در دو روز از سال، خورشید به هنگام ظهر بر مکه معظمه عمود می‌تابد و هر ناظری روی زمین می‌تواند با نگاه کردن به خورشید در آن لحظه، جهت قبله خود را تعیین کند. روز شنبه 25 تیر، در لحظه اذان ظهر مکه معظمه (ساعت 13 و 57 دقیقه به وقت ایران) جهت خلاف سایه شاخص در هر مکان، جهت قبله را نشان می‌دهد.
از دیرباز تعیین جهت قبله مورد توجه مسلمانان بوده است و شناسایی آن برای انجام برخی اعمال مذهبی یک نیاز اساسی محسوب می‌شود. با استفاده از روش‌های متفاوت می‌توان جهت قبله را تشخیص داد مانند روابط مثلثات کروی، طریقه رسمی، قطب‌‌نما و غیره اما روش بسیار ساده و دقیق‌تر نیز وجود دارد. با استفاده از مقدار سایه شاخص در زمان معین می‌توان جهت قبله را تشخیص داد. در روزهای مشخصی از سال آفتاب در لحظه ظهر شرعی در سمت رأس خانه خدا قرار می‌گیرد و این لحظه زمانی است که میل خورشید یا فاصله مرکز خورشید تا استوای سماوی معادل عرض جغرافیایی مکه است.
در طول یک روز ، ارتفاع خورشید پس از طلوع به تدریج زیاد می‌شود تا زمان ظهر که ارتفاع آن به حداکثر خود می‌رسد و طول سایه شاخص حداقل مقدار خود است. در این هنگام خورشید در جهت جنوب قرار دارد و بالطبع سمت مقابل، شمال است. از زمان ظهر به بعد، به تدریج جهت خورشید به سمت غرب متمایل می‌شود و طول سایه شاخص بلندتر می‌شود.
در منطقه ایران، جهت قبله تقریباً در راستای جنوب غربی قرار دارد. به همین دلیل معمولاً زاویه بین راستای قبله با جهت جنوب ذکر می‌شود که به آن زاویه انحراف می‌گویند. به علت گستردگی کشورمان، این زاویه در شهرهای مختلف، متفاوت است. کمترین آن در شمال غرب و بیشترین آن در جنوب شرق ایران است.
می‌توان برای روزهای مختلف حساب کرد که در چه ساعتی خورشید در جهت قبله قرار می‌گیرد که اصطلاحاً به آن ساعت قبله گفته می‌شود. اما بهترین روش برای تعیین قبله، موقعیت خورشید در دو روز خاص از سال است، وقتی‌که خورشید دقیقاً در بالای سر مکه معظمه قرار می‌گیرد. در زمان اذان ظهر این دو روز، خورشید در جهت قبله قرار می‌گیرد و تمام ساکنین کره زمین می توانند با کمک یک شاخص، جهت قبله را تعیین کنند.
در سال 1390 در روز 7 خرداد و شنبه 25 تیر ، ساعت 13 و 57 دقیقه به وقت تابستانی ایران (مقارن با لحظة اذان ظهر در مکة معظمه) جهت خلاف سایة شاخص در هر مکان جهت قبله را نشان می‌دهد. (بر اساس مختصات جغرافیایی کعبه معظمه :طول جغرافیایی 826/39 درجه شرقی و عرض جغرافیایی 423/21 درجه شمالی)
البته اگر نتوانستید قبله را از روی سایه تشخیص دهید خیلی نگران نباشید! شما می توانید با استفاده از برنامه قبله یابی که توسط مرکز مطالعات و پژوهش های فلکی ـ نجومی ارائه گردیده است نیز قبله خود را بیابید.
این برنامه با استفاده از آخرین روش های برنامه نویسی جهت آسان تر شدن روش جهت یابی قبله با استفاده از نقشه جغرافیایی و یا با استفاده از تصاویر ماهواره ای این امکان را به کاربر می دهد که در هرکجای کره زمین با استفاده از نقشه مکان مورد نظر خود را تعیین نموده و جهت قبله خود را با دقت بالا و با استفاده از تصاویر ماهواره ای بدست آورد. برای استفاده از این برنامه اینجا ( http://www.nojumi.org/farsi/qebleh/index.htm ) را کلیک کنید.
همچنین از طریق جدول ارائه شده ( http://calendar.ut.ac.ir/Fa/Qiblah/IrQiblah.asp ) توسط پایگاه اطلاع رسانی مرکز تقویم مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران می توانید زاویه انحراف قبله برای مراکز استانهای ایران را مشاهده کنید.
لینک تاپیک قبل این موضوع:
http://www.tebyan.net/index.aspx?pid=17257&threadID=322397&forumID=887
منابع:
مرکز تقویم مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران
مرکز مطالعات وپژوهش هاى فلکى ـ نجومى
خبرآنلاین _ امیر حسن زاده
