تبیان، دستیار زندگی

 

گاهی غفلت از عیبهاى خود و غفلت از الطاف خداباعث یجاد غرور در وجود انسان می شود.

یکی از مشکلات انسانها اینه که ، هر کسی فکر میکنه ، خودش ، عقل کلّه !

و بخاطر همین فکر ، خیلی راحت ، در مورد مسائل مختلف (حتی مسائل دینی) ، حکم صادر ، و تصمیمات باطلش رو هم به همه تلقین میکنه !

در حدیثی زیبا امام سجاد (ع) می فرمایند :

قال السجاد علیه السلام : إنَّ دینَ اللّهِ لایُصابُ بِالْعُقُولِ النّاقِصَةِ، وَالآراءِ الْباطِلَةِ، وَالْمَقاییسِ الْفاسِدَةِ، وَلایُصابُ إ لاّ بِالتَّسْلیمِ، فَمَنْ سَلَّمَ لَنا سَلِمَ، ومَنِ اهْتَدى بِنا هُدِىَ، وَمَنْ دانَ بِالْقِیاسِ وَالرَّاءْىِ هَلَكَ. (مستدرك الوسائل ج 17، ص 262)

نمی توان ، با عقلی که ناقص است و یا با نظریه های فاسد و ساختگی ، که بر اساس قیاس و شبیه سازیست ، به مسائل و احکام دین رسید ! (إنَّ دینَ اللّهِ لایُصابُ بِالْعُقُولِ النّاقِصَةِ، وَالآراءِ الْباطِلَةِ، وَالْمَقاییسِ الْفاسِدَةِ)

بلکه تنها وسیله ، برای رسیدن به احکام واقعی و حق و حقیقت ، تسلیم محض شدن (در برابر خدا و رسولان و اولیاء) می باشد.(وَلایُصابُ إ لاّ بِالتَّسْلیمِ)

پس هركس در مقابل ما اهل بیت تسلیم باشد از هر انحرافى در امان است و هر كه به وسیله ما هدایت یابد خوشبخت خواهد بود.(فَمَنْ سَلَّمَ لَنا سَلِمَ، ومَنِ اهْتَدى بِنا هُدِىَ)

و شخصى كه با قیاس و نظریات شخصى خود بخواهد دین اسلام را دریابد، هلاك مى گردد.(وَمَنْ دانَ بِالْقِیاسِ وَالرَّأْىِ هَلَكَ)

به قول شاعر که می فرماید :

انسانی که فقط خودش را قبول دارد و دچار عجب و خودبینی است و یا خود را از دیگران برتر می‏داند و متکبر است، از امتیازی که خدا به او داده که عقل و شعور است، سوء استفاده کرده، حتی گاهی بر خالق خویش متکبر می‏شود، چه رسد به هم نوع خودش. این صفت رذیله بیشتر دامنگیر افرادی می‏شود که به مقام و موقعیتی رسیده و به جای خدمت به خلق بر مرکب طغیان سوار شده، به پیش می‏تازند.

زمانی انسان می تواند با خوی خودپسندی مقابله کند که مدام به خود یادآور شود که نعمت‪هایی مانند: علم و ثروت و قوت وعزت و حسب و نسب و توفیق عبادت او... به خاطر هدایت و فراهم گردانیدن اسباب و عوامل زیادی توسط خداوند بوده است. و هرگاه بخواهد، همه‪ی آنها را در یک چشم بر هم نهادن از او می گیرد.

ما بارها و بارها شنیده ایم که چه خصلت زشت و ناپسندی، شیطان را از آن همه قرب و نزدیکی به خدای متعال آن قدر دور کرد و به ذلت و خواری رساند که از دستگاه عبودیت خدا مطرود شد.

