی شود كه اگر تاكنون در رشته دوومیدانی مدال‌آور نبودیم، چه عاملی سبب شده كه امروز به چنین موفقیت خوبی دست یابیم و چگونه باید این موفقیت را حفظ كنیم كه در دور بعد این مدال را تكرار كنیم. بدون شك اگر برنامه‌ریزی خوبی صورت نگیرد، امروز در رتبه هفدهم قرار داریم در دور بعد به جایگاه پایین‌تر تنزل پیدا خواهیم كرد.

باید نتایج المپیك بررسی دقیق شود تا جایگاه خود را در المپیك بعدی از دست ندهیم


ـ در موفقیت‌های كه امروز كسب شده، باید سهم برنامه‌ریزی و تلاش فردی خود ورزشكار را از هم تفكیك كنیم. اگر در این بررسی برنامه‌ریزی نقش اساسی در موفقیت كاروان ورزشی ایران داشت، در المپیك بعدی نیز رتبه بهتری را كسب خواهیم كرد، اگر چنین نباشد و سهم ورزشكار و مربی در این موفقیت‌ها نقش بسزایی داشته است، بدون شك با خارج شدن ورزشكار در طی چهار سال آینده، جایگاه خود را مجدد از دست خواهیم داد و حركت رو به جلویی را نخواهیم داشت.


لذا باید این مساله به طور دقیق موشكافی شود كه چه عواملی در موفقیت كاروان ایران در سی‌امین دوره بازی‌های لندن سهم بسزایی ایفا كرده است. قبل از اعزام تیم‌ها به بازی‌های المپیك لندن همه اعتقادات بر این باور بود كه احتمال كسب مدال در كشتی آزاد و تكواندو بیش از سایر رشته‌ها است و در كشتی فرنگی در خوش بینانه ترین حالت كسب یك تا دو مدال بود كه البته این امر میسر نشد و ما دیدیم كه در وزنه‌برداری بر اساس آنچه كه پیش‌بینی شده بود، تحقق پیدا كرد و در سایر رشته‌ها به جز كشتی فرنگی عملكرد رو به رشدی نداشتیم. البته نتایج كشتی آزاد به نسبت بازی‌های المپیك پكن قابل قبول بود، اما آنچه كه در این دوره از كشتی آزاد انتظار می رفت، نتایج بهتر از كشتی فرنگی و المپیك پكن بود.


در این ارتباط شاید نقش برنامه‌ریزی در موفقیت‌ها بسیار كمتر از سهم ورزشكار و خود مربی بود كه همه به این موضوع اذعان داشتند و معتقدند بودند كه نقش بنا در موفقیت كشتی فرنگی و تسلط و احاطه‌ای كه به این تیم در مدت زمانی كه در اختیار داشت، تاثیر بسزایی داشته است. در مورد كشتی آزاد هم باید این مساله را در نظر گرفت، مدت زمانی كه رسول خادم كشتی‌گیران آزاد را در اختیار داشت، نسبت به فرنگی كمتر بود و این مساله تا حدودی می‌تواند در نتایج كسب شده در كشتی آزاد اثربخش باشد.

عملكرد آزادكاران تحت تاثیر فشار روانی موفقیت كشتی فرنگی


ـ اگر در بازی‌های المپیك لندن برنامه‌ریزی نقش بسزایی داشته، ما باید بتوانیم چندین مربی دیگری همانند محمد بنا در كشتی فرنگی تربیت كنیم كه با نبود وی با خلاء مربیان توانمند و با تجربه مواجه نشویم. همچنین اگر به ارزش گذاری یك مربی بخواهیم نگاه كنیم، مثلا بخواهیم مبلغ 100 تا 200 میلیون تومان به محمد بنا به خاطر عملكرد خوبش در المپیك بدهیم، واكنش مناسبی در برابر افتخارآفرینی وی نیست، چون وی سهم زیادی در موفقیت تیم داشته و باید در این زمینه عدالتی برقرار شود و این عدالت زمانی میسر است كه به وی امكانات خوب و یا آكادمی كشتی را در اختیار بنا قرار دهیم تا بتواند مربیان برجسته‌ای همانند خود برای چهار سال آینده تربیت كند. این به واقع می‌شود یك برنامه‌ریزی در جهت كسب موفقیت و دیگر نمی‌توان گفت موفقیت در المپیك به خاطر تلاش فردی بوده نه برنامه‌ریزی.


در كشتی آزاد نیز اگر بخواهیم قیاسی در خصوص عملكرد این تیم در لندن داشته باشیم، می بینیم كه كشتی‌گیران زیادی بودند كه قادر به كسب حتی طلا بودند، اما به دلایل مختلفی از رسیدن به چنین موفقیت‌هایی باز ماندند.


