تبیان، دستیار زندگی

 بسم الله الرحمن الرحیم

قال الله تعالی: { وَإِیَّایَ فَارْهَبُونِ} البقرة: ٤٠
و قال تعالی: {إِنَّ بَطْشَ رَبِّكَ لَشَدِیدٌ} البروج: ١٢
و قال تعالی: { وَكَذَلِكَ أَخْذُ رَبِّكَ إِذَا أَخَذَ الْقُرَى وَهِیَ ظَالِمَةٌ إِنَّ أَخْذَهُ أَلِیمٌ شَدِیدٌ(۱۰۲) إِنَّ فِی ذَلِكَ لآیَةً لِّمَنْ خَافَ عَذَابَ الآخِرَةِ ذَلِكَ یَوْمٌ مَّجْمُوعٌ لَّهُ النَّاسُ وَذَلِكَ یَوْمٌ مَّشْهُود ٌ^(۱۰۳) وَمَا نُؤَخِّرُهُ إِلاَّ لِأَجَلٍ مَّعْدُودٍ^(۱۰۴) یَوْمَ یَأْتِ لاَ تَكَلَّمُ نَفْسٌ إِلاَّ بِإِذْنِهِ فَمِنْهُمْ شَقِیٌّ وَسَعِیدٌ^(۱۰۵) فَأَمَّا الَّذِینَ شَقُواْ فَفِی النَّارِ لَهُمْ فِیهَا زَفِیرٌ وَشَهِیق^(۱۰۶) هود: ١٠٢ – ١٠٦
و قال تعالی: { یَوْمَ یَفِرُّ الْمَرْءُ مِنْ أَخِیهِ ^(۳۴) وَأُمِّهِ وَأَبِیهِ^(۳۵) وَصَاحِبَتِهِ وَبَنِیهِ^(۳۶) لِكُلِّ امْرِئٍ مِّنْهُمْ یَوْمَئِذٍ شَأْنٌ یُغْنِیهِ^(۳۷) عبس: ٣٤ – ٣٧
و قال تعالی: { یَا أَیُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّكُمْ إِنَّ زَلْزَلَةَ السَّاعَةِ شَیْءٌ عَظِیمٌ{1} یَوْمَ تَرَوْنَهَا تَذْهَلُ كُلُّ مُرْضِعَةٍ عَمَّا أَرْضَعَتْ وَتَضَعُ كُلُّ ذَاتِ حَمْلٍ حَمْلَهَا وَتَرَى النَّاسَ سُكَارَى وَمَا هُم بِسُكَارَى وَلَكِنَّ عَذَابَ اللَّهِ شَدِیدٌ^(۲) الحج: ١ – ٢
و قال تعالی: { وَلِمَنْ خَافَ مَقَامَ رَبِّهِ جَنَّتَانِ} الرحمن: ٤٦
و قال تعالی: { وَأَقْبَلَ بَعْضُهُمْ عَلَى بَعْضٍ یَتَسَاءلُونَ^(۲۵) قَالُوا إِنَّا كُنَّا قَبْلُ فِی أَهْلِنَا مُشْفِقِینَ^(۲۶) فَمَنَّ اللَّهُ عَلَیْنَا وَوَقَانَا عَذَابَ السَّمُومِ^(۲۷) إِنَّا كُنَّا مِن قَبْلُ نَدْعُوهُ إِنَّهُ هُوَ الْبَرُّ الرَّحِیمُ^(۲۸) الطور: ٢٥ – ٢٨
خداوند می فرماید: و از من بترسید. بقره: ۴۰
و میفرماید: هر آینه گرفتن پروردگارت سخت است. بروج: ۱۲
و میفرماید: و همچنین است سختگیری پروردگارت، چون بخواهد دیار ستمکاران را ویران کند که انتقام خدا بسیار دردناک و دشوار است. هر آینه در این سخن نشانه ایست آنکه را که از عذاب آخرت ترسیده باشد، و آن روز روزیست که مردم جمع کرده شوند، و روزیست که در آن همه حاضر شوند، و آنرا بتأخیر نمی اندازیم جز تا مدتی معین، که در آن روز هیچکس الا به امر حق سخن نگوید، بعضی شان بدبخت باشند و بعضی نیکبخت، پس آنانکه بدبخت شدند در آتش باشند و در آنجا آه و نالهء حسرت کنند. هود: ۱۰۲-۱۰۶
و میفرماید: و خداوند شما را از خویشتن بیم می دهد. آل عمران: ۲۸
و میفرماید: روزیکه مرد از برادر و مادر و پدر و زن و فرزندان خود بگریزد و برای هر کدام شان در آن روز گرفتاری ایست که او را از توجه بکاری دیگر باز می دارد. عبس: ۳۴-۴۷
و میفرماید: ای مردم از پروردگار خویش بترسید، هر آیینه زلزلهء قیامت چیز بزرگی است، آن روزیکه آنرا به بینید غافل شود، هر شیر دهنده از طفلی که شیر می دهدش، و هر زن باردار بار شکم خود را بنهد، و مردم را مست شده بینی حال آنکه مست نیستند اما عذاب، خدا سخت است. حج: ۱ – ۲
و میفرماید: و برای آنکه از ایستادن بحضور پروردگارش ترسیده دو بوستان است. رحمن: ۴۶
و هم می فرماید: و در بهشت آنها با هم رودر رو صحبت کرده و از یکدیگر پرسش می کنند و با هم گویند که ما از پیش در میان قبیله و خانوادهء خویش خدا ترس بودیم، خداوند هم بر ما منت نهاده و ما را از عذاب سموم دوزخ محفوظ داشت، زیرا ما پیش از این "در دنیا" خدا را بحقیقت پرستش کردیم که او خود بسیار نیکخواه و مهربان است. طور: ۲۵ – ۲۸
وَالآیات فی الباب كثیرة جداً معلومات والغرض الإشارة إِلَى بعضها وقد حصل:

