خانم ف ن، 32ساله باردار ، G2P1Ab0 ، خانه دار، دیپلم، شوهر دارای شغل آزاد، دارای وضعیت اقتصادی در حد متوسط، ساکن گرگان که در تاریخ 3 اسفند87 برای کنترل و مراقبت حین بارداری و تشکیل پرونده وارد مرکز بهداشت .... میشود.
در مراجعه اول مراقبت: علائم حیاتی خانم به شرح ذیل می باشد: فشارخون80/130 ، نبض 88، تنفس 22، درجه حرارت 37 ، وزن بیمار 75 کیلوگرم،BMI=28 - قد 155 سانتیمتر و ارتفاع رحم 12-14 حاملگی خانم خواسته بوده است.
LMP بیمار اول اذر87 و تاریخ EDC وی 8 شهریور88 می باشد. در اولین سونوگرافی سن حاملگی بر اساس اندکس های CRL و BPD تقریبا معادل 12هفته گزارش گردید.AF نرمال گزارش شد و مورد خاصی قید نشد.
طبق آزمایشات نوبت اول : گروه خونی مادر Oمنفی گزارش شده بود و برای اینکه جلوی ناسازگاری خونی گرفته شود به دستور پزشک متخصص خانم باید در ماه هفتم - 28 هفته- آمپول روگام دریافت کند.
در آزمایشات ادرار ،BUN=13 و CR=1.2 بود وخون و عفونت و پروتئین در ادرار یافت نشد، HBSAgخانم منفی بود.
در آزمایش CBC شمارش کامل گلبولهای خونی 4میلیون
HB=12g/dl, FBS=88, WBC=6000, MCV=83 fl, MCH=30 pg, MCHC=32 gr/dl
در آزمایش چربی تری گلیسرید89 و کلسترول78بود. در حال حاضر بیمار علائم مسمومیت حاملگی مانند تورم دستها و پاها، پروتئین اوری را ندارد. بچه قبلی (فرزند اولش) در تاریخ 27خرداد 75 بدون مشکل جسمی برای مادر و نوزاد به صورت طبیعی بدنیا آمده است در حال حاضر فرزند اولش13 ساله و مشکل خاصی ندارد. خانم باردار سابقه بیماری های خاصی را ذکر نمی کند و می گوید پدرش این بیماری را داشته است و در بارداری اولش فشارخون نداشته است.
در حال حاضر داروهائی ضد فشار مانند لوزارتان و متورال و متیل دوپا به دستور پزشک متخصص خودش خانم دکتر عمادی مصرف میکند. به تشخیص پزشک متخصص خانم بارداردارای فشارخون مزمن همراه با افزایش وزن می باشد. به همین علت اقدامات درمانی و پیشگیری کننده در حال اجراست. خانم باردار سابقه بستری شدن در بیمارستان را ذکر نمی کند. نسبت به داروئی حساسیتی ندارد. در تاریخ 16فروردین 88 (نوبت دوم) بیمار به مرکز بهداشت مراجعه کرد و فشارخون بیمار 100 بر روی 70 ، وزن 75کیلو گرم، نبض84، درجه حرارت 37، تنفس 16، ارتفاع رحم 18تا20 بود و در مراجعه بعدی خود در تاریخ 2اردیبهشت 88 (نوبت سوم) فشارخون بیمار 100 بر روی 70، وزن 75کیلو گرم، تنفس 20، درجه حرارت 36.8، نبض82 و ارتفاع رحم 20 تا 21 بود. آموزش های لازم در مورد عدم مصرف غذاهای دارای سدیم و مصرف غذاهای پرپروتئین و...،کنترل مکرر فشارخون، انجام ورزش در حد تحمل، خوابیدن به پهلوی چپ جهت خونرسانی بیشتر، جلوگیری از استرس های شدید،تزریق به موقع امپول روگام و... به خانم باردار داده شد.
