در طول چند دهه‌ای كه از آغاز خودروسازی در ایران سپری شده، همواره این سوال مطرح بود كه سهم تولیدات ملی در خودروهای داخلی چه میزان است و اساسا چند درصد از خودرویی كه در یك شركت خودروسازی داخلی تولید می‌شود، برند ایرانی دارد؟
آیا تجربه نزدیك به نیم قرن خودروسازی، این پتانسیل را در ایران به وجود آورده كه خود را به عنوان یك خودروساز بزرگ با درجه بالایی از اتكا به صنعتگران ایرانی در جهان مطرح كند؟ به نظر می‌رسد امسال با طرح شعار تولید ملی و حمایت از كار و سرمایه ایرانی، این موضوع باید با جدیت بیشتری در صنعت خودروسازی پیگیری شود.
ماه گذشته مدیر عامل شركت خدمات پس از فروش ایران‌خودرو در یك نشست خبری اعلام كرد: سال 91 با توجه به شعار حمایت از تولید ملی، كار و سرمایه ملی بیشتر قطعات را از داخل تامین خواهیم كرد و براساس ابلاغیه‌ای كه به شركت‌های تابعه ایساكو داده شده، هر گونه خرید خارجی كه مشابه آن در داخل كشور تولید شود، ممنوع است و اگر كسی خلاف آن عمل كند، علاوه بر مجازات باید هزینه انجام شده را از جیب خود تقبل كند.
به گفته مدیرعامل شركت ایساكو، سال 89 حدود 39 درصد قطعات از خارج كشور وارد می‌شد، اما در حال حاضر با برنامه‌ریزی‌هایی كه صورت گرفته، قرار است 23 درصد قطعات از خارج و 77 درصد از داخل تامین شود.
هرچند آمارهای واقعی و درستی از درصد ساخت داخل خودروهای تولیدی در كشور از سوی مسوولان ارائه نمی‌شود، اما خودروسازان و قطعه‌سازان اعلام می‌كنند كه بیشتر قطعه‌های تولیدی در كشور امروزه از نظر كمی و كیفی در حد مطلوب است؛ به طوری كه در تولید خودروهای پرطرفداری مانند تندر ۹۰ بیش از ۶۰ درصد قطعات را تولیدكنندگان داخلی تامین می‌كنند یا پژو ۲۰۶ كه مردم استقبال خوبی از آن می‌كنند، بیش از ۷۰ درصد قطعاتش داخلی است.
تولید بخش عمده قطعات در داخل
در بخش خودروسازی نخستین گام در حمایت از تولید ملی استفاده از قطعات با كیفیت در تولید خودروست كه این امر به طور مستقیم بر كیفیت خودروهای داخلی تاثیر خواهد گذاشت، اما قطعه‌سازان كشور معتقدند موانع بسیاری سر راه تولید است و تا زمانی كه موانع رفع نشود، حمایت از تولید ملی تنها در حد شعار باقی می‌ماند.
محمدرضا نجفی‌منش، عضو هیات مدیره انجمن قطعه‌سازان خودرو در این باره به جام‌جم گفت: در حال حاضر بخش عمده‌ای از قطعات در داخل كشور تولید می‌شود و قطعات تولیدی از ایمنی بالایی برخوردارند.
وی در پاسخ به این پرسش كه چند درصد قطعات خودروهای داخلی در داخل تولید می‌شود، گفت: این موضوع خودرو به خودرو متفاوت است، در حال حاضر 60 درصد تندر 90، 80 درصد پژو 206 و بالای 95 درصد سمند، پژو پارس، روآ و پراید تامین قطعاتش داخلی است.
نجفی منش گفت: زمانی خیلی از قطعات خودرو، وارداتی بود، اما با حركت‌های خوبی كه صورت گرفته بسیاری از قطعات ساخت داخل شده، در واقع در بخشی از قطعات تكنولوژی ساخت وجود دارد و برای قطعاتی كه نیازمند ورود تكنولوژی آن هستیم، می‌توان فناوری‌های مورد نیاز را حتی در شرایط تحریمی از خارج كشور وارد كنیم.