وعن النُّعْمَانِ بنِ بَشِیر، رضی اللَّه عنهما، قال: سمِعتُ رسول اللَّه صَلّى اللهُ عَلَیْهِ وسَلَّم، یقول: « إِنَّ أَهْوَنَ أَهْلِ النَّارِ عَذَاباً یَوْمَ الْقِیامَة لَرَجُلٌ یُوضَعُ فی أَخْمَصِ قَدمیْهِ جمْرَتَانِ یغْلی مِنْهُمَا دِمَاغُهُ مَا یَرى أَنَّ أَحداً أَشَدُّ مِنْه عَذَابا، وَإِنَّه لأَهْونُهُمْ عذَاباً » متفق علیه.

- از نعمان بن بشیر رضی الله عنهما روایت است که گفت:
از رسول الله صلی الله علیه وسلم شنیدم که می فرمودند: آسانترین اهل دوزخ از روی عذاب مردی است که دوپاره آتش در تهیگاه قدمش نهاده می شود که از آن دماغش می جوشد، وی گمان نمی کند، شخصی وجود داشته باشد که عذابش از او سخت تر باشد، در حالیکه عذاب او از همه آسانتر است.

وعن سمُرةَ بنِ جُنْدب، رضی اللَّه عنه، أَن نبیَّ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَیْهِ وسَلَّم قال: « مِنْهُمْ مَنْ تَأْخُذهُ النَّارُ إِلى كَعْبَیه، ومِنْهُمْ منْ تأْخُذُهُ إِلى رُكْبَتَیْه، وَمِنْهُمْ منْ تَأْخُذُهُ إِلى حُجْزتِه، وِمِنْهُمْ منْ تَأْخُذُهُ إِلى تَرْقُوَتِهِ » رواه مسلم.

- از سمره بن جندب رضی الله عنه روایت است که:
پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند: آتش تا شتالنگ (قوزک پا) های بعضی ایشان است و برخی را آتش تا زانوایش میرسد و برخی را آتش تا کمربند شان می باشد.

وعن ابنِ عمر رضی اللَّه عنهما أن رسولَ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَیْهِ وسَلَّم قال: « یَقُومُ النَّاسُ لِرَبِّ العالمِینَ حَتَّى یَغِیب أَحدُهُمْ فی رَشْحِهِ إِلى أَنْصَافِ أُذُنَیه » متفقٌ علیه.

- از ابن عمر رضی الله عنهما روایت است که:
رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: مردم در پیشگاه پروردگار از قبور شان بر می خیزند تا که شخص در عرقش تا نیمهء گوشهایش غرق می شود.

