این روزها در حالی رسانه‌ها به نقل از یك نماینده مجلس از ضرورت راه‌اندازی پلیس میراث فرهنگی سخن می‌گویند كه حفاظت از آثار و ابنیه تاریخی سال‌هاست به عنوان دغدغه‌ای دوسویه و البته شاید فراموش شده در میان مسوولان بلندپایه سازمان میراث فرهنگی و مسوولان انتظامی كشور مطرح است.
سیدحمید ابطحی، نماینده مردم خمین 2 روز پیش در واكنش به تخریب‌های صورت گرفته در بناهای تاریخی، خواستار ایجاد پلیس میراث فرهنگی شده بود. این نماینده مجلس كه شاید نمی‌دانست اكنون در سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، نیروی ضابط كوچكی تحت عنوان یگان حفاظت مشغول فعالیت است، در سخنانش خواستار توجه بیشتر به ابنیه تاریخی و جلوگیری از سرقت آثار فرهنگی ایرانی شده بود. هرچند اكنون نمی‌توان آمار دقیق و متقنی از سرقت‌های آثار تاریخی در كشور ارائه داد، اما نگاهی گذرا به اخبار منتشر شده در یك‌ماه گذشته، چشم‌انداز مناسبی را تصویر نمی‌كند. نكته تاسفبار این است كه یگان ویژه، اكنون رئیس ندارد. معلوم نیست با دستورات چه كسی اداره می‌شود. پیگیری‌های روز گذشته ما برای برقراری ارتباط با سرپرست یا یكی دیگر از مقامات مسوول در این حوزه نیز بی‌نتیجه ماند تا نشانه‌ای باشد از این كه در این زمینه گویا كسی پاسخگو نیست.
یگان ویژه چگونه تشكیل شد
اواخر سال 82 بود كه با تشكیل سازمان میراث فرهنگی، زمزمه‌های تشكیل یگانی برای حفاظت از ابنیه تاریخی و موزه‌های كشور به گوش رسید. این امر درست در زمانی بود كه محوطه باستانی عظیمی مانند جیرفت با هجوم غارتگران میراث فرهنگی یكشبه چپاول شده بود.
در آن زمان قرار بر این شد تا با اختصاص یك میلیارد تومان اعتبار و مجوز استخدام 500 نیروی انسانی، یگان ویژه حفاظت از میراث فرهنگی از سال 83 تشكیل شود.
این یگان اگر چه در آن زمان تشكیل شد، ولی همیشه مسوولان ردیف اول آن و سازمان میراث فرهنگی از موضوع كمبود نیرو در این زمینه سخن گفته‌اند.
این روزها با آن كه سال‌ها از آن زمان می‌گذرد، ولی بازهم رسانه‌ها هر روز آمار بلندبالایی از سرقت‌ها و تخریب‌های آثار میراث فرهنگی را با آب و تاب فراوان منتشر می‌كنند. نكته مشترك در هر كدام از این خبرها، نبود نظارت كافی بر اموال و ابنیه تاریخی است كه این امر در محوطه‌های باستانی كشور نمود بیشتری دارد. ماجرا وقتی تاسفبارتر می‌شود كه به دلیل ضعف قوانین، جرم و مجازات در موضوع تخریب میراث فرهنگی تناسب چندانی با یكدیگر ندارند.
وسعت ابنیه تاریخی كشور
هرچند مسوولان كنونی سازمان میراث فرهنگی در این ارتباط اظهارنظر نمی‌كنند، اما حمید بقایی، رئیس پیشین سازمان میراث فرهنگی و گردشگری بارها در صحبت‌های خویش از ناتوانی این سازمان در حراست از تمامی محوطه‌های تاریخی سخن می‌گفت و معتقد بود مهم‌ترین علت این امر، نبود نیروی كافی برای حفاظت از مجموعه وسیعی از محوطه‌های تاریخی و باستانی است. او معتقد بود كه این سازمان هرچقدر هم نیروی مراقبتی در قالب یگان ویژه پاسداران میراث فرهنگی داشته باشد، نمی‌تواند پاسخگوی این وسعت باشد.
این امر اگرچه به عنوان یك معمای لاینحل در مقابل مسوولان فعلی سازمان میراث فرهنگی نیز قرار گرفته است، اما شاید نباید از آنان توقع بیشتری در این زمینه داشت، زیرا ایران كشوری است كه بهشت آثار تاریخی دنیا به‌شمار می‌رود و در برخی از نقاط آن با یك جستجوی كوتاه می‌توان اثری تاریخی را از زیر خاك بیرون كشید.
رضا دبیری‌نژاد، كارشناس میراث فرهنگی و فعال در این حوزه حرف‌های جالبی در این زمینه دارد. او می‌گوید: بر اساس یك پژوهش اكنون بیش از 200 هزار تپه باستانی ثبت شده در سراسر ایران وجود دارد. مجوعه‌ای از تپه‌های باستانی كه هریك بیانگر دوره‌ای خاص از تاریخ باستانی ایران هستند و البته می‌توان به كشفیات تاریخی نیز درون آنها امیدوار بود.
وی ادامه می‌دهد: اگر قرار باشد هر یك از این تپه‌ها 8ساعت با یك نگهبان مورد حفاظت قرار بگیرد در مجموع یك شبانه روز ما با رقمی معادل 600 هزار نفر نیروی مراقبتی در طول یك ماه روبه‌رو هستیم كه این رقم در مقابل رقم كنونی 10 هزار كارمند این سازمان رقمی غیر قابل باور به‌شمار می‌رود.
دبیری‌نژاد البته در این ارتباط پیشنهادی هم دارد و می‌گوید: سازمان میراث فرهنگی با واسپاری حفاظت از بناهای تاریخی به مردم محلی و بومی البته با نظارت كامل می‌تواند بسیاری از مشكلاتی را كه اكنون در این زمینه وجود دارد، برطرف كند. منبع جام جم