متاسفانه موانع بسیاری بر سر راه تولید وجود دارد و اگر واقعا تمامی دستگاه‌ها نگاه حمایتی به این بخش در تصمیمات و سیاستگذاری‌های خود نداشته باشند حمایت از تولید در حد شعار باقی خواهند ماند
عضو هیات مدیره انجمن قطعه‌سازان خودرو با اشاره به شعار امسال برای حمایت از تولید داخلی گفت: متاسفانه موانع بسیاری بر سر راه تولید وجود دارد و اگر واقعا تمامی دستگاه‌ها، نگاه حمایتی به این بخش در تصمیمات و سیاستگذاری‌های خود نداشته باشند، حمایت از تولید در حد شعار باقی خواهند ماند.
وی یكی از این موانع را محدودیت‌های سیستم بانكی دانست و گفت: براساس بخشنامه بانك مركزی اگر واحدی دارای بدهی معوق باشد، هیچ گونه گشایش تسهیلاتی ایجاد نمی‌شود؛ این در حالی است كه دلیل معوقه‌های ایجاد شده طلبی است كه قطعه‌سازان از خودروسازان دارند كه وصول نشده و در چنین شرایطی كه تحریم‌ها به اندازه كافی برای ورود مواد اولیه مشكل ایجاد كرده، خود سیستم بانكی نیز اثرات تحریم را تقویت می‌كند؛ این در صورتی است كه دولت باید به دنبال راهكارهایی باشد كه مطالبه قطعه‌سازان وصول شود.
طولانی بودن پروسه اختصاص ارز
نجفی منش یكی از مشكلات قطعه‌سازان را نرخ ارز دانست و گفت: دو نرخی بودن ارز و واقعی نبودن قیمت آن از مشكلات تولیدكنندگان است و ضروری است كه نرخ ارز براساس كف بازار تعیین شود، چراكه درغیر این‌صورت باعث ایجاد رانت از یك سو و از طرف دیگر باعث می‌شود كه تولیدات داخلی نسبت به تولیدات رقبا در كشورهای خارجی گران‌تر تمام شود.
وی با اشاره به طولانی بودن پروسه اختصاص ارز در كشور گفت: در حال حاضر گرفتن ارز با نرخ مرجع بسیار دشوار شده است و به خاطر دو نرخی بودن كنترل‌ها نیز افزایش یافته؛ به طوری كه هنگام ثبت سفارش، تولیدكنندگانی كه می‌خواهند مواد اولیه خود را وارد كنند، بسیار اذیت می‌شوند.
به گفته نجفی‌منش، در بخش گمركی نیز تا مشخص شدن وضعیت تعرفه و استاندارد، 20 درصد كالا در گمرك نگه داشته می‌شود كه این اقدام علاوه بر این‌كه هزینه انبارداری در پی دارد، واحد تولیدی را دچار مشكل می‌كند، زیرا تولیدكننده به كالای خود برای تولید نیاز دارد.
عضو هیات مدیره انجمن قطعه‌سازان خودرو با اشاره به این كه خودروسازان نیز دچار مشكل نقدینگی هستند، گفت: در حال حاضر سیستم بانكی، شركت‌های خودروسازی و شركت‌های تابعه را هنگام اختصاص اعتبارات به چشم یك مجموعه می‌بیند. ضمن این كه تسهیلات در نظر گرفته شده برای این بخش نیز كاهش یافته است.
وی افزود: بسیاری از كشورها هنگام بروز بحران از بخش تولیدی خود حمایت می‌كنند، اما ما در شرایط تحریمی كه باید بار فشارها را كاهش دهیم آن را افزایش می‌دهیم.
وی با تاكید بر این كه در حال حاضر دغدغه بزرگ كشور بیكاری است، افزود: رشد تولید داخلی می‌تواند بزرگ‌ترین دغدغه كشور را برطرف كند. با كنترل واردات و صادر كردن قطعات تولید داخل می‌توان از تولید حمایت كرد.
