تبیان، دستیار زندگی

نكته‌ای كه درباره ششمین دوره از دوسالانه مجسمه‌سازی حائز اهمیت است، سختگیری داوران در انتخاب آثار ارسالی بوده است. به طوری كه در این دوره، 622 اثر از 622 هنرمند از 27 استان به دبیرخانه رسید كه هیات انتخاب متشكل از مرتضی نعمت‌اللهی، ملك‌دادیار گروسیان، كورش گلناری، حمید سوری و ریما اسلام‌مسلك پس از دو مرحله بررسی آثار 67 اثر را انتخاب كردند.

حضور گسترده هنرمندان جوان

بهداد لاهوتی دبیر اجرایی این دوره از دوسالانه نیز پررنگ‌ترین ویژگی این دوره را در قیاس با دوره‌های پیشین، وجود همین نكته یعنی نگاه موشكافانه هیات داوران برای انتخاب آثار خوانده است. او می‌گوید: بنای ما در این دوره براین بوده است كه هر اثری به دوسالانه راه نیابد. به‌رغم این كه این مساله طی سال‌های گذشته و در دوره‌های پیشین به چشم می‌خورد كه اثری براساس نگاه استاد و شاگردی یا غیره به دوسالانه راه پیدا می‌كرد. در واقع، امسال داوران سعی كرده‌اند فارغ از هر بحثی به داوری و گزینش خود اثر بپردازند. این مساله باعث ورود چهره‌های جدید در دهمین دوره از بی‌ینال مجسمه‌سازی شده است. به بیان ساده‌تر، جوان‌ترها امسال بیشترین شركت‌كنندگان دوسالانه بوده‌اند.

كیفیت مطلوب آثار

لاهوتی با اشاره به این كه اغلب آثار در این دوره مفهوم‌گرا بوده‌اند ادامه می‌دهد: به طور كلی آثاری كه در این دوسالانه ارائه شده را می‌توان به لحاظ كیفی مطلوب و قابل اعتنا دانست. با وجود این كه آثار با موضوع آزاد ارائه شده‌اند، اما از منظر سطح كیفی در رده خوبی قرار گرفته‌اند و هنرمندان با توجه به دغدغه‌های ذهنی خود توانسته‌اند از این رهگذر كارهای خوبی ارائه دهند. اگرچه در میان آثار مفهوم‌گرا، كارهای فیگوراتیو و فرمالیستی نیز مشاهده می‌شود.

حضور گرافیست‌ها و نقاشان

آنچه در نمایشگاه دوسالانه امسال به چشم می‌خورد، صرف نظر از گرایش هنرمندان به سمت كارهای مفهومی، علاقه‌مندی آنها به سمت و سوی هنر جدید نیز هست. این بحث را با لاهوتی نیز درمیان می‌گذارم. او نیز در این باره می‌گوید: مساله‌ای كه درباره دهمین دوسالانه مجسمه‌سازی وجود دارد، حضور گرافیست‌ها و نقاشان است كه طبعا به تنوع آثار نمایشگاه كمك زیادی كرده است. ضمن این كه این اتفاق در دیگر شاخه‌های هنر تجسمی نیفتاده است. درعین حال، هنر جدید تاثیرات زیادی بر مجسمه‌سازی معاصر ما داشته است. كما این كه در نمایشگاه امسال نیز شاهد ارائه آثاری به كمك هنر جدید بوده‌ایم.

بودجه ناچیز دوسالانه‌ها

لاهوتی كه نایب رئیس انجمن مجسمه‌سازان نیز هست معتقد است بودجه‌ای كه دوسال یك بار در اختیار دوسالانه‌ها قرار می‌گیرد به آن شكلی كه باید كفاف مخارج دوسالانه را نمی‌دهد. او خاطر نشان می‌سازد: انجمن مجسمه‌سازان همواره با پاره‌ای مشكلات مالی مواجه بوده است و باید این را بپذیریم كه بودجه در نظر گرفته شده برای دوسالانه‌ها اندك و در مواقعی ناچیز است. به طوری كه بودجه‌ای كه امسال به این دوسالانه تخصیص داده شده، چیزی حدود 90میلیون تومان است. این رقم برای مجسمه‌سازی كه اصولا هنر گرانی به شمار می‌رود و برای مجسمه‌سازی كه برای ساخت اثرش، بیش از این هزینه كرده طبعا اندك است. نكته دیگری كه در این باره وجود دارد، افت و خیزها و وجود وقفه در برگزاری دوسالانه‌ها بوده است. بی‌تردید مداوم برگزار نشدن دوسالانه‌های تجسمی نمی‌تواند به آن شكلی كه باید تاثیرگذار باشد. چه بسا در حال حاضر نیز، با تاخیر دوساله‌ای كه در برگزاری دوره ششم دوسالانه به وجود آمده، آن جدیت در بین هنرمندان مجسمه‌ساز به چشم نمی‌خورد و به نظر می‌رسد هنرمندان از فضای دوسالانه‌ای دور شده‌اند.