البته باید بپذیریم دغدغه‌هایی كه در كشتی آزاد وجود دارد بیشتر از كشتی فرنگی است. همچنین مسایل حاشیه‌ای نیز بی تاثیر نبود. ضمن این كه من معتقدم پس از موفقیت كشتی فرنگی در المپیك بار روانی زیادی روی آزادكاران بود كه من به نوعی تلاش كردم این مساله به رسول خادم منتقل كرده و راهكارهای لازم را جهت كاهش این بار روانی گوشزد كنم، اما متاسفانه فرصت و امکان ارتباط میسر نبود.


سه مدال طلای كشتی فرنگی بار روانی زیادی را روی كشتی‌گیران آزاد پدید آورد و موجب بالا رفتن سطح انتظارات نسبت به این رشته شد. در حالی كه به نظر می‌رسید هر كدام از آنها شرایط خاص خود را داشتند. اما متاسفانه دیدگاه ها جور دیگری بود و ما همان نتایجی كه در المپیك پكن برای حمید سوریان به وجود آمد، این بار این فشار به آزادكاران منتقل شد.


این مساله كاملا در جریان مسابقات به وضوح دیده می‌شد كه به دلیل موفقیت فرنگی كاران عملكرد آزادكاران تحت تاثیر موفقیت‌های آنها قرار گرفته و به درستی نتوانستند انتظاراتی كه از قبل پیش‌بینی می‌شد در بازی‌های المپیك تحقق ببخشند.

حضور روانشناس در كنار تیم تاثیر بسزایی در تغییر نتایج آزادكاران داشت


ـ حضور یك روانشناس كه بتواند بار روانی ورزشكاران را كاهش دهد و فشار روانی را به درستی مدیریت كند، در جریان رقابت‌های كشتی آزاد كاملا احساس می‌شد. البته رسول خادم خود فردی توانمند در این زمینه است، اما به نظر می‌رسد باید در كنار وی یك روانشناس حضور داشت تا راهكارهای لازم را برای كاهش این بار روانی ارائه می‌داد.


كاروان اعزامی ما به بازی‌های المپیك از وجود یك مربی روانشناس برخوردار نبود. درست است كه در این بازی‌ها 12 مدال كسب كردیم و واقعا عملكرد موفقی داشتیم، اما می توانستیم نتایج بهتری هم کسب کنیم .در نظر داشته باشیم که اگر مدال‌های نقره به طلا تبدیل میشد جایگاه ما کجا بود؟ شاید حضور یک فرد که می توانست بعنوان روانشناس در کنترل فشار های روانی در کنار کاروان اعزامی و ورزشکاران باشد در تحقق این امر واقعا تاثیرگذار بود و جایگاه بهتری را برای تیم ایران در جدول رده‌بندی رقم می‌زد.

شكست یوسف كرمی به دلیل مشكلات روانی بود


البته از بعد علمی من اعتقاد دارم كه اگر كشتی آزاد ابتدای امر روی تشك می‌رفت، به طور قطع یقین امروز ما صاحب یك مدال طلا بودیم، چون در آن صورت بار روانی كمتر بود. این بار روانی نه تنها در مورد كشتی، بلكه در مورد تكواندو نیز گریبانگیر ورزشكاران بود. به طوری كه تصور می‌كنم قضیه یوسف كرمی و ناكامی وی در بازی المپیك كاملا بار روانی داشت و این چیزی بود كه قبل از اعزام وی به بازی‌ها در حریفان وی احساس می‌شد، چرا كه حریفان یوسف كرمی تصور نمی‌كردند كه به راحتی از وی امتیاز بگیرند. وی زمانی كه اولین رقابت خود را می‌خواست به نمایش بگذارد، از لحاظ بار روانی بازنده بود و اصلا احساس یك قهرمان را نداشت. وی حتی در ضعیف ترین حالت ممكن نیز چنین امتیازاتی را از دست نمی داد، ولی در این مسابقات به وضوح دیدیم كه به راحتی حریفانش بر سر یوسف كرمی ضربه وارد می‌كردند و سه امتیاز به دست می آوردند و این چیزی دور از انتظار بود.

احسان حدادی می‌توانست با تمركز طلا بگیرد


سوسن حاجی پور نیز دیگر تكواندوكار كشورمان تقریبا شرایط یكسانی با یوسف كرمی داشت و تقریبا می‌توانستیم از چهره وی كاملا فشار روانی بالا را احساس كرد. در خصوص احسان حدادی به رغم این كه ما در این ماده موفق به كسب مدال نقره شدیم، ولی تصور من بر این بود كه اگر وی در پرتاب آخر تمركز بالایی داشت بدون شك مدال وی طلا بود، نه نقره. هر چند وی دچار استرس نبود، اما تمركز كافی برای پرتاب دیسك را نداشت، ولی در عین حال مدال نقره وی در رشته دوومیدانی تاریخی بود.