عضو هیات مدیره انجمن قطعه‌سازان خودرو اظهار كرد: امروز در حوزه اقتصادی نیازمند انجام اقداماتی مانند اصلاح نرخ ارز براساس نرخ تورم، آزادسازی قیمت‌ها، سوق دادن تسهیلات بانكی به سمت تولید، اجرای قانون فضای كسب و كار، افزایش تعرفه واردات كالاهایی كه در داخل تولید می‌شود و اجرای سیاست‌های اقتصادی به جای اقتصاد سیاسی هستیم.
تامین 77 درصد قطعات در سال حمایت از تولید
ظهیری، مدیرعامل شركت خدمات پس از فروش ایران‌خودرو با اشاره به این‌كه قرار است درسال حمایت از تولید 23 درصد قطعات از خارج و 77 درصد از داخل تامین شود به «جام‌جم» گفت: اگر نمی‌توانیم صددرصد قطعات را از داخل تامین كنیم به این دلیل است كه هنوز برخی تولیدات داخلی استاندارد كیفی مدنظر ما را ندارد یا این كه تیراژ تولید به حدی نیست كه تقاضای مورد نیاز ما را تامین كند.
ظهیری درخصوص كالاهای مصرفی خودرو افزود: در تهیه و تامین اقلام مصرفی همچون روغن ماشین، قرار شده تمام نیاز كشور از طریق تولیدات كارخانه‌های روغن داخلی با تركیبی كه طبق استاندارد‌ها تعریف شده است تحت برند خود ایساكو تامین شود.
وی در مورد گران شدن برخی قطعات در بازار گفت: با توجه به وارداتی بودن برخی قطعات، طبیعی است كه با افزایش قیمت ارز چه دولتی و چه آزاد، قیمت آن نیز دچار افزایش شود، اما برخی قطعات همچون باتری ماشین تعزیراتی است و باید طبق قیمت‌هایی كه سازمان حمایت تعیین كرده اقدام به فروش كنند.
رضا رضایی، عضو انجمن قطعه‌سازان خودرو نیز در گفت‌وگویی با بیان این كه اصلی‌ترین وظایف مسوولان ایجاد بستر‌های مناسب برای سرمایه‌گذاران داخلی است، تصریح كرد: اگر این بستر‌ها فراهم نشود نه سرمایه‌گذاری اتفاق می‌افتد و نه می‌توانیم چرخه تولید و كار را پررونق مشاهده كنیم.
رضایی با اعلام این كه صنعت قطعه‌سازی كشور از ظرفیت و دانش فنی بالایی برای تولید قطعات خودروهای خارجی برخوردار است، گفت: چنانچه فعالیت در عرصه تولید قطعات مورد نیاز خودروهای وارداتی برای قطعه‌سازان كشور از صرفه اقتصادی برخوردار باشد، با گام نهادن در این مسیر، بسیاری از معضلات در این عرصه مانند ایجاد بازارهای سیاه مرتفع می‌شود.
بدون شك این پتانسیل در قطعه‌سازان ایرانی وجود دارد كه قطعات وارداتی را داخلی‌سازی كنند، هر چند در موارد محدودی نیز ممكن است در برخی قطعات خاص نتوانند انتظارات كیفی مدنظر را برآورده كنند، اما شواهد نشان می‌دهد كه خوشبختانه در سال‌های اخیر كیفیت قطعات ساخت داخل، قابل مقایسه با حداقل پنج سال گذشته نبوده و رشد بسیار خوبی به لحاظ كیفیت در صنعت قطعه‌سازی صورت گرفته است بنابراین با اعتمادی كه نسبت به كیفیت قطعات داخلی وجود دارد باید ذهنیت‌ها تغییر یافته و با رفع موانع تولید به سازندگان داخلی روی آورده شود.
سیما رادمنش - گروه اقتصاد
