تبیان، دستیار زندگی

پاره اي از اعداد، در عالم طبيعت، فرهنگ اقوام و اديان مختلف و نيز متون ديني اسلامي و غيراسلامي از اهميت خاصي برخوردارند به گونه اي كه بعضي عقايد، سنن و آداب بر محور آنها چرخيده و همواره مورد توجه بوده اند. اين اعداد كه عمدتاً راز و فلسفه اهميت آن ها در پرده ابهام است را مي توان اعداد اسرارآميز ناميد كه مفسران، مورخان و اديبان هر يك به ذوق خود تفسيري ازآن ها ارائه داده اند كه به يقين هيچ كدام از اين نظرات رانمي توان علت قطعي كاربرد آن عدد به شمار آورد. ازجمله اين اعداد كه در قرآن ومتون ديني به وفور يافت مي شود اعداد چهل، هفت و هفتاد است كه هر يك پژوهشي جداگانه را مي طلبند و ما اكنون به بررسي كاربرد و اسرار عدد چهل در حوزه قرآن وحديث مي پردازيم.
در قرآن كريم واژه «اربعين» به معناي «چهل» در چهار آيه و مرتبط با سه موضوع ديده مي شود. در سوره احقاف از كمال رشد انسان وچهل سالگي وي ياد مي كند كه مفسران راز تأكيد بر اين سن را ويژگي خاص اين دوره سني مي دانند واين دوره ازعمل آدمي را دوران كمال عقلاني، پختگي شخصيتي انسان، تمام شدن حجت خداوند بر انسان و قوي شدن صفات اخلاقي در درون وي مي دانند. كه اين ويژه گي ها از روايات متعددي كه از معصومين(ع) رسيده نيز به دست مي آيد به عنوان مثال در حديثي آمده است: كساني كه به چهل سالگي مي رسند وتوبه نمي كنند شيطان دستي به صورت آنها كشيده مي گويد: پدرم فداي رويي كه رستگار نمي شود!!!
در روايتي ديگر مي خوانيم: هنگامي كه بنده به سن 40سالگي مي رسد خداوند به دوفرشته مراقب او مي گويد: از اين پس بر اوسخت بگيريد و همه كارهاي كوچك و بزرگ و زياد وكم او را ثبت كنيد.
روايات فوق و ديگر روايات مشابه همه حكايتگر اهميت خاص چهل سالگي و نقش اين دوره از عمر انسان در تكميل شخصيت وي دارد به گونه اي كه پس از آن امكان تحول دروني او بسيار سخت مي گردد.
در كاربردهاي ديگر عدد چهل در قرآن، ازچهل سال ممنوعيت ورود بني اسرائيل به سرزمين مقدس و چهل سال سرگرداني آنان در بيابان و نيز ميقات چهل شبه حضرت موسي(ع) سخن به ميان آمده است.
به عقيده مفسران چهل سال سرگرداني بني اسرائيل زمان لازمي براي انقطاع نسل نافرماني بني اسرائيل بود كه به اخلاق فاسد خو گرفته بودند. و زمان لازمي بود كه بني اسرائيل از ناداني خود در مخالفت با حضرت موسي(ع) دست بردارند.
راز ميقات چهل شبه موسي(ع) نيز هر چند روشن نيست اما وجود اين روايت از رسول خدا(ص) كه فرمود: «هركس چهل روز اعمال خود را براي خدا خالص گرداند چشمه هاي حكمت از قلبش بر زبانش جاري مي شود.» باعث شده دانشمندان مسلمان به ويژه آنانكه داراي مشرب عرفاني هستند به عدد 40 در زمينه خودسازي با ديده اهميت بنگرند، وبراي اين عدد در فعليت يافتن استعدادهاي انسان وكامل شدن ملكات اخلاقي و پيمودن درجات معرفت تأثيري ويژه قايل شوند هر چند به قول مرحوم صدرالمتألهين شيرازي فقط پيامبران واولياي الهي از راز تعيين عدد چهل باخبرند.