بخواهیم یک نگاه کلی و عرفی داشته باشیم باید بگوییم که عجب، خودخواهی و یا تکبر، عامل رانده شدن او بود. اگرچه در علم اخلاق، بین این صفات تفاوت‌هایی وجود دارد ولی از آنجایی که جمع همه اینها به خودمحوری، خودکامگی و حب نفس بر می‌گردد می‌توان آنها را در یک گروه قرار دارد.

حال جملاتی از امام راحل علیه الرحمه، در همین زمینه برای شما عزیزان آماده شده که ارائه می‌شود.

تمام فسادهایى كه در عالم پیدا مى شود از خودخواهى پیدا مى شود
تمام مفاسدى كه در عالم واقع مى شود از این توجه به خود است
مادامى كه انسان خودش را مى بیند، نمى تواند به آن راهى كه راه هدایت است دست پیدا بكند
هیچ شكى در این نكنید كه هر كه گفت (من ) این (من ) شیطان است

بدان كه رذیله عجب از حب نفس پیدا مى شود
خود محورى : (من ، نه غیر ) این در همه نفوس هست ، مگر این كه تهذیب بشود
چقدر انسان باید جاهل باشد كه این چیزها را مقام بداند و چقدر ضعیف النفس باشد كه این حكومت را، حكومت ها را یك مقام بداند

بكوشید تا حجاب خویت را بردارید و جمال جمیل او - جل علا - را ببینید، آنگاه است كه هر مشكلى آسان و هر رنجى و زحمتى گواراست

خودبینى ارث شیطان است

تا این خودخواهیها در بشر هست ، این جنگها و این فسادها و این ظلمها و ستمگریها هست
اگر - خداى نخواسته - كارها با خودخواهى و غرور همراه شد، مبدا شكست انسان است
نمى شود كه انسان هم خود پرست باشد و هم خداپرست . نمى شود كه انسان هم منافع خودش را ملاحظه كند و هم منافع اسلام . باید یكى از این دوتا باشد

من اگر براى خودم نسبت به سایر انسان ها یك مرتبتى قائل باشم ، این انحطاط فكرى است ، و انحطاط روحى
اگر انسان در هر امرى كه وارد مى شود، در آن امر خودخواهى را كنار بگذارد و مصلحت را ملاحظه بكند، و خدا را ملاحظه بكند، هم موفق مى شود و هم از خطراتى كه بر این خود خواهى (مترتب ) است در امان مى ماند
نزاع مال خودخواهى است ، از نقطه نفس انسان پیدا مى شود
دو جور تعریف داریم : یك وقت این است كه آدم تعریف مى كند، مى خواهد خودش را نشان بدهد، این ابلیس است یك وقت از خودش ‍ تعریف مى كند براى این كه هدایت كند دیگران را، این نفس رحمان است
هواى نفس انسان مى خواهد هر چه بشود بگوید من كرده ام ، و این آثار خودخواهى است ، و اختلافاتى هم كه مشاهده مى شود از ضعف ایمان است
هیچ فردى نمى تواند ادعا كند كه من نقص ، هیچ ندارم . اگر كسى ادعا كرد این را، بزرگترین نقصش همین ادعاست
غرور از پیروزیها، آفت بزرگى است كه شیطان باطنى در بندگان خدا به وجود مى آورد، تا آنان را از راه حق منحرف كند

غرور و غفلت انسان را به تباهى مى كشد

كبر از اخلاق خاصه شیطان است
هر كس جهلش بیشتر و عقلش ناقصتر است ، كبرش بیشتر است . هركس ‍ علمش بیشتر و روحش بزرگتر و صدرش منشرحتر است ، متواضعتر است.به نقل از (كلمات قصار، پندها و حكمتها )، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى (ره )، ص 85

