گرداب- بسیاری از صاحب‌نظران بر این باورند که نقش شبکه‌های اجتماعی در ایجاد بستر برای جاسوسی بسیار بالاست. با گسترش استفاده از شبکه‌های اجتماعی مانند "فیس‌بوک"، "توئیتر"، "گوگل پلاس" و ... موضوع امنیت در این بخش از فضای مجازی نیز مورد نظر صاحب‌نظران و همچنین کاربران قرار گرفته است.

شبکه‌های اجتماعی، به دلایل بسیار، به یک بستر مناسب برای ترتیب و اجرای حملات اینترنتی، سرقت اطلاعات محرمانه و ارزشمند کاربران، انتشار و اشتراک آلودگی‌های رایانه‌ای، ویروس‌های اینترنت، لینک‌های مخرب و اجرای کلاهبرداری‌های آن‌لاین تبدیل شده‌اند.هر چند مسئولان فیس‌بوک می گویند برای افزایش امنیت این شبکه‌اجتماعی، هر کاری که لازم بوده را انجام داده‌اند و همواره به راه‌های جدید برای افزایش قابلیت‌های حفاظتی این شبکه مهم می‌اندیشند، اما بسیاری از کارشناسان امنیتی به سطح اقدامات و تدابیر امنیتی اتخاذ شده به وسیله شبکه‌های اجتماعی خوشبین نیستند.

بر اساس اعلام شرکت امنیتی "Panda Security"، شرایط فعلی امنیت در شبکه‌های اجتماعی تا حد زیادی متاثر از فربه شدن این شبکه‌ها به علت هجوم کاربران عادی‌تر اینترنت به استفاده از خدمات و مزیت‌های شبکه‌های اجتماعی است و اینکه شرایط ناامن این شبکه‌ها تماما به علت سهل‌انگاری یا عدم اتخاذ تدابیر حفاظتی صحیح از سوی مسئولان آنهاست کمی غیرمنصفانه است؛ هرچند نباید احتمال سوءاستفاده‌های سیاسی، اجتماعی و یا اطلاعاتی از سوی شبکه‌های اجتماعی را از نظر دور نگاه داشت.

فیس‌بوک که بیش از 800 میلیون کاربر فعال دارد، وبگردی میلیون‌ها کاربری را هم که عضو این وبگاه شبکه‌سازی اجتماعی نیستند به دقت ردیابی می‌کند. اما اخیرا نیز ارتش آمریکا صراحتا وارد شبکه‌های اجتماعی شده است و در حال فعالیت در راستای اهداف کاخ‌سفید است.

چندی پیش روزنامه انگلیسی "گاردین" در گزارشی نوشت که نیروهای ارتش آمریکا از پایگاه هوایی مک‌دیل در کالیفرنیا با استفاده از نرم‌افزاری رایانه‌ای، کاربران جعلی را برای انجام تبلیغات به نفع آمریکا در اینترنت ایجاد می‌کنند.‌ روزنامه گاردین انگلیس گزارشی را درباره عملیات جاسوسی آمریکا در رسانه‌های اجتماعی و ایجاد کاربری‌های جعلی در رسانه‌های اجتماعی برای انجام تبلیغات به نفع آمریکا منتشر کرد که در آن آمده است: نرم‌افزار "عروسک زاپاس" ارتش با خلق هویت‌های جعلی به دنبال انجام تبلیغات به نفع آمریکا است.ارتش ایالات‌متحده در حال تولید نرم‌افزاری است که اجازه می‌دهد به شکلی محرمانه با خلق شخصیت‌های کاذب در سایت‌های رسانه اجتماعی دست برده، بر گفتگوهای اینترنتی تاثیر گذاشته و فضای تبلیغاتی را به نفع آمریکا سازماندهی کند.