برپایی دوسالانه هنرهای تجسمی

لاهوتی به برگزاری نمایشگاه مجسمه‌های كوچك كه 7 سال است در اسفندماه برگزار می‌شود اشاره می‌كند و ادامه می‌دهد: تاخیر در برپایی دوسالانه‌ها به هر دلیلی موجب می‌شود هنرمندان به سمت و سوی دیگری گرایش یابند. به عنوان مثال، حضور هنرمندان در نمایشگاه مجسمه‌های كوچك در مقایسه با حضور در دوسالانه مجسمه‌سازی پررنگ‌تر بوده است. فارغ از اینها با ایجاد یك دوره وقفه در برگزاری دوسالانه‌ها، مخاطب نیز فاصله‌اش با این هنر بیشتر می‌شود. از این رو، تصور می‌كنم وقت آن رسیده كه دوسالانه‌ها در قالب تجمیع هنرها برگزار شوند. یعنی دیگر به شكل مجزا، دوسالانه نقاشی، مجسمه‌سازی، گرافیك و... نداشته باشیم. بلكه با برپایی یك دوسالانه بزرگ، تمام شاخه‌های هنر تجسمی را در كنار یكدیگر جمع كنیم. تجمیع‌كردن این هنرها به این خاطر امروز ضروری به نظر می‌رسد كه دیگر مرزی میان هنرهای تجسمی وجود ندارد و همه آنها به نوعی در یكدیگر تخلیط شده‌اند.

لاهوتی درباره فضای نمایشگاهی برای برپایی دوسالانه‌ها تاكید می‌كند: همیشه براین اعتقاد بوده‌ام كه یكی از سوله‌های نمایشگاه بین‌المللی می‌تواند فضای مطلوبی برای ارائه آثار دوسالانه باشد و نیاوران به‌رغم داشتن فضای گسترده برای برگزاری چنین دوسالانه‌ای مناسب به نظر نمی‌رسد.

استفاده از نگاه كارشناسی

بروز گرایش‌های نو

كورش گلناری یكی از اعضای هیات داوران این دوره از دوسالانه نیز با اشاره به این كه 67 اثر ارائه شده در این نمایشگاه از كیفیت قابل قبولی برخوردار بوده‌اند، می‌گوید: اگرچه مقایسه ششمین دوسالانه با دوره‌های پیشین اندكی سخت است، به این خاطر كه برخی از هنرمندان مجسمه‌ساز به دلایل مختلفی در این دوسالانه شركت نكرده‌اند و طبعا جای هنرمندان حرفه‌ای در این نمایشگاه خالی بوده است. اما به طور كلی، در این دوره شاهد حركت به سمت هنر جدید هستیم. یا بهتر بگویم، گرایش‌های نوتری كه توانسته به مجسمه‌سازی معاصر رونق بهتری بخشد. در واقع، وجود این گرایش‌ها كه از دهه 60 به بعد در عرصه مجسمه‌سازی ما شكل گرفته، موجب بروز اتفاقات مطلوبی در این حوزه شده است. اگرچه، در مجسمه‌سازی همواره رویكردهای مختلفی چون انتزاعی، فیگوراتیو، تركیب مدیا و... وجود داشته است، اما حركت به سمت هنر جدید نیز می‌تواند در ردیف اتفاقات تازه در عرصه مجسمه‌سازی قلمداد شود.

متریال و مدیا در خدمت ذهنیت هنرمند

وی اضافه می‌كند: در ششمین دوره از دوسالانه شاهد تنوع آثار بوده‌ایم و این تنوع به رشد مجسمه‌سازی در وضعیت فعلی منجر شده است.

