«واریکوسل» با واریسی شدن عروق بیضه، شایع ترین بیماری مردان پس از بلوغ بوده و ده درصد مردان بالغ به آن مبتلا هستند. واریکوسل شایع ترین عامل ناباروری مردان است. سن شروع بیماری معمولا در زمان بلوغ یا بلافاصله پس از بلوغ بوده، ولی در سن کمتر یا سن بالا نیز ممکن است ایجاد شود.
عامل ایجاد بیماری واریکوسل
بیماری واریکوسل با واریسی و گشاد شدن عروق وریدی (سیاهرگ های بیضه)بروز می کند و در دو گروه اولیه و ثانویه تقسیم بندی می شود. در نوع اولیه، هیچ عامل ایجاد کننده ی مشخصی وجود ندارد، گر چه تئوری اشکال در دریچه های لانه کبوتری وریدهای بیضه، طولانی بودن مسیر این وریدها و احتمال تأثیر فشار سایر عروق و احشای شکمی مطرح است، ولی هنوز علت مشخصی برای آن ثابت نشده است. بیماری واریکوسل نود درصد در بیضه ی سمت چپ ایجاد می شود. نوع ثانویه که به دنبال وجود عامل مشخص ایجاد کننده انسداد در عروق داخل شکم ایجاد می شود، در صد کمی از واریکوسل ها را شامل شده و علت ایجاد کننده ی آن غالباً توده های شکمی، بخصوص تومورهای بدخیم بوده و تشخیص به موقع آن بسیار مهم و حیاتی است.
علایم بیماری واریکوسل
بیمار ممکن است با شکایت بزرگی، یا عدم تقارن بیضه ها، درد بیضه، یا پس از ازدواج، با ناباروری مراجعه کند. ولی شایع ترین فرم آن، بدون علامت و بطور اتفاقی است و پزشک حین معاینه، متوجه آن می شود. در معاینه، بزرگی و تورم عروق بیضه، بخصوص در سمت چپ مشهود است و در حالت ایستاده با افزایش فشار شکمی تشدید می یابد و در حالت خوابیده از بین می رود (در صورتی که تورم عروق در حالت خوابیده از بین نرفت، بایستی به نوع ثانویه ی آن شک کرد.
افتراق واریکوسل از نظر شدت بیماری
بیماری واریکوسل از نظر شدت به سه درجه تقسیم بندی می شود. در نوع درجه یک اتساع عروق فقط حین فشار شکمی در لمس توسط پزشک قابل تشخیص است. در نوع درجه دو با فشار شکمی، اتساع عروق، قابل مشاهده می شود. و در نوع درجه سه حتی بدون فشار شکمی، اتساع عروق، در حالت ایستاده قابل مشاهده می باشد. لازم به ذکر است نوع درجه سه از نظر قانون خدمت سربازی در ایران معافیت دایم و انواع درجه یک و دو معافیت از رزم خواهد داشت.
چه بیمارانی احتیاج به درمان دارند؟
همان گونه که گفته شد ده درصد مردان پس از سن بلوغ، درجاتی از واریکوسل دارند، ولی همه ی آن ها احتیاج به درمان ندارند. اگر واریکوسل برای فرد، عارضه یی ایجاد کند، لازم است درمان انجام شود در غیر این صورت احتیاج به درمان نیست.
درمان دارویی واریکوسل
درمان واریکوسل فقط اقدامات مداخله گرانه(درمان غیرخوراکی یا دریافت دارو از طریق تزریق)است. ساده ترین روش، تزریق مواد ایجاد کننده ی انسداد عروق از طریق پوست به داخل وریدهای بیضه ی فرد مبتلاست که این روش درصد موفقیت کمتر و عارضه ی درد مزمن بیشتری دارد.
روش های جراحی واریکوسل
جراحی واریکوسل یا به اصطلاح پزشکی «واریکوسلکتومی» اقدام به بستن وریدهای بیضه ی مبتلا است. پس از انسداد این وریدها، به تدریج به دلیل عدم حرکت خون، وریدهای مسدود شده کوچک می شوند. از بین می روند و واریکوسل برطرف می شود. این اقدام از طریق برش کوچکی بر روی پوست شکم به طول دو تا چهار سانتی متر قابل انجام است. لاپاروسکوپی و میکروسرجری نیز از روش های جدید واریکوسلکتومی هستند.
عوارض واریکوسلکتومی
هر اقدام پزشکی احتمال دارد که با عارضه همراه باشد . همان گونه که عدم درمان واریکوسل نیز احتمال بروز عارضه را به دنبال دارد.
عوارض واریکوسلکتومی به شرح زیر است:
1ـ احتمال عود واریکوسل که در روش معمولی و سنتی واریکوسلکتومی 5درصد ذکر شده و در روش میکروسرجری نیم درصد است.
2ـ ایجاد هیدروسل(آب آوردگی بیضه)که احتمال آن در روش معمولی جراحی واریکوسلکتومی پنج تا پانزده درصد و در روش میکروسرجری بسیار نادر گزارش شده است.
3ـ احتمال آتروفی بیضه که در روش جراحی معمولی کمتر از سه درصد و در روش میکروسرجری بسیار نادر گزارش شده است.
عوارض واریکوسل
عوارض واریکوسل شامل ایجاد درد، آتروفی (کوچک شدن سایز و نرم شدن قوام بیضه) و ناباروری است. درد ناشی از واریکوسل دردی با کیفیت احساس سنگینی است، که با فعالیت و ایستادن تشدید یافته و با استراحت بهبود می یابد.
اگر واریکوسل عارضه یی ایجاد نکند. احتیاج به درمان نیست، ولی لازم است بیمار به صورت ماهانه خود را معاینه کند. در صورت کوچک شدن سایز بیضه، یا تغییر در قوام آن، لازم است به پزشک مراجعه کرد. همچنین اگر بیمار مبتلا به واریکوسل ازدواج نکرده یا خواستار داشتن فرزند دیگری در آینده است، باید هر شش ماه با آزمایش اسپرم، از نظر باروری بررسی شود و در صورت شروع تغییرات و ضعیف شدن نطفه احتیاج به درمان دارد.
نکته
برخلاف تصور رایج، عمل واریکوسلکتومی جهت درمان یا جلوگیری از ناباروری انجام می شود و خود منجر به ناباروری نمی شود و پس از جراحی نیز فرد می تواند به فعالیت های عادی و روزمره ورزش و کار خود بازگردد.
منبع: نشریه 7 روز زندگی شماره 104 