وعن أَنس، رضی اللَّه عنه، قال: خَطَبَنَا رَسول اللَّه صَلّى اللهُ عَلَیْهِ وسَلَّم، خُطْبَةً ما سَمِعْتُ مِثْلَهَا قَط، فقال: « لَوْ تَعْلَمُونَ مَا أَعْلَمُ لَضَحِكْتُمْ قلِیلا ولبَكیْتمْ كَثِیراً» فَغَطَّى أَصْحابُ رسولِ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَیْهِ وسَلَّم وجُوهَهم، وَلهُمْ خَنین. متفقٌ علیه.
وفی روایة : بَلَغَ رسولَ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَیْهِ وسَلَّم عَنْ أَصْحابِهِ شَیءٌ فَخَطَب، فقال: « عُرضَتْ عَلَیَّ الجنَّةُ والنَّار، فَلَمْ أَر كَالیَوْمِ فی الخَیْر وَالشَّر، ولَوْ تَعْلَمُونَ مَا أَعلَمُ لَضحِكْتُمْ قلِیلا، وَلَبَكَیْتُمْ كَثِیراً » فَما أتَى عَلَى أَصْحَابِ رسول اللَّه صَلّى اللهُ عَلَیْهِ وسَلَّم یوْمٌ أَشَدُّ مِنْهُ غَطَّوْا رُؤُسهُمْ وَلَهُمْ خَنِین.

- از انس رضی الله عنه روایت است که گفت:
پیامبر صلی الله علیه وسلم به ما خطبه ای خواندند که مثل آن را هرگز نشنیده بودم و فرمودند: اگر آنچه را که من می دانم بدانید، حتماً کم خندیده و بسیار می گریستید. بعد از آن اصحاب رسول الله صلی الله علیه وسلم روی های خود را پوشیده و گریستند.
و در روایتی آمده که برای پیامبر صلی الله علیه وسلم چیزی از اصحابش رسید. آنحضرت صلی الله علیه وسلم خطبه خوانده و فرمودند: دوزخ و بهشت بر من عرضه شد و مثل امروز در خیر و شر ندیدم و اگر بدانید آنچه من می دانم کم خندیده و بسیار خواهید گریست. و من بر اصحاب پیامبر صلی الله علیه وسلم روزی سخت تر از آن روز را ندیدم که سرهایشان را پوشانده و با شدت می گریستند.

وعن المِقْدَاد، رضیَ اللَّه عنه، قال: سَمِعْتُ رسولَ صَلّى اللهُ عَلَیْهِ وسَلَّم یَقُول: « تُدْنی الشَّمْسُ یَومَ القِیَامَةِ مِنَ الخَلْقِ حتَّى تَكُونَ مِنْهُمْ كَمِقْدَارِ مِیل » قَالَ سُلَیمُ بْنُ عَامرٍ الرَّاوی عنْ المِقْدَاد: فَوَاللَّهِ مَا أَدْرِی ما یَعْنی بِالمیل، أَمَسَافَةَ الأَرضِ أَمِ المِیل الَّذی تُكْتَحَلُ بِهِ العیْنُ « فَیَكُونُ النَّاسُ عَلَى قَدْرِ أَعْمالِهمْ فی العَرَق، فَمِنْهُمْ مَنْ یَكُونُ إِلى كعْبَیْه، وَمِنْهُمْ مَنْ یَكُونُ إِلى رُكْبَتَیْه، ومِنْهُمْ منْ یَكون إِلى حِقْوَیْهِ ومِنْهُمْ مَنْ یُلْجِمُهُ العَرَقُ إِلجاماً » وَأَشَارَ رسول اللَّه صَلّى اللهُ عَلَیْهِ وسَلَّم بِیدِهِ إِلى فِیه. رواه مسلم.

- از مقداد رضی الله عنه روایت شده که:
از رسول الله صلی الله علیه وسلم شنیدم که می فرمودند: در روز قیامت آفتاب به اندازهء یک میل بالای سر مردم فرو می آید.
سلیم بن عامر راوی از مقداد رضی الله عنه روایت می کند که قسم بخدا نمی دانم هدفش از میل چه بود؟ آیا مسافت زمین بود یا میلی بود که با آن چشم را سرمه می کنند و مردم به اندازهء اعمال شان عرق می کنند، برخی از ایشان تا شتالنگ و برخی را تا زانوها و برخی را تا کمربند و برخی را تا بناگوش عرق می گیرد و رسول الله صلی الله علیه وسلم بدست شان تا دهنش اشاره فرمودند.

وعن أبی هریرة ، رضیَ اللَّه عنه، أَنَّ رسولَ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَیْهِ وسَلَّم قال: « یَعْرَقُ النَّاسُ یَوْمَ القِیامَةِ حَتَّى یذْهَب عَرَقُهُمْ فی الأَرْضِ سَبْعِینَ ذِراعا، ویُلْجِمُهُمْ حَتَّى یَبْلُغَ آذَانَهُمْ » متفقٌ علیه.

- از ابو هریره رضی الله عنه روایت است که:
رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: مردم در روز قیامت عرق می کنند و عرق شان هفتاد گز در زمین فرو می رود و عرق آنها را به زیر گرفته تا به گوشهای شان می رسد.

