در این چند سال اخیر نه‌تنها در عرصه سینما بلكه در تلویزیون نیز مجموعه‌های حماسی و ارزشی بسیاری ساخته شده‌اند كه هركدام به نوعی وقایع جنگ ایران و عراق را در دهه‌های 60 به تصویر كشیده‌اند كه خاك سرخ و گل پامچال و خوش‌ركاب و ... نمونه‌های آن هستند.
مدتی است كه مجموعه قفسی برای پرواز از شبكه یك سیما پخش می‌شود؛ سریالی كه در فاز اول آن شاهد روزهای جنگ هستیم. برای آگاهی از چگونگی ساخت این مجموعه بر آن شدیم با تعدادی از دست‌اندركاران آن گفت‌وگو كنیم.
این مجموعه مخاطبانش را جذب می‌كند
مهدی ایران‌نژاد، تهیهكننده مجموعه، در پاسخ به این سوال كه قصه این كار چطور شكل گرفته است، گفت: قصه قفسی برای پرواز ابتدا در مركز سیمافیلم تصویب شده بود و پس از این كه سیمافیلم به بخش معاونت سیما سپرده شد، قرار شد این قصه به یك مجموعه نمایشی تبدیل شود. ابتدا نظرات توسط دوستان و همكاران سیما مطرح و سپس در اوایل خرداد 88 پیش‌تولید این كار در 6 فاز مختلف آغاز شد و در مرداد ماه همان سال نیز تصویربرداری را شروع كردیم. این تهیهكننده در پاسخ به این سوال كه چه شد یوسف سیدمهدوی به عنوان كارگردان سكان این سریال را به دست گرفت، گفت: آقای سیدمهدوی جزو كارگردانان قدیمی سیما بود و پیش از این نیز با یكدیگر همكاری داشتیم و با توجه به شناختی كه از هم داشتیم قرار شد هدایت قصه قفسی برای پرواز را ایشان به عهده بگیرد.
ایران‌نژاد درخصوص تعدد لوكیشن‌های این سریال می‌گوید: اساسا ساختن كار تاریخی و جنگی بسیار سخت و دشوار است اما در نهایت تجربه دلپذیری خواهد بود. ما چون در ابتدا می‌دانستیم كه با قصه پرتحرك و متفاوتی روبه‌رو هستیم، سعی كردیم از افرادی دعوت كنیم كه با این فضا آشنا هستند، چرا كه هر چقدر گروه هماهنگ‌تر و حرفه‌ای‌تر باشد، طبعا كار هم بهتر و راحت‌تر جلو خواهد رفت. وی در مورد انتخاب بازیگران این مجموعه توضیح می‌دهد: انتخاب بازیگران این مجموعه بیشتر به عهده احمد كاوری به عنوان نویسنده و مشاور كارگردان بود ایشان خیلی خوب به این مساله اشراف داشت. ایران‌نژاد معتقد است تا به حال قفسی برای پرواز توانسته مخاطبانش را جذب كند و در ادامه نیز جذاب‌تر هم خواهد بود. البته این تهیهكننده بر این عقیده است كه اگر این سریال به صورت یك شب در میان پخش می‌شد، بهتر بود چرا كه ممكن است با این شیوه از پخش كه به صورت هفتگی است، كار افت كند. ایران‌نژاد در پاسخ به این سوال كه چرا اسم «پرندگان خارزار» به قفسی برای پرواز تغییر كرد، گفت: از ابتدا هم قفسی برای پرواز برای این قصه در نظر گرفته شده بود، اما در ادامه به نام پرندگان خارزار تغییر پیدا كرد، چون این اسم هم تداعی‌كننده رمانی با همین نام بود مجددا به اسم ابتدایی‌اش برگشت. امیدوارم مخاطبان بتوانند با این سریال همذات‌پنداری كنند.
یوسف سیدمهدوی، كارگردان مجموعه قفسی برای پرواز است. وی تا به حال در ارتباط با ژانر دفاع مقدس تله‌فیلمی با نام عروس كوهستان را نیز كارگردانی كرده كه در آن به حواشی جنگ پرداخته است. وی در مورد این كه چطور كارگردانی این مجموعه را به عهده گرفته است، می‌گوید: خلاصه‌ای از قصه را خواندم و از آن خوشم آمد و متوجه شدم كه جای كار زیادی دارد بنابراین پس از صحبت‌هایی كه با آقای اكبری، مدیر گروه حماسه و دفاع مقدس داشتم، كارگردانی این مجموعه را به عهده گرفتم. وی درخصوص این كه چطور این بازیگران را در كنار هم قرار داده است، گفت: انتخاب بازیگران به عهده احمد كاوری بود، اما تلاش كردیم بازیگران را طوری انتخاب كنیم كه با شخصیت‌ها و كاراكترهای قصه هماهنگ باشند.
