پیش بینی کسوف و خسوف در نجوم باستانی

صفحه اصلی تبیان شبکه اجتماعی مشاوره آموزش فیلم صوت تصاویر حوزه کتابخانه دانلود وبلاگ فروشگاه اینترنتی

انجمن ها > انجمن نجوم > صفحه اول بحث

لطفا در سایت شناسائی شوید!

نجوم (بازدید: 4134)

اميراسترو

14 بحث

چهارشنبه 23/5/1387 - 11:46 -0 تشکر 52092

پیش بینی کسوف و خسوف در نجوم باستانی

منجمین بابلی پدیده های مختلف آسمانی را به همراه زمان آن به دقت روی لوحه های گلی ثبت می کردند. با رصدهای پیگر و متداوم در طول قرن ها نظمهای خاصی در زمان پدیده های نجومی یافتند. فاصله ی زمانی بین مقارنه ها و رجعتهای سیارات، کسوف ها و خسوف ها از جمله دوره های منظمی بود که منجمین بابلی به آنها توجه کردند. با بدست آوردن این دوره ها ایشان می توانستند این پدیده ها را با دقت قابل قبول پیش بینی کنند.

لوحه های گلی نجومی بابل، ثبت پدیده های نجومی و پیش بینی آنها

در این میان جالب توجه ترین پدیده ی آسمانی کسوفها و خسوف ها بودند. با رصد این پدیده ها و ثبت آنها، ایشان توانستند نظم بین گرفتها را پیدا کنند. ایشان متوجه شدند از میان این گرفتگی هایی که معمولا همه ساله روی می دهند، هر کدام پس از 18 سال دوباره تقریبا به همان شکل تکرار می شوند.

امپراطوری بابل باستان در 600 قبل از میلاد

دوره ی ساروس

دوره ی ساروس یک دوره ای است با چرخه ای حدود 18 سال و 11 روز و 8 ساعت (تقریبا 6585 و 3/1 روز) که می تواند برای پیش بینی گرفتگی خورشید و ماه استفاده شود. بعد از گذشت 18 سال از یک کسوف یا خسوف، ماه و خورشید و زمین تقریبا دوباره به حالت قبلی برمی گردند و کسوف یا خسوفی شبیه همان کسوف یا خسوف قبلی روی می دهد.

این قانون اولین بار توسط کلدانی ها یا منحمین بابلی چندین قرن قبل از میلاد مسیح کشف شد. بعد ها این قانون به دست منجمین یونانی و رمی و مسلمان رسید. نام «ساروس» اولین بار توسط ادموند هالی در سال 1691 به چرخه ی کسوفها اطلاق شد، که آن را از یک دایرة المعارف بیزانسی در قرن 11 گرفته بود.

واژه سومری/بابلی «سار» یکی از یکاهای اندازه‌گیری بود و ارزش عددی آن ظاهراً 3600 بوده‌است.

تمدن بابل باستان و باغ های معلق بابل

چرخه ی ساروس برای پیش بینی زمانهایی که گرفتگی روی خواهد داد بسیار مفید است. این چرخه از سه دوره ی مربوط به مدار ماه بوجود آمده است. : ماه قمری، ماه ناهنجار و ماه اژدهایی.

چه زمان کسوف یا خسوف داریم؟

در زمان یک کسوف ماه و زمین و خورشید باید در یک خط قرار بگیرند. خورشید گرفتگی یا کسوف فقط زمانی رو می دهد که ماه در حالت مقارنه یا ماه نو باشد، و ماه گرفتگی یا خسوف زمانی رو می دهد که ماه در حالت بدر یا تمام باشد. دوره ی تکرار بدر تا بدر یا ماه نو تا ماه نو را یک ماه قمری گویند که تقریبا 53ر29 روز است.

خسوف زمانی است که ماه وارد سایه ی زمین می شود.

