تبیان، دستیار زندگی

  سلام




همه ی ما جمله ی شهیدان زنده اند را شنیده ایم و آیه هایی در این باره نیز خوانده ایم !
شاید سوال ایجاد شود ، این زنده بودن یعنی چه ؟!

ای شهید...
ای انکه بر کرانه ی ازلی و ابدی وجود بر نشسته ای.........

شهدا زنده هستند یعنی چه؟ ولی جواب های سؤالات زیر تكمیل كننده هستند: آیا مرگ همان جدا شدن روح از بدن است؟ یا اینكه جدا شدن، عارضه ای از مرگ است؟ اگر شهدا زنده هستند چرا ما آنها را نمی بینیم؟ آیا این صحیح است كه چون روح ما وابسته به جسم است و از مجرای آن با عالم رابطه داره ما افراد عوالم غیر مادی را نمی بینیم؟ این سؤالات برای جواب به شبهات مخالفان تدفین شهدا در دانشگاه است.

قبل از پرداختن به اصل جواب لازم است به حیات برزخی و موت اشاره ای داشته باشیم:
انسان با مرگ از بین نمی رود، یعنی مرگ نیستی و نابودی نیست، بلكه همچون پلی است كه انسان را از این دنیا به عالمی دیگر منتقل می كند. اگر بخواهیم مثالی ضعیف عرض كنیم می توان انسان را به موشكی تشبیه نمود كه هنگام عبور از جو بخشی از بدنه خود را رها می كند و با بقیه بدنه خود ادامه مسیر می دهد،‌ البته بین لین تفاوتهایی وجود دارد كه از حوصله این نوشتار خارج است. انسان نیز در هنگام مرگ بدن دنیوی و حیات دنیوی را از دست داده با بدنی دیگر به حیات برزخی خود ادامه حیات می دهد. لذا حیات برزخی بین همه انسانها -شهید و غیر شهید- مشترك است. انسانهای صالح در برزخ متنعم و انسانهای بدكار معذب اند. اما وجه امتیاز شهدا چیست كه زنده معرفی شده اند؟
.

شهدا در كیفیت بهره مندی از نعمتهای الهی در برزخ و درجه حیات برزخی با دیگران متفاوت اند. یعنی مرتبه حیات آنها بالاتر و از نعمتهای بهتر و بیشتری نسبت به دیگران برخوردارند و به تعبیر قرآن از رزق عند الرب بهره مندند و این آیه حاكی از جایگاه رفیع آنان در برزخ است.
البته برای بهره مندی از این مقام شرائطی لازم است كه در محل خود خواهد آمد.
با توضیح فوق جواب سوال مرگ و جدا شدن روح روشن می شود. روح در قالب بدن قرار ندارد تا با جداشدن از آن انسان بمیرد، بلكه تدبیر امر بدن بوسیله روح است و روح با این بدن ارتباط دارد هنگام مرگ روح ارتباط خود ر از این بدن قطع كرده و با بدن برزخی ارتباط پیدا می كند.
اما چرا شهیدان كه زنده اند را نمی بینیم؟

عرض شد كه زنده بودن شهید به معنای بهره مندی از جایگاهی رفیع در برزخ است. اما حیات برزخى به وسیله حواس انسان قابل درك نیست؛ چرا كه حسّ انسان از درك ماوراء حیات مادى و جسمانى عاجز است و حتّى چه بسا آن را فناء و نابودى بپندارد. تصوّر حیات برزخى و در مرحله بالاتر باور قلبى به آن، به درك روح او وابسته است. روح ما انسانها به جهت تعلق به این عالم و در قید بودن آن از ادراك عوالم دیگر عاجز است لكن اگر انسان بتواند آنقدر روح خود را رشد دهد كه بدون این بدن هم ادراك داشته باشد می تواند عوالم دیگر را ادراك نماید و با موجودات آن عوالم مراوده داشته باشد. البته این ادراك و دیدن ها با چشم ظاهری نیست بلكه با چشم برزخی و قوای ادراكی دیگری صورت می گیرد؛ چراكه چشم ما فقط توانایی دیدن موجودات دنیوی را دارد.

دفن شهدا در دانشگاه
در اینجا دو موضوع قابل بررسی است؛ اول در مورد جایگاه شهید وآثار و نتایج دفن شهدا، دوم در مورد مكان دفن این عزیزان. از این رو به اختصار مطالبی را بیان می نماییم:
الف) واقعا اگر دیدی صحیح و واقع بینانه از جایگاه شهید و اهمیت آن در اسلام و اجتماع داشته باشیم، اذعان می نماییم كه شهیدان از گرانقدرترین سرمایه های اصلی نظام هستند و بهتر است آنچنان كه شایسته آنان است، نتوانسته ایم از این ذخایر عظیم برای خود و نسل های بعدی استفاده مناسب بنماییم.

