تبیان، دستیار زندگی

بر گرفته از  http://www.anobanini.ir/index/fa/1386/11/post_109.php#more

نویسنده: زینب مقدسی جهرمی zeinab_moghaddasi (at) yahoo {dot} com

امروز همه کس می داند که فردوسی بزرگترین شاعر ایران و شاهنامه ی او ارزنده ترین شاهکار جاودانی زبان و اندیشه و فرهنگ ایرانی است و بسیاری از محققان به حق آن را بزرگترین حماسه ی جهان خوانده اند.
فردوسی یک شاعر معمولی نظیر هزاران گوینده یی که در این مرز و بوم و به زبان این ملت شعر سردوه اند و دیوان ها ترتیب داده اند یا داستان سرایی که منظومه ای بدیع و دلنشین آفریده باشد نیست. او حکیم، رهبر فکری و صاحب درد ملت خویش است و هر ایرانی وظیفه دارد که در شناختن و شناساندن او در حد امکان بکوشد.

برای شناخت شخصیت والای فردوسی و زندگی و اندیشه ی او، علاوه بر توجه به قراین و اشارات پراکنده ای که در شاهنامه هست، تاریخ و وضع فکری و اجتماعی دوره ی او را باید بررسی کرد. اما متون تاریخی هم طبق معمول از آنچه می جوییم خالی است. خبرهای پراکنده ای است از جنگ ها و آشوب ها و عزل و نصب وزیران و دیگر هیچ.
این دهقان آزاده ی خراسانی، این ایرانی بیداردل ژرف اندیش، وقتی به فکر سرودن حماسه ی ملت خویش افتاد که این سرزمین از دو سو در برابر ترکتازی نظامی و سیاسی و فرهنگی بیگانگان، بی یار و یاور بود. از یک سو خلافت بغداد با عصبیت قومی عربی بر آن بود که فرهنگ و آداب و رسوم و تشخص ملی اقوام تابعه را نابود سازد؛ از دگر سو اقوام تازه نفسی از آن سوی سیحون سر بر آورده بودند و خاندان های ایرانی را که حامی فرهنگ ملی ایران بودند؛ یک به یک از میان بر می داشتند.

در آن روزهای خواری و زبونی و سرافکندگی، این آزادمرد دانادل، یک تنه به یادی ایران برخاست و طبع توانا و اندیشه ی آفریننده ی خویش را در خدمت احیای مفاخر ایران و ایرانی نهاد. او تصمیم گرفت با سرودن داستان های ملی و تاریخ باستانی سرشار از عظمت و غرور و فر و شکوه، افتخارات فراموش شده ی روزگاران سرافرازی را به یاد ایرانیان بیاورد و روح آزادگی و گردنفرازی و بزرگواری را در آنان بدمد و عشق به ایران و خشم و بیزاری از دشمنان ایران را در دل های آنان بر انگیزد.
فردوسی، نام و یاد و افسانه های قهرمانان ایرانی را جاودانه کرده است، اما در این میان بزرگترین قهرمان، خود او و باشکوه ترین حماسه، کار و زندگی و رنج و روزگار خود اوست. او در روزگاری شاعری را آغاز کرد که جامعه ی او غرق تباهی و تیره روزی و پراکنده اندیشی و جنگ و کشتار بود.

جهان کرده ام از سحن چون بهشت
                                        از این پیش تخم سخن کس نکشت
بناهای آباد گــــــــــــــــــردد خراب
                                        ز باران و تابش آفـــــــــــــــــــــتاب
پس افکندم از نظم کاخــــــی بلند
                                        که از باد و باران نیابد گــــــــــــــزند
نمیرم از این پس که مــــن زنده ام
                                        که تخم سخن را پراکـــــــــــنده ام

آری حکیم ما نمیرد. هرگز نمی میرد چه با بیان حقایق باقی، خود به بقای مطلق می رسد و تا ابد پایدار باقی گشته است. شاعرانی که در طول تاریخ از موهبت ایمان راستین و نوشین زلال عرفان از جان گوهربار قرآن برخوردار گشته اند نامی برتر از شاعران دیگر یافته اند. حکیم         فردوسی در نامه باستان خود با شیوایی و بیان جنبه های گوناگون روح انسانی پرداخته و       خوبی و بدی و خوبان و بدان را برابر هم قرار داده است و سرانجام کار ایشان را به گونه ای     دلکش به نظم کشیده و عبرت از آن را در آینه زمان انداخته است                                          

معانی و بحث و رسایی معنا از جمله ویژگی های بزرگترین آثار ادب فارسی بلکه ادب جهان است. شاعر توانای حماسه پرداز ما در جای جای این کتاب عظیم، استادی و سخنوری و ذوق سلیم را به مقامی بالا رسانده است و شور و حال حماسی را در دل خوانندگان و شنودگان زنده می کند و میل و رغبت و نیکی و نیکوکاری ها و اخلاق پسندیده و جوانمردی ها و دلیری ها و ایمان به پروردگار یکتا را در جانها می پروراند. ابیات شاهنامه چنان استوار سروده شده اند که در بلندای تاریخ ادب پیوسته نمونه فصاحت و بلاغت و احساس و حرکت و حیات در سرزمین شعر فردوسی موج می زند و چنان صحنه ها و حوادث قهرمانان زنده وصف شده اند که گویی با خواننده و شنونده گفتگو می کنند. حکیم طوس درهای آداب و فنون شعر و ادب و فرهنگ های گوناگون فارسی، ترکی و عرب را کوبیده و نجد و حجاز و بزم و غضب را با زیبایی و طراوت و آهنگ فراوان در پیچ و خم صحنه ها و میدان ها و نقشه های نگارین و دلربا به نیکویی پرورانده است. حکیم فردوسی با ظرافت عواطف را بر می انگیزد، می خنداند، می گریاند و شور و حال را در لابلای قیل و قال پهلوانان، نعره و فغان سربازان یاد می آورد و در حالی که دل را به ذکر یزدان پاک آرامش می دهد و جانها را از آلایش پاک می سازد با قدرت و توان، فارسی کهن را پاس می دارد و با تصاویر گوناگون و رنگارنگ انبساط خاطر را فراهم می سازد. نامه باستان و کارنامه راستان زندگی ملتی را به نقش می کشد که به نیروی راستی و امانتی یزدان در برابر حوادث روزگار با قامتی پایدار به بلندای تاریخ سر بر افراشته به پا خاسته.