سیدمهدوی می‌گوید: ساخت این سریال حدود 13 ماه طول كشیده است و با شرایط جوی مختلف و سختی هم روبه‌رو بودیم، چراكه به هرحال 4?فصل را هنگام ساخت این كار تجربه كردیم. خیلی از مسائل غیرقابل پیش‌بینی بودند اما با این همه توانستیم كار را بخوبی پیش ببریم و شرمنده دوستان نشویم. سیدمهدوی در ارتباط با مشكلات ساخت این سریال این‌گونه توضیح داد: بسیار دوست داشتم از فضای آپارتمان‌نشینی صرف دوری كنم و مخاطبم را به مكان‌های تازه ببرم. برای همین سختی این كار را به جان خریدم، البته تیم حرفه‌ای و قوی‌ای هم در این كار مرا یاری كردند برای همین دشواری كار برایم آزاردهنده نبود. این كارگردان در پاسخ به این سوال كه چقدر ساخت قصه‌های جنگی برای مخاطب امروز تلویزیون دلپذیر است، گفت: امروز ژانر دفاع مقدس و جنگ برای مخاطب جاافتاده است و در اغلب كشورهای دنیا نیز اثرهای مختلفی در این ژانر ساخته می‌شود، از جنگ كره گرفته تا ویتنام و جنگ جهانی دوم، بنابراین مهم این است كه با چه زاویه‌ای به این مساله نگاه كنیم تا بتوانیم مخاطب را جذب كرده و اشتیاق دیدن را در او به وجود بیاوریم باید طوری این نوع كارها را بسازیم كه مخاطب نتواند پیش‌بینی كند آخر قصه چه خواهد شد.
سیدمهدوی در ارتباط با این مساله كه آیا مخاطب توانسته با این سریال ارتباط برقرار كند یا خیر گفت: ما تلاشمان را كردیم و از زاویه متفاوتی هم به مقوله جنگ پرداخته‌ایم. امیدوارم كه مخاطب هم بتواند با این مجموعه همذات‌پنداری كند.
قصه‌ای جذاب و پركشش
احمد كاوری در این مجموعه به عنوان نویسنده و مشاور كارگردان حضور داشته و البته انتخاب بازیگران هم به عهده او بوده است. گویا كاوری در این كار فیلمنامه را بازنویسی كرده است. وی در این‌باره می‌گوید: فیلمنامه ابتدایی این كار در حدود 100 صفحه بود كه از نظر ساخت خیلی قابلیت‌های اجرایی و نمایشی نداشت و شخصیت‌های قصه بسیار پراكنده بودند و از این‌رو تاثیر چندانی در روند قصه نداشتند و همین طور قصه جوری به نگارش درآمده بود كه نمی‌شد واقعیت‌های تاریخی آن روزها را به شكلی جذاب ارائه كرد. بنابراین من فیلمنامه را از ابتدا نوشتم و تنها چند شخصیت اصلی از فیلمنامه اولیه باقی ماند و بقیه چیزها به طور كل تغییر كرد. مثل لحن داستان كه از حالتی خشك و جدی به حالتی باورپذیر و ملموس‌تر درآمد. كاوری می‌گوید: این دوباره‌نویسی نزدیك به 9 ماه از وقت او را گرفته است و حتی هنگام تصویربرداری نیز مراحل بازنویسی ادامه داشته است. وی درخصوص انتخاب بازیگران گفت: سعی كردم بازیگران را طوری در كنار هم قرار بدهم كه در تصویر برای مخاطب باورپذیر باشد و از طرفی خود بازیگران هم بتوانند با نقش‌هایشان ارتباط برقرار كنند. كاوری از نتیجه كار بسیار راضی است و معتقد است كه كشش قصه مخاطب را تا آخر با خود همراه می‌كند. این نویسنده تنها یك گله دارد و می‌گوید: متاسفانه آن‌طور كه باید برای این سریال تبلیغ نشده است و هنوز مخاطبان در برقراری با این سریال گنگ هستند. ای كاش می‌شد روابط عمومی سیما تبلیغات گسترده‌تری برای این مجموعه انجام دهد، چراكه زحمات بسیاری برای ساخت آن كشیده است.