خلاء روانشناس در بازی‌های المپیك بسیار محسوس بود


حضور یك روانشناس در بازی‌های حساسی همچون المپیك نه تنها برای ورزشكار لازم است، حتی برای كمك و كاهش بار روانی مربی نیز حائز اهمیت می‌باشد. چون جو المپیك به نحوی است كه ه تماشاگران به دلیل بار روانی کمتر درك بهتری از بازی دارند تا خود مربی. مربی اگر احاطه كاملی بر روی ورزشكار قبل از مسابقات داشته باشد، اما در جریان مسابقات به دلیل استرس بالا به طور جد حضور یك روانشناس دارد تا بار روانی وی را كاهش و به درستی كنترل كند. شاید یك دستورالعمل كوچك از سوی یك روانشناس در چنین شرایطی بتواند عدم موفقیت ورزشكار را به یك موفقیت بزرگ تبدیل كند، قطعا اگر در این مسابقات دو مدال نقره ما به طلا تبدیل می‌شد، از لحاظ رده بندی نیز در جایگاه بهتری قرار می‌گرفتیم.

به جای حضور غیرالزامی برخی همراهان، باید روانشناس اعزام می‌شد


درست است كه قبل از اعزام تیم‌ها به المپیك ، برخی تیم‌های المپیكی از وجود روانشناسان برخوردار بودند كه نقش سازنده‌ای در بهبود عملكرد آنها داشتند. اما حضور آنها در مسابقات تاثیرگذارتر از قبل از مسابقات است، چون بیشترین بار و فشار روانی در مسابقات به ورزشكاران تحمیل می‌شود تا قبل از مسابقات. در این شرایط وجود فردی متناسب با حالت روانی ورزشكار سبب می‌شود تا وی بتواند بر هیجانات منفی خود غلبه كند. واقعا چه ایرادی داشت همانند پارالمپیك كه اكنون دكتر كاظم واعظ موسوی راهی لندن می‌شود، در المپیك نیز یك یا دو روانشناس در كنار تیم بود. اهمیت المپیك كه کمتر از از پارالمپیك نیست. در این رقابت‌ها افراد زیادی همراه تیم راهی المپیك شدند كه حضور آنها زیاد الزامی نبود.

درك علوم روانشناسی برای تمام مربیان امكان‌پذیر نیست


كاربرد علوم ورزشی به ویژه روانشناسی كه به نظر می‌رسد به راحتی قابل درك و فهم برای افراد توانمند در ورزش نیست. متخصصان زیادی از جمله تغذیه و علم تمرین می‌توانند در موفقیت یك ورزشكار تاثیر گذار باشند و تاثیر آنها قابل اندازه گیری است. اما ابعاد روانی درك و تشخیص آن برای همه افراد قابل تشخیص نیست، چرا كه اگر در مورد بعد روانی ورزشكاری اشتباهی تشخیص داده شود، چه بسا ورزشكار به مسیر بدتری هدایت شود. البته در این رقابت‌ها حضور متخصص بایومكانیك نیز كه تحلیل حركت می‌كند در رشته‌های به ویژه شنا، دوی سرعت، پرتابی‌ها و وزنه‌برداری بسیار تاثیرگذار است، علم روانشناسی از همه این علوم در رقابت‌های حساس تاثیرگذارتر است. در صورت اعزام افرادی كه قبل از المپیك با ورزشكاران از نظر مهارت‌های روانی كاری می‌كردند، به طور قطع ما در تمام ابعاد موفقیت‌های بهتری داشتیم.

آكادمی كمیته ملی المپیك از جایگاه واقعی خود منحرف شده است


آكادمی كمیته ملی المپیك در گذشته پیرامون علمی كردن ورزش در بخش‌های مختلف با تشكیل كار گروه‌های تخصصی نقش تاثیرگذاری داشت ، اما هم اكنون چند وقتی است كه مسیرش بیشتر تئوریک است تا عملی،امروز تعریف واقعی آكادمی سنجش و ارزیابی بعد فیزیولوژیک ورزشكاران است. در حالی كه تشكیل كار گروه‌های مختلفی از علوم تغذیه، روانشناسی، علم تمرین و بایومكانیك به همراه مربیان تیم‌ها در روند و پیشرفت ورزش كشور نقش مهمی دارد. چون باعث می‌شود كه مربیان به صورت مستقیم در این كار گروه‌ها با متخصصان امر به صورت مستمر و مداوم درگیر شوند و ضمن دانش افزایی به حضور متخصصان نیز اعتقاد پیدا كنند.