یک شرکت مستقر در کالیفرنیا برنده مناقصه فرماندهی مرکزی ارتش آمریکا (Centcom) به عنوان متولی نظارت بر عملیات نظامی ایالات‌متحده در خاورمیانه و آسیای‌مرکزی برای تولید نرم‌افزاری موسوم به "سرویس مدیریت شخصیت آنلاین" شده که به پرسنل نظامی امکان می‌دهد به طور همزمان با 10 هویت مجازی به ظاهر ساکن در مناطق مختلف دنیا در فضاهای مجازی حضور پیدا کنند. گمان می‌رود منتقدان از این روند که به ارتش آمریکا اجازه می‌دهد نوعی اجماع دروغین در مباحثات آنلاین ایجاد کرده، افراد دگراندیش را به حاشیه برانند و تفاسیر یا گزارشاتی را که همسو با اهدافشان نیست در نطفه خفه کند ابراز ناخرسندی كردند.

افشای این مسئله که ارتش آمریکا در حال خلق شخصیت‌های کاذب آنلاین است -که نزد کاربران شبکه‌های اجتماعی به عروسک زاپاس شهرت دارد- همچنین ممکن است سایر دولت‌ها، شرکت‌های خصوصی و سازمان‌های غیردولتی را به الگوبرداری از این رویه ترغیب کند. در چارچوب قرارداد فرماندهی مرکزی ارتش آمریکا، هر یک از شخصیت‌های کاذب آنلاین باید پیشینه‌ای متقاعد کننده، مشخصات قابل‌قبول و جزئیات باشد که آن را واقعی جلوه دهد و تا 50 اپراتور مستقر در آمریکا باید قادر به استفاده از آنها در ایستگاه‌های کاری "بدون ترس از شناسایی شدن به وسیله نیروهای متخاصم پیشرفته" باشند.

"بیل اسپیکز"، سخنگوی فرماندهی مرکزی ارتش آمریکا می‌گوید: «این فناوری قابلیت فعالیت‌های مشارکتی مخفیانه در وبلاگ‌ها در وب‌سایت‌های خارجی برای قادر ساختن ما به مقابله با افراطیون متخاصم و تبلیغات دشمن در خارج از ایالات‌متحده را دارد.»

وی می‌افزاید: «هیچ‌یک از این اقدامات به زبان انگلیسی نخواهد بود چرا که "تعامل با مخاطبان آمریکایی" با این فناوری غیرقانونی است و هرگونه استفاده از زبان انگلیسی در شبکه‌های اجتماعی از سوی فرماندهی مرکزی ارتش آمریکا شفاف‌سازی می‌شود. زبان‌هایی که قرار است از این برنامه استفاده شود عربی، فارسی، اردو و پشتو است.»

البته در قضایای فتنه 88 نیز عملکرد رسانه های اجتماعی در هدایت آشوب‌ها کاملا هویدا بود. مهمترین ابزارهایی که هادیان فتنه 88 برای ایجاد شکاف میان مردم و حکومت و حتی مردم با مردم طی حوادث سال 88 از آن بهره بردند، فضای مجازی و علی الخصوص شبکه‌های اجتماعی بود. طی این حوادث وبلاگ‌ها ، وب سایت‌ها و از همه مهمتر شبکه‌های اجتماعی نقش بی بدیلی در بحران‌زایی ، ایجاد شبهه و هدایت افکار عمومی بر عهده داشتند . این سایت ها با پوشش گسترده اخبار اغتشاش ها ، تئوریزه سازی شبهات ، تغذیه فکری هادیان براندازی در حقیقت به اتاق راهبردی بحران و ناامنی در کشور تبدیل شده بودند. البته این عملکرد تنها در زمان بحران بود. تاثیرات شبکه‌های اجتماعی بر تحولات اجتماعی بسیار اساسی‌تر از هدایت یک آشوب خیابانی بوده است که سربسته می توان به تغییر الگوهای رفتاری، تشدید مدرنیته خواهی، اشاعه فحشا، تقویت و بسط طبقه متوسط و... اشاره کرد.

سهیل بنی‌فاطمه/منبع: رسالت