خیلی از اوقات دیده می شود که افراد از روی عصبانیت و گاه ازروی اجبار قسم ها و سوگند هایی را می خورند که دقایقی بعد که به حالت عادی و نرمال بر می گردند و متوجه می شوند از سوگند خود پشیمان شده و در دوگانگی باقی می مانند که چه کنند ؟!آیا باید سوگندهای خود را اجرا کنند یا برآنان اجرای سوگند ها واجب نمی باشد.
در این مقاله به مختصرب پیرامون این موضوع می پردازیم .
سوگند، وسیله ای برای فرار از مسئولیت
بین داماد و دختر یکى از یاران پیامبر صلى الله علیه و آله به نام عبدالله رواحه، اختلافى پیش آمد و او سوگند یاد کرده بود که دخالت نکند و آشتى ندهد. آیه نازل شد که سوگند را وسیلهى فرار از مسئولیتها و مانع نیکىها و تقوا و اصلاحات قرار ندهید: «و لاتَجعَلوا اللّه عُرضَةً لاَیمانِکم أن تَبرّوا و تَتّقوا و تُصلحوا بین النّاس» نام خدا را همه جا خرج نکنید، براى سوگند حریم بگذارید، سوگند را مانع کار خیر قرار ندهید. اینگونه سوگندها تکلیف آور و لازم الاجرا نیست.
نسبت به خدا حریم ها را حفظ نمایید!
این که انسان به هر مناسبتى به خدا سوگند بخورد، نوعى سبک کردن و بىادبى و جرأت نابجاست، مثلاً: اگر سوگند یاد کردى که به فلانى کتک بزنى یا به همسر خود بىاحترامى کنى یا مال دیگرى را توقیف کنى یا از تحصیل و کار و عبادت و خدمت و کمک و وام دادن و واسطه شدن و امثال آن دست بردارى، در تمام این موارد، سوگند ارزشى ندارد.
افرادى هستند که به خاطر یک شکست و یک اتفاق، براى خود جریان مىسازند؛ مثلاً قرض الحسنهاى داده و بدهکار طفره رفته و دیر پرداخت کرده، سوگند یاد مىکند یا تصمیم مىگیرد که به هیچ کس وام ندهد. به مسجد رفته و کفش او گم شده، از شرکت در جماعت دست برمىدارد. معلمش بداخلاقى کرده، ترک تحصیل مىکند.
«و لاتَجعَلوا اللّه عُرضَةً لاَیمانِکم أن تَبرّوا و تَتّقوا و تُصلحوا بین النّاس» نام خدا را همه جا خرج نکنید، براى سوگند حریم بگذارید، سوگند را مانع کار خیر قرار ندهید. اینگونه سوگندها تکلیف آور و لازم الاجرا نیست
سوگندهاى بى ارزش
یکى از سوگندهاى بىارزش این بود که در جاهلیت بعضى مردان براى در تنگنا قرار دادن همسران خود، سوگند یاد مىکردند که با آنان همبستر نشده و آمیزش نکنند! (این کار را «ایلاء» مىنامند که در آیه 226 سوره بقره آمده است.) در واقع براى کار بد خود از مقدسترین نام استفاده مىکردند.
سوگندهایى که براساس بىتوجهى و بدون فکر و اراده و در با عصبانیت و پرحرفى و عجله یا به اشتباه از انسان سر مىزند، ارزش حقوقى ندارد ؛ «لایؤاخذکم اللّه باللّغو فى أیمانکم»(بقره، 225.)
سوگند های ارزشمند را بشناسید!
بنابراین، ارزش تنها مربوط به سوگندهایى است که:
الف) در حال عادى باشد.
ب) به نام مقدس خدا باشد.
ج) براى کار مفید و سودمندى باشد.
تعهد و انجام اینگونه سوگندها واجب و شکستن آن حرام و سبب پرداخت جریمه (کفاره) است.
جریمهى وفا نکردن به سوگندهای ارزشمند چیست؟
با توجه به آیهى 89 سورهى مائده باید یکى از موارد زیر را عمل کند:
1- یا شکم ده فقیر را از غذاهاى متعارف، سیر کند : «اطعام عشرة مساکین من أوسط ما تطعمون»
2- یا ده فقیر را لباس بپوشاند : «أو کسوتهم»
3- یا یک برده را آزاد کند : «او تحریر رقبة»
4- و اگر قدرت هیچیک را ندارد، سه روز روزه بگیرد. «فمن لم یَجد فصیام ثلاثة ایّام»