در متون و آموزه های دین مبین اسلام جایگاه ویژه ای برای «شهید» و «شهادت» در نظر گرفته شده است و از «قداست» خاصی برخوردار است. اگر كسی با مفاهیم اسلامی آشنا باشد، در عرف خاص اسلامی، احساس می كند كه هاله ای از نور كلمه «شهید» را فرا گرفته است. «ولا تحسبن الذین قتلوا فی سبیل الله امواتا بل احیاء عند ربهم یرزقون، فرحین بما اتاهم الله من فضله و یستبشرون باللذین لم یلحقوا بهم من خلفهم الا خوف علیهم و الا هم یحزنون؛ البته نپندارید كسانی كه در راه خدا كشته می شوند مردگانند، بلكه زنده به حیات ابدی شدند و در نزد خداوند متنعم خواهند بود، آنان به فضل و رحمتی كه خداوند نصیب آنها گردانیده شادمانند و بشارت و مژده می دهند به كسانی كه هنوز به آنان نپیوسته اند و بعدا در پی آنها برای آخرت خواهند شتافت كه از مردن هیچ نترسند و از فوت متاع دنیا هیچ غم نخورند» (آل عمران، آیه 170 - 169).

امام علی(ع) می فرماید: خدا شهدا را در قیامت بِاَبهاء و جلال و عظمت و نورانیتی وارد می كند كه اگر انبیا از مقابل اینها بگذرند و سوار باشند به احترام اینها پیاده می شوند. و آیات و احادیث بسیار زیادی كه همه بیانگر جایگاه و ارزش والای شهید در اسلام هستند. چرا؟ چون «همه گروه های خدمتگزار در جامعه، مدیون شهدا هستند؛ عالم در علم خود و فیلسوف در فلسفه خود و مخترع در اختراع خود و معلم اخلاق در تعلیمات اخلاقی خود نیازمند محیطی مساعد و آزادند تا خدمت خود را انجام دهند ولی شهید آن كسی است كه با فداكاری و از خودگذشتگی خود و با سوختن و خاكستر شدن خود محیط را برای دیگران مساعد می كند. مثل شهید مثل شمعی است كه خدمتش از نوع سوخته شدن و فانی شدن و پرتو افكندن است تا دیگران در این پرتو كه به بهای نیستی او تمام شده بنشینند و آسایش بیابند و كار خویش را انجام دهند. آری، شهدا شمع محفل بشریت اند؛ سوختند و محفل بشریت را روشن كردند. اگر این محفل تاریك می ماند هیچ دستگاهی نمی توانست كار خود را آغاز كند یا ادامه بدهد» (قیام و انقلاب مهدی، مقاله شهید، استاد مطهری، انتشارات صدرا، 1374، ص90 - 66).

بر این اساس است كه حق شهید از حق تمام كسانی كه از راه علم، فلسفه و اندیشه، صنعت و اختراع و اكتشاف و اخلاق و حكمت عملی و... به بشریت خدمت كرده اند، بالاتر است(همان). و از این رو مشاهده می شود كه عكس العمل احساسی انسان ها و ابراز عواطف خالصانه آنان درباره شهدا بیش از سایر گروه هاست.
البته احترام و ارزش والای شهید، اختصاص به جامعه ما ندارد بلكه در سایر جوامع و فرهنگ ها برای شهید مقام و جایگاه ویژه ای قائلند و این دقیقا به خاطر نقشی است كه شهید هم در زمان حیاتش و در جهاد و مبارزه با دشمنان و دفاع از میهن و دین خود انجام داده و هم بعد از كشته شدنش به عنوان الگو، نماد واسوه پایداری و حماسه سازی و جانفشانی در راه دفاع از كشور و آرمان های آن ایفا نموده است. به فرموده شهید بزرگوار استاد مطهری «شهید چه می كند؟» شهید تنها كارش این است كه در مقابل دشمن می ایستد، یا دشمن را می زند یا از دشمن می خورد؛ اگر تنها این بود، باید بگوییم آن وقتی كه از دشمن می خورد و خونش را می ریزند، خونش هدر رفته، نه، هیچ وقت خون شهید هدر نمی رود... خون شهید هر قطره اش تبدیل به صدها قطره و هزارها قطره، بلكه به دریایی از خون می گردد و در پیكر اجتماع وارد می شود. لهذا پیامبر اكرم(ص) فرمود: «ما من قطره احب الی الله من قطره دم فی سبیل الله؛ هیچ قطره ای در مقیاس حقیقت و در نزد خدا از قطره خونی كه در راه خدا ریخته شود بهتر نیست. شهادت تزریق خون است به پیكر اجتماع؛ این شهدا هستند كه به پیكر اجتماع و در رگ های اجتماع - خاصه اجتماعاتی كه دچار كم خونی هستند - خون جدید وارد می كنند» (همان، ص 88).