به طوری كه در ارائه آثار هم پایبندی به سنت‌های گذشته را مشاهده می‌كنیم و هم رویكردهای تازه‌ای را می‌بینیم كه با استفاده از ویدئو یا تركیب مدیا در قالب مجسمه ارائه شده‌اند، اما تصور می‌كنم متریال هیچ وقت درعالم هنر حاكم نبوده است. بلكه باید متریال و مدیا در خدمت ذهنیت هنرمند قرار گیرد. در واقع، این هنرمند است كه باید تصمیم بگیرد.

مشكل بازار كار برای فارغ‌التحصیلان

این عضو هیات داوران درباره جایگاه مجسمه‌سازی نیز می‌گوید: مجسمه‌سازی روند خوبی را شروع كرده است و به‌لحاظ ذهنی با جهان فاصله‌ای ندارد. بلكه از منظر امكانات حرفه‌ای كمی عقب هستیم و حمایت‌كننده مالی نیز دراین هنر وجود ندارد.

در حال حاضر، سه دانشگاه هنر، دانشكده هنرهای زیبای دانشگاه تهران و دانشگاه نیشابور دارای رشته مجسمه‌سازی هستند، اما فارغ‌التحصیلان این رشته‌ها همواره به لحاظ بازار كار دارای مشكل هستند و حتی وقتی تخصص خود را از این رشته دریافت می‌كنند به دلیل نبود بازار كار و این كه مجسمه‌سازی هنر گرانی است و احتیاج به امكانات و وسایل زیادی دارد، آن را رها كرده و به سراغ شغل دیگری می‌روند.

ورود مجسمه‌های چینی

این مجسمه‌ساز باسابقه ادامه می‌دهد: امروز شاهد ورود مجسمه‌های چینی به ایران هستیم. در حالی‌كه این مجسمه‌ها با فرهنگ ما همخوانی ندارند و در عین حال سرمایه‌های بومی ما در این میان كه مجسمه‌سازان داخلی هستند نادیده گرفته می‌شوند. در حالی كه ما به لحاظ ذهنی، هنرمندان خوبی در این عرصه داریم، اما باید مشكلات دیگر كه همان مساله بازار كار است نیز برای آنها مرتفع شود.

غالب بودن فضای مفهومی بر آثار

با هومن سلیمی یكی از هنرمندان شركت‌كننده در این دوسالانه همراه می‌شوم. او نیز مانند دیگر هنرمندان در این نمایشگاه به ارائه یك اثر پرداخته است. او درباره این دوره از دوسالانه می‌گوید: در نمایشگاه امسال، بیشتر فضای مفهومی بر آثار غالب بوده و به‌رغم حضور كارهای فرمالیستی، می‌بینیم كه كارهای مفهومی در مقایسه با آثار فرم‌گرایانه بیشتر بوده است. یا حتی اگر آثاری در قالب فرم هم ارائه شده، مرتبط با موضوعی بوده است و گاه فیگورهای كلاسیك نیز به وسیله هنرمندان به شكل ساختارشكنانه‌ای خلق شده‌اند.

در مجموع وقتی به آثار این دوره از دوسالانه نگاه می‌كنیم متوجه می‌شویم كه گویی بی‌ینال و نیز برای هنرمندان این دوره به مثابه یك الگو به شمار رفته و آنها سعی كرده‌اند با‌در نظرگرفتن چنین الگویی به ارائه اثر بپردازند. هنرمندان دراین دوسالانه سعی كرده‌اند با تكیه بر دغدغه‌های فردی و اجتماعی‌شان كار كنند.

به طوری كه در این نمایشگاه شاهد این دو گرایش نیز بوده‌ایم. در عین حال، تنوع تكنیكی دراین دوره زیاد بوده و خیلی خوب هم به وسیله هنرمندان اجرا شده است. به طور كلی، كارها در مقایسه با دوره‌های پیشین از حالت ساختاری حجمی و آكادمیك بیرون آمده و پیام‌های مستتر در هر اثر ملموس به نظر می‌رسد.

محمدرضا یزدی، دیگر هنرمند شركت‌كننده در این دوسالانه است. او نیز معتقد است: نمایشگاه به نسبت بضاعتی كه مجسمه‌سازی در حال حاضر دارد خوب بوده است. در واقع اگر از منظر بومی به دوسالانه نگاه كنیم می‌توانیم آن را مطلوب بدانیم. اگرچه از لحاظ جهانی هنوز ضعف‌های زیادی داریم.

منبخ جام جم