از آنجا که مدار ماه با مدار زمین بدور خورشید حدود 5 درجه زاویه دارد، ماه در حالت بدر یا مقارنه با خورشید و زمین همیشه در یک خط قرار نمی گیرد و گرفتگی روی نمی دهد. نقاط تقاطع مدار ماه با صفحه ی مدار زمین به دور خورشید را نقاط گره می نامند. این دو نقطه ی گره نقاط حساسی هستند که اگر ماه و خورشید در امتداد این دو نقطه قرار بگیرند یا حتی در نزدیکی آن باشند، گرفتگی پیش می آید.

مدار چرخش ماه بدور زمین و مدار ظاهری خورشید بدور زمین، با هم 5 درجه زاویه دارند.

مبنای چرخه ی ساروس چیست؟

مبنای چرخه ی ساروس به اینجا بر می گردد که بعد از هر 18 سال و 11 روز، ماه و خورشید و زمین وضعیت مشابهی نسبت به حالت اول پیدا می کنند. پس اگر حالت یک گرفتگی را در نظر بگیریم، بعد از این مدت ماه و خورشید زمین دوباره به همان حالت بحرانی درمی آیند و ماه یا خورشید می گیرد.

هر گرفتگی، بعد از گذشت 18 سال، با گرفتگی بعدی، بسیار شبیه است. تنها موقعیت این گرفتگی حدود 5ر10 درجه در آسمان جابجا می شود. یعنی مثلا اگر امسال یک کسوف در ابتدای برج جوزا روی دهد، 18 سال و 11 روز و 8 ساعت دیگر، دوباره همان کسوف در ده درجه و نیم از اول جوزا روی می دهد.

همانطور که گفته شد یک دوره ی ساروس برابر 6585 و 3/1 روز است. این کسر 3/1 روز یا 8 ساعت، باعث می شود زمان گرفتگی 8 ساعت عقب بیافتد. یعنی ممکن است قبل از آنکه ماه گرفگی دوم روی دهد، ماه از افق ما غروب کند و ما نتوانیم آن را ببینیم. در حالی که ماه گرفتگی اول را دیده بودیم. ولی همین ماه گرفتگی توسط شهرهایی که حدود 120 درجه ی طول جغرافیایی با ما فاصله دارند، به خوبی دیده خواهد شد. ولی بعد از گذشت سه دوره ی ساروس، دوباره آن خسوف در شهر ما قابل رؤیت خواهد بود.

با این حال، دو گرفتگی متوالی ساروسی، دقیقا عین هم نیستند، بلکه تفاوتهایی هم دارند.

سری های ساروسی

با این وصف، سری های مختلفی از چرخه های ساروسی وجود دارد؛ که هر خسوف یا کسوف متعلق به یکی از این سری هاست. هر سری ساروسی با یک گرفتگی جزئی آغاز می شود، و به طور مرتب، گرفتگی های بعدی مربوط به همان سری، آهسته آهسته به سمت کامل تر شدن پیش می رود، تا اینکه دوباره ی به حالت جزئی می رسد و در نهایت نابود می شود. هر سری ممکن است در طول قرنها، دهها گرفتگی را موجب شوند.

خسوفهای متوالی از یک سری ساروسی، ابتدا در لبه ی جنوبی سایه زمین اتفاق می افتد، در مرحله ی بعد کمی بالاتر، وآهسته آهسته عد از گذر صدها سال خسوف در مرکز سایه ی زمین روی می دهد. سپس دوباره مسیر خسوف به سمت شمال سایه جابجا شده و در نهایت سری ساروسی مورد نظر به پایان می رسد.

چگونه گرفتگی ها را بوسیله ی دوره ی ساروس پیش بینی کنیم؟

یک منجم کافی است بداند هر کسوف یا خسوف متعلق به کدام سری است، تا بتواند کسوف یا خسوف بعدی را پیش بینی کند. در واقع شناخت سری های مختلفی که در حال حاضر در حال عمل هستند، می تواند به منجم کند که بداند در هر زمان مفروض نوبت به کدام سری رسیده است که 18 سالش تمام شده و باید شاهد گرفتگی جدیدی از آن سری باشیم.