- وعنه قال: كنا مع رسول اللَّه صَلّى اللهُ عَلَیْهِ وسَلَّم إِذ سَمِعَ وَجْبَةً فقال: « هَلْ تَدْرُونَ ما هذا؟» قُلْنَا: اللَّه وَرَسُولُهُ أَعْلَم، قال: هذا حَجَرٌ رُمِیَ بِهِ فی النَّارِ مُنْذُ سَبْعِینَ خَریفاً فَهُوَ یهْوِی فی النَّارِ الآنَ حَتَّى انْتَهَى إِلى قَعْرِهَا، فَسَمِعْتُمْ وجْبَتَهَا» رواه مسلم.

- از ابو هریره رضی الله عنه روایت است که:
ما با رسول الله صلی الله علیه وسلم بودیم که ناگهان صدای افتادن چیزی را شنیدند، فرمودند: آیا می دانید که این چیست؟
گفتیم: خدا و رسول او داناتر اند.
فرمودند: این سنگی بود که هفتاد سال پیش در دوزخ انداخته شد و او بطرف پایانهء دوزخ می آمد تا که حالا به قعر آن رسید و شما اکنون صدای افتادن آن را شنیدید.

وعن عَدِیِّ بنِ حاتم، رضی اللَّه عنه، قال: قال رسولُ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَیْهِ وسَلَّم: « ما مِنْكُمْ مِنْ أَحَدٍ إِلاَّ سَیُكَلِّمُهُ رَبُّهُ لَیْسَ بیْنَهُ وبَیْنَهُ تَرْجُمَان، فَیَنْظُرُ أَیْمنَ مِنْه، فَلا یَرَى إِلاَّ ما قَدَّم، وینظر أشأم منه فلا یرى إلا ما قدم، وینْظُرُ بیْنَ یَدَیه، فَلا یَرَى إِلاَّ النَّارِ تِلْقَاءَ وَجهِهِ، فاتَّقُوا النَّارِ وَلَوْ بِشِقِّ تَمْرَةٍ » متفقٌ علیه.

- عدی بن حاتم رضی الله عنه روایت می کند که:
رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: هیچکدام شما نیست مگر اینکه خداوند با او سخن می گوید در حالیکه میان او و خداوند ترجمانی وجود ندارد. پس به جانب راستش می نگرد جز آنچه را که از اعمال پیش فرستاده نمی بیند و بطرف چپش می نگرد جز آنچه را که از اعمال پیش فرستاده نمی بیند، جلو اش را نگریسته جز دوزخ چیزی را مشاهده نمی کند پس خود را از دوزخ وقایه کنید هر چند به نیم دانهء خرما باشد.

- وعن أبی ذَر، رضی اللَّهُ عنه، قال: قال رسولُ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَیْهِ وسَلَّم: « إِنِّی أَرى مالا تَرَوْن، أَطَّتِ السَّماءُ وحُقَّ لَهَا أَنْ تَئِط، مَا فِیهَا موْضِعُ أَرْبَعِ أَصَابِعَ إِلاَّ وَمَلَكٌ واضِعٌ جبهتهُ ساجِداً للَّهِ تَعَالى ، واللَّه لَوْ تَعْلَمُونَ مَا أَعْلَم، لضَحِكْتمْ قَلِیلا، وَلَبكَیْتُمْ كَثِیرا، وما تَلَذَّذتُم بِالنِّسَاءِ عَلَى الْفُرُشِ وَلَخَرجْتُمْ إِلى الصُّعُداتِ تَجْأَرُون إِلى اللَّه تَعَالَى » رواه الترمذی وقال: حدیثٌ حسن.

- از ابوذر رضی الله عنه روایت است که گفت:
رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: من آنچه را که شما نمی بینید، می بینم، آسمان ناله نمود و باید هم ناله کند از سبب آنچه که در آن جای چار انگشت نیست، مگر اینکه ملکی پیشانی اش را برای سجده به باریتعالی نهاده است. بخدا سوگند اگر آنچه را می دانم شما می دانستید همانا کم می خندیدید و بسیار می گریستید و در بستر از زنان لذت نگرفته و در کوچه ها برآمده بخدا استغاثه می کردید.