بزرگترین اثر و خاصیت شهید حماسه آفرینی اوست. در ملت هایی كه روح حماسه، مخصوصا حماسه الهی می میرد بزرگترین خاصیت شهید این است كه آن حماسه مرده را از نو زنده می كند، لهذا اسلام همیشه نیازمند به شهید است، چون همیشه نیازمند به حماسه آفرینی است، حماسه های نو به نو و آفرینش های جدید بر این اساس دیگر شهدای گمنام، مجهول الهویه نیستند هر چند نام و نشان خانوادگی ندارند، اما بزرگترین شناسه و مشخصه دینی و ملی را با خود داشته و برای تمام جامعه و نسل های آینده كاملا شناخته شده می باشند و بر این اساس بدن شهید هم در اسلام از جایگاه و قداست ویژه ای برخوردار است؛ بدن شهید یك «جسد متروح» است؛ یعنی جسدی است كه احكام روح بر آن جاری شده است، همچنان كه جامعه شهادتش «لباس متجسد» است؛ یعنی حكم روح بر بدن جاری شده و حكم جاری شده بر بدن، بر لباس و جامعه وی جاری شده است (همان، ص 69).
لذا براساس دستورات و آموزه های حكیمانه اسلام، شهید با همان لباس خود دفن شده و احتیاج به غسل و كفن ندارد. بنابراین شهدا سرمایه و ذخایر عظیم هر ملتی هستند كه باید تا آنجا كه ممكن است از این سرمایه ها برای جامعه و نسل های آینده به عنوان الگو و اسوه قرار گیرند.
ب) اما در مورد مكان دفن شهدا باید گفت كه مسلما انحصار دفن این پیكرهای عزیز در بهشت زهرا (به دلیل بعد مسافت و یا در حاشیه قرار گرفتن آن و...) به تنهایی نمی تواند نتیجه مطلوب و آن آثاری را كه باید شهدا در اجتماع داشته باشند - آن هم در شرایط كنونی كه شدیدا مورد تهاجم فرهنگی دشمنان هستیم به دنبال داشته باشد، از این رو اصل این طرح یعنی دفن پیكرهای مطهر شهدا در مناطق مختلفی از شهر، كاملا منطقی است و این موضوع اختصاص به ایران نیز ندارد، بلكه در بسیاری از كشورهای پیشرفته نیز، به دلیل اهمیت این مسأله و جایگاه شهید، محل ها و مكان های خاصی در داخل را برای شهدای گمنام در نظر گرفته و مردم و مسؤولین در رفت و آمدهای روزانه به آنها ادای احترام و با آرمان های آنان تجدید بیعت می كنند. به عنوان نمونه، معروفترین مقبره سرباز گمنام، آرامگاهی است كه در میدان «اتوال» (شارل دوگل) پاریس برپا شده است. این آرامگاه كه زیر طاق نصرت معروف پاریس قرار گرفته پس از پایان جنگ اول جهانی ساخته شد و سمبل جانفشانی 000/390/1 فرانسوی است كه در این جنگ كشته شدند (فرهنگ جامع سیاسی، محمود طلوعی، نشر علمی، 1377، ص 552). و همچنین در روسیه (جلوی پارلمان)، آمریكا و...
اما این كه در چه منطقه ای از شهر و... باشد نیازمند كار كارشناسی است كه باید تمامی جوانب و مسائل را در نظر گرفت. به عنوان نمونه در كلكچای كه محل تفریحی و ورزشی است می تواند تأثیرات مثبتی به دنبال داشته باشد و یادر دانشگاه ها، زیرا دانشجویان می توانند در كنار آموزه های علمی و تجربی و محیط درس، آموزه های معنوی را هم توسط این اسوه های رشادت و فداكاری و ایثار برای میهنشان فرا گرفته و عزم و اراده و همت خویش را در انجام وظایف و خدمت به میهن خویش، تقویت نمایند.
اما در برخی اماكن مانند میادین شلوغ و پرازدحام شاید مناسب نبوده و نتایج مطلوب را به دنبال نداشته باشد كه تشخیص این امر به عهده مسؤولین مربوطه و كارشناسان است.
در هر صورت هرگز نباید به این سمبل های مقاومت و این سرمایه های عظیم ملی و نقش سازنده آنان بی توجه بود. همان طور كه مرحوم دكتر علی شریعتی در اهمیت این موضوع می گوید: «... پرورش انسان - مذهب، اخلاق، تعلیم و تربیتی - جز این نیست كه همه انسان ها را با پیوند به این نمونه های ممتاز، یعنی تأسی به اینان كه «اسوه» اند و چشم داشتن در اینان كه «شهیدند» به انسان حقیقی یعنی حقانیت انسان نزدیك كنیم»(علی(ع) دكتر علی شریعتی، مجموعه آثار ش 26، تهران، نشر آمون، چاپ هفتم، 1375، ص 561)