این سری ها از حدود 1226 تا 1550 طول می کشند و در طی این سری ها 69 تا 87 بار گرفتگی روی می دهد. البته اکثر سری ها شامل 71 یا 72 گرفتگی می باشند. اما تعداد گرفتگی های کامل یا حلقوی در هر سری 39 تا 59 است. معمولا سری های ساروسی خسوفها خیلی طولانی نیستند. در هر زمان و عصری حدودا 40 سری ساروسی در حال فعالیت هستند. یعنی اگر کسی در هر زمان 40 سری دوران خودش را بداند، می تواند تقریبا همه ی گرفتگی ها را پیش بینی کند.

لیست همه ی سری های ساروسی خسوف ممکن در حال حاضر تهیه شده است. در اینجا شما می توانید لیست این سریها را ببینید. در این جدول ها، شماره ی سری(Saros Series)، تعداد خسوفهای این سری(Number of Eclipses)، طول این سری بر حسب سال(Length)، تاریخ اولین خسوف(First Eclipse)، تاریخ آخرین خسوف(Last Eclipse) و انواع خسوفهایی(Eclipse Sequence) که در آن سری روی می دهد، را مشخص نموده است.

مراحل یک خسوف با گذر زمان

مثال: ساروس قمری شماره ی 131

بعنوان مثال می توان یکی از سری های ساروسی را مورد بررسی قرار داد. جدول زیر، ماه گرفتگی های سری ساروسی 131 را را نشان می دهد:

این سری خسوفها، از سال 1427 میلادی با یک خسوف جزئی در لبه ی جنوبی سایه ی زمین شروع می شود. پس از هر دوره ی ساروس مسیر مداری ماه کمی به سمت شمال به درون سایه ی زمین منتقل می شود، تا اینکه در سال 1950 میلادی، اولین خسوف کلی در این سری روی می دهد. بعد از این خسوف به مدت 252 سال همچنان خسوف های کلی، یکی پس از دیگری هر 18 سال روی می دهد. در این میان خسوف مرکزی که طولانی ترین خسوف کلی در این سری خواهد بود در سال 2078 خواهد بود. اولین خسوف جزئی بعد از این مجموعه، در سال 2220 روی خواهد داد، و آخرین خسوف جزئی در 2707 به وقوع خواهد پیوست. پس از این خسوف، دیگر این سری به پایان می رسد. پس کل مدت زمانی که این سری قمری ساروسی، خسوف های متوالی داشت، 1280 سال بود.

به علت وجود یک کسر 3/1 در دوره ی ساروس، رؤیت پذیری هر گرفت برای رصدگری در یک منطقه ی جغرافیایی خاص متغییر است. مثلا در همین سری ساروسیِ شماره ی 131، اولین خسوف کامل که در 1950 روی می دهد، برای ساکنین امریکای شمالی قابل رؤیت نیست، چرا که این خسوف در طول روز روی می دهد. خسوف بعدی حدود 3/1 روز دیرتر روی می دهد و در حالت عصر گاهی خواهد یود. ولی خسوف سوم ، بعد از 3/1 روز و در هنگام طلوع خورشید و غروب ماه به وقوع می پیوندد.