شخص مغرور، از نارسایى‏هاى وجود خود بى اطلاع است، از این رو هیچ گاه درصدد جبران نارسایى‏ها و بهبود نقایص خود برنمى‏آید، اساسا شناخت کاستی ها و ضعف های آدمی، عامل مهمی در جلوگیری از غرور، تکبر و خودپرستی است . وقتی کسی به این باور برسد که هیچ چیز در این عالم از خود ندارد و همه اعطایی و عاریه ای از سوی دیگری است و همین ها را هم که دارد، موقتی و گذرا و فانی است و موجودی به غایت ضعیف، ناتوان و نیازمند است و اگر خدا اراده کند، هر آینه فانی و نابود است و نفس او برای همیشه قطع خواهد شد، دیگر جایی برای خودپرستی، بر خود بالیدن، تکبر، جسارت و خودخواهی او باقی نمی ماند . چرا که چیزی از خود ندارد تا بدان فخر فروشد . حتی خود او نیز عاریه ای است .
در حدیثی از امام امیرمؤمنان(ع) می‏خوانیم:

«سکر الغفلة و الغرور ابعد افاقة من سکر الخمور!; مستی غفلت و غرور از مستی شراب طولانی‏تر است‏».

غرور، حجاب ضخیمی بر عقل و فهم انسان می‏فکند و او را از درک حقایق بازمی‏دارد و به او اجازه نمی‏دهد خود و دیگران را آنچنان که هست و هستند بشناسد .

علمای اخلاق در رابطه با غرور اینگونه می گویند:«سکون النفس اذا ما یُوافقُ الهوی آرامش روحی که انسان بر اثر رسیدن به خواسته‏های نفسانی‏اش پیدا می‏کند غرور است»

مرحوم نراقی دركتاب ارزشمند معراج السعاده در این باب میفرمایند:
«بسی بزرگان ایام كه به این صفت ،گرفتار دام شقاوت گشته اند این صفت مانع میشود كه انسان به كسب اخلاق حسنه دست یابد چون بواسطه این صفت آدمی خود را بزرگ میبیند و حلم و نصیحت را نمی پذیرد»

مهمترین اثر غرور در واقع همان عدم پذیرفتن نصیحت است چرا که شخص مغرور خود را بالاتر وبرتر از دیگران ونظرات آنها می داند به خاطر همین حاظر نیست به صحبت های آنها گوش دهد حتی اگر گفته های دیگران مطابق با حق وواقع باشد.

اشخاص مغرور بجای عمل، به آرزو می‌پردازند، و روز خود را با آرزوها شب می‌کنند وبدون توجه به نصایح دیگران همواره مهر تأیید بر اعمال وگفته های خود می زنند واز دیگران نیز چنین توقعی دارند.....

امام صادق (ع) می فرماید:

«مَنْ وَثِقَ بِثَلاثَةٍ كانَ مَغْرُوراً؛ مَنْ صَدَّقَ بَما لا یَكُونُ، وَ رَكَنَ إِلى‏ مَنْ لا یَثِقُ بِهِ وَ طَمَعَ فى‏ ما لا یَمْلِكُ»

كسى‏ كه بر سه چیز اعتماد كند، مغرور است: كسى‏ كه تصدیق كند آنچه را كه نیست، و به شخص غیر موثّق اعتماد كند، و به چیزى كه مالك آن نیست، طمع ورزد.
عضی از علمای اخلاق اسباب كبر وغرور را در هفت چیز خلاصه كرده ‏اند، نخست اسباب دینى كه «علم» و «عمل» است، و اسباب دنیوى كه «نسب»، «زیبایى»، «قوّت»، «مال» و «فزونى یاران و یاوران» مى‏ باشد.
نخستین اسباب تكبّر وغرور «علم» است .خیلی از افراد تا به درجه ای از علم ودانش می رسند سریع دچار غرور وخودبزرگ بینی می شوند ، همان‏گونه كه در حدیث نبوى آمده است: «آفت بزرگ علم، تكبّر است».
بعضى از افراد آنچنان كم ظرفیّتند كه وقتى علم ودانشششان زیاد می شود خود را بزرگ ودیگران را کوچک می پندارند وهمین امر سبب می شود که از دیگران انتظار احترام وتکریم دارند.