از تجربه این كار راضی هستم
حسن سلطانی به عنوان تصویربردار در مورد حضورش در این سریال می‌گوید: از طرف آقای كاوری برای همكاری در این سریال دعوت شدم. آن زمان در شمال مشغول انجام كار دیگری بودم كه به محض اتمام آن برای قرارداد به تهران آمدم و مشغول به كار شدم. به نظرم قصه این مجموعه از بار دراماتیك خوبی برخوردار بود و تجربه دلپذیری برایم رقم زد.
وی در مورد شیوه كارگردانی یوسف سیدمهدوی گفت: ایشان بسیار به كارش اشراف داشت و بخوبی با گروهشان ارتباط برقرار می‌كرد و یكی از ویژگی‌های مثبت وی این بود كه بسیار آرام و صبور كارش را جلو می‌برد.
این تصویربردار درخصوص تعدد لوكیشن‌های این سریال و سختی‌های آن برای گرفتن تصاویر مختلف می‌گوید: من از سال 53 در این حرفه هستم و پس از سی و اندی سال كار كردن برایم سخت نیست، حتی اگر پر لوكیشن و خارج از تهران باشد. من می‌‌خواهم بگویم برخلاف آن كه با یك سریال جنگی و تاریخی روبه‌رو بودم، اما كار برایم هم راحت بود و هم شیرین.
وی در پاسخ به این سوال كه آیا مخاطب توانسته توسط دوربین او به سال‌های 59 و 60 برگردد یا خیر، می‌گوید: من سعی كردم به واسطه رنگ و تصویر این سال‌ها را برای مخاطب این مجموعه تداعی كنم، البته نمی‌دانم كه تا چه حد موفق بوده‌ام. اما تا امروز و با توجه به شنیده‌هایم فكر می‌كنم كارم را درست انجام داده‌ام.
سلطانی در پاسخ به این سوال كه اگر بخواهد نقدی به كار خودش داشته باشد چه می‌گوید، گفت: معمولا هیچ كاری بی‌عیب و نقص نیست، بخصوص در حرفه ما. اما همه این كارها تجربه‌هایی هستند برای بهتر بودن در آینده و به واسطه همین تمرین‌هاست كه می‌توانیم خودمان را برای كارهای آتی آماده كنیم.
عارفه، مظلوم و دوستداشتنی است
نفیسه روشن در این سریال عهده‌دار نقش عارفه است. او تاكنون در نقش‌های متفاوتی ظاهر شده است. از كارهای روشن می‌توان به مجموعه‌های ماه‌عسل، اغما، ساختمان 85 و ... اشاره كرد. وی ابتدا در مورد حضورش در این كار این‌گونه توضیح داد: من درگیر بازی در سریال «ساختمان 85» مهدی فخیم‌زاده بودم كه بازی در این سریال به من پیشنهاد شد و چون یك كار ارزشی بود، پذیرفتم كه در قفسی برای پرواز بازی كنم. وی می‌گوید: من در زمان جنگ سن بسیار كمی داشتم و برایم جالب بود كه حال و هوای آدم‌های جنوب را در زمان جنگ به نوعی حس كنم. وی در مورد این كه قصه این سریال را چقدر دوست داشته است، اظهار می‌كند: قصه توسط آقای كاوری دوباره‌نویسی شد و در طول كار هم تغییر و تحولاتی باز شكل گرفت، اما خوشبختانه آن كشش و جذابیت وجود داشت و همین مساله باعث شد كه تا آخر با انرژی مضاعفی كار را ادامه دهیم.
روشن نقش عارفه را این‌گونه توضیح می‌دهد: به نظرم عارفه دختر معصوم و البته با قدرتی است. او با سایر نقش‌های دیگرم فاصله بسیاری داشت، بخصوص لهجه جنوبی او این وجه تمایز را بیشتر می‌كرد. روشن می‌گوید: با لهجه صحبت كردن كار سختی بود، چراكه اگر آن را بد اجرا می‌كردم شاید مورد اعتراض هموطنان جنوبی‌ام قرار می‌گرفتم، اما خوشبختانه آقای كاوری در این مورد ما را بسیار همراهی كرد و آموزش‌های خوبی به ما داد.
نفیسه روشن از تجربه این كار می‌گوید: تجربه بازی در این سریال بسیار برایم دلپذیر بود، البته با توجه به این كه همزمان در سریال ساختمان 85 هم بازی می‌كردم روزهای سختی را می‌گذراندم و فشار كار بسیار زیاد بود، اما خوشبختانه از نتیجه دو كار راضی هستم و به نوعی خستگی از تنم بیرون رفت.
نفیسه روشن در آخر عارفه را در یك جمله این‌گونه تعریف كرد و گفت: عارفه مظلوم و دوستداشتنی است.
منبع: گروه سینما و تلویزیون سایت تبیان زنجان