شماره نوع زمان تاریخ

1427/05/10 23:35 L,N 131B 0.037 -0.950 -1.542

1445/05/21 06:58 L,N 131 0.168 -0.816 -1.470

1463/06/01 14:20 L,N 131 0.303 -0.677 -1.395

1481/06/11 21:41 L,N 131 0.440 -0.537 -1.320

1499/06/23 05:02 L,N 131 0.578 -0.397 -1.244

1517/07/03 12:25 L,N 131 0.715 -0.258 -1.169

1535/07/14 19:51 L,N 131 0.850 -0.122 -1.095

1553/07/25 03:22 L,P 131 0.979 0.007 -1.025 18m00s

1571/08/05 10:57 L,P 131 1.100 0.128 -0.959 78m00s

1589/08/25 18:38 L,P 131 1.214 0.242 -0.897 104m00s

1607/09/06 02:27 L,P 131 1.318 0.344 -0.840 122m00s

1625/09/16 10:23 L,P 131 1.411 0.436 -0.790 136m00s

1643/09/27 18:27 L,P 131 1.492 0.515 -0.747 146m00s

1661/10/08 02:38 L,P 131 1.562 0.583 -0.709 154m00s

1679/10/19 10:59 L,P 131 1.619 0.638 -0.678 158m00s

1697/10/29 19:26 L,P 131 1.666 0.683 -0.653 164m00s

1715/11/11 04:00 L,P 131 1.701 0.716 -0.635 166m00s

1733/11/21 12:41 L,P 131 1.727 0.740 -0.621 168m00s

1751/12/02 21:27 L,P 131 1.746 0.757 -0.611 170m00s

1769/12/13 06:17 L,P 131 1.756 0.767 -0.606 170m00s

1787/12/24 15:08 L,P 131 1.766 0.775 -0.601 170m00s

1806/01/05 00:02 L,P 131 1.771 0.781 -0.598 172m00s

1824/01/16 08:54 L,P 131 1.779 0.788 -0.594 172m00s

1842/01/26 17:44 L,P 131 1.788 0.799 -0.588 172m00s

1860/02/07 02:30 L,P 131 1.805 0.816 -0.579 174m00s

1878/02/17 11:11 L,P 131 1.827 0.839 -0.567 176m00s

1896/02/28 19:46 L,P 131 1.859 0.873 -0.549 178m00s

1914/03/12 04:13 L,P 131 1.901 0.917 -0.525 182m00s

1932/03/22 12:32 L,P 131 1.955 0.972 -0.496 186m00s

1950/04/02 20:44 L,T 131 2.020 1.038 -0.460 190m00s

1968/04/13 04:47 L,T 131 2.097 1.117 -0.417 194m00s

1986/04/24 12:43 L,T 131 2.187 1.208 -0.368 200m00s

2004/05/04 20:30 L,T 131 2.288 1.309 -0.313 204m00s

2022/05/16 04:11 L,T/N- 131 2.397 1.419 -0.253 208m00s

2040/05/26 11:45 L,T/N- 131 2.519 1.540 -0.187 212m00s

2058/06/06 19:14 L,T/N- 131 2.646 1.667 -0.118 214m00s

2076/06/17 02:37 L,T 131M 2.780 1.800 -0.045 216m00s

2094/06/28 09:59 L,T/S- 131 2.812 1.829 0.029 216m00s

2112/07/09 17:16 L,T/S- 131 2.672 1.687 0.105 216m00s

2130/07/21 00:34 L,T/S- 131 2.537 1.549 0.180 214m00s

2148/07/31 07:51 L,T/S- 131 2.401 1.409 0.255 212m00s

2166/08/11 15:11 L,T 131 2.271 1.275 0.327 206m00s

2184/08/21 22:32 L,T 131 2.144 1.143 0.397 202m00s

2202/09/03 05:59 L,T 131 2.029 1.022 0.462 196m00s

2220/09/13 13:29 L,P 131 1.921 0.908 0.523 188m00s

2238/09/24 21:05 L,P 131 1.824 0.805 0.577 182m00s

2256/10/05 04:48 L,P 131 1.737 0.712 0.626 174m00s

2274/10/16 12:38 L,P 131 1.663 0.633 0.668 166m00s

2292/10/26 20:34 L,P 131 1.601 0.564 0.704 160m00s

2310/11/08 04:37 L,P 131 1.549 0.506 0.733 152m00s

2328/11/18 12:47 L,P 131 1.509 0.460 0.757 148m00s

2346/11/29 21:02 L,P 131 1.478 0.424 0.775 142m00s