افزایش فشارخون در اثر حاملگی بعد از هفته 20حاملگی بدون وجود پروتئین در ادرار را فشارخون بارداری گویند. مسمومیت حاملگی از جمله عوارض مهم دوران حاملگی است كه ۱۸ درصد مرگ و میر مادران باردار را شامل می شود. هیپرتانسیون وقتی تشخیص داده می شود كه فشار خون بالای 140 روی 90 میلی متر جیوه باشد.سابقا افزایش فشار سیستولی به میزان ۳۰ و دیاستولی ۱۵ میلیمتر جیوه یک معیار تشخیصی به شمارمی رفت ولی در حال حاضر فقط به تحت نظر گرفتن دقیق این موارد اكتفا می شود و جزو فشار خون بارداری طبق بندی نمی شود. ادم نیز از معیار های تشخیصی حذف شده است. علل مستعد كننده شامل زنان نولی پار، زنان در دو انتهای سن باروری (سنین پایین و بالا)، استعداد ژنتیكی، رفاه اجتماعی پایین، چندقلویی، سابقه هیپرتانسیون مزمن و چاقی (با افزایش وزن احتمال آن افزایش می یابد) می باشد. مصرف سیگارو جفت سر راهی با علت نامعلوم شیوع آن را كم می كند.
پنج نوع بیماری افزایش فشارخون در دوران بارداری قابل شناسایی است كه شامل :
هیپرتانسیون بارداری: نوع گذرا ، بدون عارضه و بدون پروتئینوری می باشد .دراین حالت فشار خون معمولا تا ۱۲ هفته پس از زایمان به حالت طبیعی بر می گردد .با وجود این افزایش شدید فشار خون به خصوص در نیمه دوم بار داری بسیار خطرناك بوده و نشان داده شده است كه ۱۰ درصد تشنجهای اكلامپسی بدون بروز پروتئینوری واضح روی می دهد.
پره اكلامپسی: عارضه اختصاصی بارداری است. پروتئینوری علامت ثابت آن است. پروتئینوری شامل دفع ادراری ۳۰۰ میلی گرم پروتئین یا بیشتر در عرض ۲۴ ساعت یا دفع پروتئین به میزان ۳۰ میلی گرم؛ یک مثبت نوار ادراری، در یك نمونه راندوم ادرار می باشد . افزایش قطعیت پره اكلامپسی با فشار بیشتر از 16 روی 9، پروتئینوری بیش از ۲ گرم در ۲۴ ساعت، كراتینین بالای1.2، پلاکت کمتر از 100000، LDH بالا همولیز میكرو آنژیو پاتیك، سردرد پایدار یا اختلال بینایی و درد مداوم اپی گاستر مشخص می شود.
اكلامپسی : بروز تشنج در زن مبتلا به پره اكلامپسی می باشد. ممكن است قبل، حین و حتی ۱۰ روز پس از زایمان نیز روی دهد.
پره اكلامپسی اضافه شده به هیپرتانسیون مزمن: شامل علائم پره اكلامپسی همراه با سابقه قبلی فشارخون می باشد.
هیپرتانسون مزمن : در این موارد سابقه فشار خون بالای14 روی 9 پیش از بارداری یا پیش از هفته 20 حاملگی وجود دارد . فشار خونی كه پس از ۲۰ هفته بارداری تشخیص داده شود ولی پس از ۱۲ هفته بعد زایمان باقی بماند نیز ، جزو این دسته است.
درمان
بهتر است كلیه موارد مبتلا به فشار خون بارداری تحت نظر متخصص زنان قرار گیرند. در صورت تشخیص پره اكلامپسی مورد باید در بیمارستان بستری و ختم حاملگی تحت نظر پزشك انجام شود. درمان شامل رژیم غذائی مناسب، مصرف داروهای ضد فشار، ورزش کردن در حد تحمل، کنترل مرتب کنترل فشار، کاهش ریسک فاکتورهای افزایش دهنده فشار مانند استرس و هیجان.