وعن أبی بَرْزَة بِراءٍ ثم زایٍ نَضْلَةَ بنِ عُبَیْدٍ الأَسْلَمِی، رضی اللَّه عنه، قال: قال رسولُ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَیْهِ وسَلَّم: « لا تَزُولُ قَدمَا عبْدٍ حَتَّى یُسْأَلَ عَنْ عُمْرِهِ فِیمَ أَفْنَاه، وَعَنْ عِلْمِهِ فِیم فَعَلَ فِیه، وعَنْ مالِهِ منْ أَیْنَ اكْتَسبه، وَفِیمَ أَنْفَقَه، وَعَن جِسْمِهِ فِیمَ أَبْلاهُ » رواه الترمذی وقال: حدیث حسن صحیح.

- ابو برزه نضله بن عبید اسلمی روایت می کند که:
رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: در روز قیامت تا لحظه ای گامهای بنده میخکوب است که از عمرش پرسیده شود آن را در کدام راه فنا نموده و از علمش که در آن چه کرده و از مالش که از کدام راه آن را بدست آورده و به کدام راه صرفش نموده و از جسمش که آن را در کدام راه پیر کرده است.

- وعن أبی هریرة ، رضی اللَّه عنه  ، قال:  قرأَ رسولُ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَیْهِ وسَلَّم  :  { یوْمَئِذٍ تُحَدِّثُ أَخْبارَهَا } ثم قال: « أَتَدْرُونَ مَا أَخَبَارُهَا؟ » قالوا: اللَّهُ ورَسُولُهُ أَعْلَم. قال: «فَإِنَّ أَخْبَارَها أَنْ تَشْهَدَ عَلَى كُلِّ عَبْدٍ أَوْ أَمةٍ بِمَا عَمِلَ عَلَى ظَهْرِهَا، تَقُول: عَمِلْتَ كَذَا وكذَا فی یَوْمِ كَذَا وَكَذَا، فهَذِهِ أَخْبَارُهَا » رواه التِّرْمِذِی وقال:  حدیثٌ حسنٌ  .

- ابو هریره رضی الله عنه روایت می کند که:
رسول الله صلی الله علیه وسلم { یوْمَئِذٍ تُحَدِّثُ أَخْبارَهَا } را خوانده و فرمودند: آیا می دانید که اخبار آن چیست؟
گفتند: خدا و رسول او دانا تراند.
فرمودند: همانا اخبار آن این است که بر هر غلام وکنیز – مراد هر مرد و زن است – شهادت دهد به آنچه که بر روی آن انجام داده می گوید در روز فلان و فلان چنین و چنان کردی و این اخبار آنست.

وعن أبی سعیدٍ الخُدْرِی، رضی اللَّه عنه، قال: قال رسول اللَّه صَلّى اللهُ عَلَیْهِ وسَلَّم: « كَیْفَ أَنْعَمُ وَصَاحِبُ الْقَرْنِ قَدِ الْتَقَمَ الْقَرْن، وَاسْتَمَعَ الإِذْنَ مَتَى یُؤْمَرُ بِالنَّفْخِ فَیَنْفُخُ » فَكَأَنَّ ذلِكَ ثَقُلَ عَلى أَصْحَابِ رسول اللَّه صَلّى اللهُ عَلَیْهِ وسَلَّم فقالَ لَهُم: « قُولُوا: حَسْبُنَا اللَّه وَنِعْمَ الْوكِیلُ » رواه الترمذی وقال حدیثٌ حسن.

- ابو سعید الخدری رضی الله عنه روایت می کند که:
رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: چگونه شادی کنم در حالیکه صاحب شاخ – صور – شاخ را گرفته و گوش به فرمان است که چه وقت به دمیدن آن فرمان داده می شود تا آن را بدمد. گوئی این امر بر یاران رسول الله صلی الله علیه وسلم گران آمد و به آنها فرمودند بگوئید «حَسْبُنَا اللَّه وَنِعْمَ الْوكِیلُ » کافیست ما را خداوند و او نیکو نگهبانی است.

- وعن أبی هریرة ، رضی اللَّه عنه قال: قال رسول اللَّه صَلّى اللهُ عَلَیْهِ وسَلَّم: « مَنْ خَافَ أَدْلَجَ، وَمَنْ أَدْلَج، بَلَغَ المَنْزلَ ألا إِنَّ سِلْعَةَ اللَّهِ غَالیةٌ ، أَلا إِنَّ سِلْعةَ اللَّهِ الجَنَّةُ» رواه الترمذی وقال: حدیثٌ حسن.

- از ابو هریره رضی الله عنه روایت است که:
رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: آنکه بترسد به اول شب می رود و آنکه به اول شب رود به منزل رسد، آگاه باشید که متاع خدا گرانست، آگاه باشید که متاع خدا بهشت است.