2364/12/10 05:21 L,P 131 1.455 0.395 0.789 138m00s

2382/12/21 13:45 L,P 131 1.438 0.374 0.800 136m00s

2400/12/31 22:10 L,P 131 1.425 0.357 0.808 134m00s

2419/01/12 06:35 L,P 131 1.414 0.343 0.815 132m00s

2437/01/22 14:58 L,P 131 1.400 0.326 0.823 128m00s

2455/02/02 23:20 L,P 131 1.384 0.308 0.833 126m00s

2473/02/13 07:36 L,P 131 1.360 0.283 0.846 122m00s

2491/02/24 15:47 L,P 131 1.330 0.252 0.862 116m00s

2509/03/07 23:49 L,P 131 1.289 0.210 0.885 106m00s

2527/03/19 07:44 L,P 131 1.237 0.158 0.913 94m00s

2545/03/29 15:30 L,P 131 1.172 0.094 0.949 72m00s

2563/04/09 23:06 L,P 131 1.094 0.016 0.991 30m00s

2581/04/20 06:32 L,N 131 1.003 -0.075 1.041

2599/05/01 13:48 L,N 131 0.899 -0.178 1.097

2617/05/12 20:55 L,N 131 0.784 -0.293 1.160

2635/05/24 03:53 L,N 131 0.656 -0.421 1.230

2653/06/03 10:43 L,N 131 0.519 -0.558 1.304

2671/06/14 17:26 L,N 131 0.375 -0.703 1.383

2689/06/25 00:03 L,N 131 0.224 -0.854 1.465

2707/07/07 06:36 L,N 131E 0.070 -1.010 1.550

پیش بینی خسوف

یک منجم تنها با رصد یکی از این خسوف ها می تواند بقیه ی خسوفهای سری را پیش بینی کند.

مثلا اگر خسوف تاریخ 25/07/1553 را رصد کند، می داند که دقیقا 18 سال و 11 روز و 8 ساعت دیگر یعنی در 05/08/1571این خسوف دوباره تکرار خواهد شد، وهمچنین خسوف بعدی در 25/08/1589 و ...

پس با دانستن زمان تنها یکی از خسوف ها یا کسوفهای مربوط به یک سری می توان بقیه ی گرفتهای آن را تعیین نمود. این همان کاری بود که منجمین بابلی و بعدها یونانی برای پیش بینی خسوف و کسوف انجام می دادند. البته منجمین یونانی و اسلامی روشهای هندسی و دقیق تری داشتند که از این روش عددی علمی تر بود.

مسیرهای سایه روی زمین، کسوفهای کلی متوالی مربوط به سری 145 ساروسی

لیست سریهای ساروسی

با توجه به لیست تمامی سریهای ساروسی می توان تمامی گرفتهای تاریخ را پیش بینی کرد. ولی تنها بعضی از این سریها در هر دوره ی زمانی در حال فعالیت هستند. در نتیجه اگر تنها به لیست ساروسهای فعال نگاهی بیاندازیم، می توانیم گرفتهای عصر خود را در قرن بیستم و بیست و یکم پیش بینی کنیم.

لیست سریهای قمری ساروسی فعال در قرن 20 و 21

منابع:

http://www.nasa.gov/

http://en.wikipedia.org

ترجمه و تألیف:

ا.م.گمینی

هر کجا هستم باشم، آسمان مال من است...

1 از 1

کل آیتم ها 3
برو به صفحه

miniman001

19 بحث

پنج شنبه 24/5/1387 - 2:13 - 0 تشکر 52234

آقای گمینی ممنون از مطلبتون خیلی جالب بود.

ایرانی های باستان مانند بابلیها چنین لیستهایی تهیه نکرده بودن یا کسوفها و خسوفهارو پیشبینی نمیکردن؟

زندگی زنگ تفریح است ساعت بعد حساب داریم....

panah60

35 بحث

پنج شنبه 24/5/1387 - 15:50 - 0 تشکر 52281

هوالباقی...

.:.«ولادت با سعادت امام قائم، مهدی (عج)ونیمه شعبان مبارك».:.

سلام

دوست عزیزمطالبتون عالی بود ولی بهتر بود همشو توی تاپیكتون نمی ذاشتین ینی در قالب جواب به بحث وتو چند پست قرار می دادین!اینطوری دوستان یه كوچولو (به خاطر طولانی بودن تاپیك)خسته میشن !