از هر 4 خانم مبتلا به افزایش فشار خون یك نفر در دوران بارداری، زایمان و یا بلافاصله بعد از آن مبتلا به پره كلاپسی می شود. خطر ایجاد پره كلامپسی در شرایطی كه افزایش فشار خون قبل از هفته 30 ایجاد شده باشد دو برابر است. ابتلا به افزایش فشار خون بارداری خطرات دیگری نیز بدنبال دارد از قبیل: عقب افتادن رشد در داخل رحم، زایمان زودرس، پاره شدن جفت، و مرده زایی. به همین دلیل پزشك یا ماما از شما و جنین مراقبت كامل بعمل خواهد آورد. بعد از زایمان فشارخون شما دقیقاً كنترل خواهد شد و پزشك یا ماما بدقت شما را از نظر وخامت فشار خون و یا بروز پره كلامپسی تحت نظر خواهد گرفت. در صورتیكه علائم پره كلامپسی را در خود مشاهده كردید، خواه در منزل هستید و یا در بیمارستان، حتماً به او اطلاع دهید. به احتمال قوی یك هفته پس از زایمان فشارخون شما به حد طبیعی می رسد.
در بعضی از خانم ها فشارخون همچنان بالا باقی خواهد ماند. این بدان معناست كه شما احتمالاً همواره مبتلا به پرفشاری خون بوده اید ولی از آن بی خبر بوده اید. بارداری معمولاً باعث می شود كه فشارخون در پایان سه ماهه اول و در طول سه ماهه دوم پائین رود؛ بنابراین فشار خون مزمن بطور موقت مخفی می شود. اگر قبل از بارداری فشار خون خود را كنترل نكرده اید و اولین معاینه دوران بارداری در اواخر سه ماهه اول صورت گرفته است ممكن است تا اواخر دوران بارداری متوجه افزایش فشارخون نشوید.
فشارخون یکی از شایعترین بیماری های حین بارداری می باشد که بدلیل عوامل ارثی، مصرف بیش از حد سدیم و داشتن استرس زیاد و...به وجود می آید و با توجه به اینکه اگر به موقع تشخیص و درمان صورت نگیرد می تواند عوارض زیادی در آینده هم به مادر و هم به جنین مانند سقط، تشنج، عوارض کلیوی، مغزی و....بوجود آورد. شناسائی به موقع بیماران و دادن اموزش های لازم در مورد کنترل کردن فشارخون درقبل و حین و بعد از بارداری حائز اهمیت می باشدتا از ایجاد مشکلات و عوارض احتمالی پیشگیری کرد.
پژوهش تومادا و همکارانش نشان داد پیاده روی سریع بیش از 2بار در هفته و به مدت 25دقیقه از فشارخون دوران بارداری جلوگیری میکند. مهر و همکارانش معتقدند ورزش های هوازی باشدت متوسط و همچنین داشتن فعالیت فیزیکی معمول در طول بارداری می تواند ازفشارخون بارداری پیشگیری کند. ایروین و همکارانش در سال 1994 گزارش کردند بین فعالیت فیزیکی اشتغال و اختلالات فشارخون ارتباط معناداری وجود دارد و فعالیت فیزیکی زیاد با کاهش بروز این اختلالات همراه است. محققین نشان دادند زنانی که در طول بارداری اضطراب و افسردگی دارند سه برابر بیشتر به فشارخون بارداری مبتلا میشوند.
میترا ذوالفقاری. پرستاری و بهداشت مادران و نوزادان، نوبت چهارم، 1385، صفحه218
اشرف کاظمی، پروین احمدی، ارتباط فعالیت فیزیکی در بیست هفته اول بارداری و بروز فشارخون حاملگی،مجله دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد، دوره9، شماره2، تابستان1386، صفحات 20-27
افسانه تقریری، آذر دانش. تاثیر ویتامین های E وC در کاهش بروز فشارخون مسمومیت حاملگی درزنان نخست زا، مجله دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد، دوره 9 ،شماره1، بهار86، صفحات 50-54
علی کاوسی ، دانشگاه علوم پزشکی گلستان