البته كه من از اول تا آخرشو خوندم

ممنون

در پناه یزدان پاك...

و او تنها پناه همه ي ماست...

اميراسترو

14 بحث

چهارشنبه 30/5/1387 - 9:2 - 0 تشکر 53072

متاسفانه هیچ متن حاوی روشهای محاسباتی و پیش بینی پدیده های نجومی از نجوم ایران هخامنشی یا قبل از آن به دست ما نرسیده است. ولی دوران شکوهمند نجوم بابل را می توان به نوعی نجوم ایرانی دانست. زیرا از قرن ششم قبل از میلاد بابل توسط کوروش فتح گردید و فعالیتهای علمی آن در اوج خود ادامه داشت. شاید منجمین و مغهای ایرانی در بابل مشغول به فعالیت شده اند.

هر کجا هستم باشم، آسمان مال من است...

برو به انجمن

▲

دسترسی‌های سریع

انجمن فعال در هفته گذشته

مدیر فعال در هفته گذشته

آخرین مطالب

آلبوم تصاویر بازدید از کلیسای جلفای...
آلبوم تصاویر بازدید اعضای انجمن نصف جهان از کلیسای جلفای اصفهان.
بازدید از زیباترین کلیسای جلفای اصفهان
جمعی از کاربران انجمن نصف جهان، در روز 27 مردادماه با همکاری دفتر تبیان اصفهان، بازدیدی را از کلیسای وانک، به عمل آورده‌اند. این کلیسا، یکی از کلیساهای تاریخی اصفهان به شمار می‌رود.
اعضای انجمن در خانه شهید بهشتی
خانه پدری آیت الله دکتر بهشتی در اصفهان، امروزه به نام موزه و خانه فرهنگ شهید نام‌گذاری شده است. اعضای انجمن نصف جهان، در بازدید دیگر خود، قدم به خانه شهید بهشتی گذاشته‌اند.
اطلاعیه برندگان جشنواره انجمن‌ها
پس از دو ماه رقابت فشرده بین کاربران فعال انجمن‌ها، جشنواره تابستان 92 با برگزاری 5 مسابقه متنوع در تاریخ 15 مهرماه به پایان رسید و هم‌اینک، زمان اعلام برندگان نهایی این مسابقات فرارسیده است.
نصف جهانی‌ها در مقبره علامه مجلسی
اعضای انجمن نصف جهان، در یك گردهمایی دیگر، از آرامگاه علامه مجلسی و میدان احیا شده‌ی امام علی (ع) اصفهان، بازدیدی را به عمل آوردند.

مرور بخشها

دین

زندگی

جامعه

فرهنگ

دین

زندگی

جامعه

فرهنگ

پیش بینی کسوف و خسوف در نجوم باستانی

دوره ی ساروس

چه زمان کسوف یا خسوف داریم؟

مبنای چرخه ی ساروس چیست؟

سری های ساروسی

چگونه گرفتگی ها را بوسیله ی دوره ی ساروس پیش بینی کنیم؟

مثال: ساروس قمری شماره ی 131

پیش بینی خسوف

لیست سریهای ساروسی

منابع:

ترجمه و تألیف:

تبیان، دستیار زندگی

در حال بار گزاری ....

همه

متن

فیلم

صدا

تصویر

دانلود

مرور بخشها دین زندگی جامعه فرهنگ

دین

زندگی

جامعه

فرهنگ

پیش بینی کسوف و خسوف در نجوم باستانی

دوره ی ساروس

چه زمان کسوف یا خسوف داریم؟

مبنای چرخه ی ساروس چیست؟

سری های ساروسی

چگونه گرفتگی ها را بوسیله ی دوره ی ساروس پیش بینی کنیم؟

مثال: ساروس قمری شماره ی 131

پیش بینی خسوف

لیست سریهای ساروسی

منابع:

ترجمه و تألیف:

مرور بخشها

دین

زندگی

جامعه

فرهنگ