تبیان، دستیار زندگی

وجوب انتظار

ابو بصیر خدمت امام باقر ـ علیه السلام ـ مى رسد و عرض مى کند:«اى فرزند رسول خدا! آیا مى پذیرید که من دوست وتنها متوجه و گردن نهاده بر ولایت شمایم؟»

امام ـ علیه السلام ـ فرمود:

آرى!

عرض نمود:

«پس اینک پرسشى دارم  که جواب دهید، زیرا من نابینا یم و کمتر راه مى روم; و نمى توانم هر زمان خدمت شما برسم.»

امام ـ علیه السلام ـ فرمودند:« خواهش خود را عرضه دار!»

گفت:

«مرا از آن دین که خود و خاندانت بدان پایبندید، آگاه ساز تا من نیز بدان گردن نهم.»

امام ـ علیه السلام ـ فرمود:«اگر چه به کوتاهى سخن گفتى، لیکن سؤالى بس بزرگ نمودى; بخدا سوگند! دین خود وپدرانم را بر تو عرضه مى کنم و آن گواهى به یگانگى خداوند و رسالت محمد و اقرار برآنچه او از جانب پروردگار آورده و دوستى با آنان که دوست مایند و بیزارى از هر که دشمن ماست و تسلیم بودن بر فرمان ما و انتظار کشیدن قائم ما و کوشش نمودن (در راه اطاعت خداوند) و پرهیز از آنچه او نمى پسندد.»

این نکته اى بسیار شگرف است که انتظار دوشادوش توحید و نبوت از اصول مهم دین محمدىاست. و آن حکایت از چیزى فراتر از وجوب دارد.

قائم و قیام

این قیام به هنگام شنیدن نام قائم یعنى آمادگى داشتن درهر آن، براى قیام و مبارزه و جهاد در راه تحکیم عدالت جهانى در رکاب حجّت خدا.شیعه ى منتظر در عصر غیبت باید همواره داراى چنین هدفى باشد.

فضیلت انتظار

در روایات وارد شده از ائمه معصومین(ع)، آنچنان مقام و منزلتى براى منتظران موعود آخرالزمان برشمرده شده که گاه انسان را به تعجب وا مى‏دارد که چگونه ممکن است عملى که شاید در ظاهر ساده جلوه کند از این چنین فضیلتى برخوردار باشد.

البته توجه به فلسفه انتظار و وظایفى که براى منتظران واقعى آن حضرت بر شمرده شده، سر این فضیلت را روشن مى‏سازد.

در اینجا به پاره‏اى از فضائلى که براى منتظران قدوم مصلح جهانى حضرت بقیة‏ الله‏ الاعظم بر شمرده شده اشاره مى ‏کنیم:

1. مرحوم صدوق در کتاب «کمال‏الدین‏» از امام صادق(ع) ، روایت کرده که آن حضرت به نقل از پدران بزرگوارشان، – که بر آنها درود باد – فرمود:

«المنتظرلامرنا کالمتشحط بدمه فى سبیل‏الله‏»

«منتظر امر (حکومت) ما، بسان آن است که در راه خدا به خون خود غلتیده باشد»

2. در همان کتاب به نقل از امام صادق ،(ع) ، روایت دیگرى به این شرح در فضیلت منتظران وارد شده

«طوبى لشیعة قائمنا المنتظرین لظهوره فى غیبته و المطیعین له فى ظهوره اولئک اولیاء الله‏ الذین لاخوف علیهم و لا هم یحزنون‏»

«خوشا به حال شیعیان قائم ما که در زمان غیبتش منتظر ظهور او هستند و در هنگام ظهورش فرمان بردار از او، آنان اولیاء خداهستند ، همان ها که نه ترسى برایشان هست و نه اندوهگین شوند».

3. مرحوم مجلسى در کتاب «بحارالانوار» به سند خود ازامیرالمؤمنین،(ع) ، نقل مى‏ کند که آن حضرت فرمودند:

«انتظروا الفرجو لاتیاسوا من روح‏ الله فان احب الاعمال الى‏ الله عزوجل انتظارالفرج‏»

«منتظر فرج باشید و از رحمت ‏خداوند نا امید نشوید. بدرستى که خوشایند ترین اعمال نزد خداوند عزوجل، انتظار فرج است‏».

4. همچنین مرحوم مجلسى  روایت دیگرى را به سند  خود از فیض بن مختارنقل مى‏کند که  در آن امام صادق(ع) مى‏ فرمایند:

«من مات منکم و هو منتظر لهذا الامر کمن هو مع القائم فى فسطاطه»

قال:

ثم مکث هنیئة ،ثم قال: لا بل کم قارع معه بسیفه، ثم قال: لا والله کمن استشهد مع رسول‏الله (ص)».

«هر کس از شما بمیرد در حالیکه منتظر این امر باشد همانند کسى است که با حضرت قائم(ع) در خیمه‏اش بوده باشد. سپس حضرت چندلحظه‏اى درنگ کرده»

آنگاه فرمود:

«نه ، بلکه مانند کسى است که در خدمت آن حضرت شمشیر بزند، سپس فرمود: نه، بخدا همچون کسى  است  که  در رکاب رسول خدا (ص)، شهید شده باشد.»

عدل و احسان

مسأله ى دیگرى که مسلمان منتظر،باید به آن اهمیت بسیار بدهد، و در تحقّق و گسترش آن بکوشد، عدل و احسان است. یکى از شعارهاى سر لوحه اى، در قرآن کریم، این شعار سترگ است:

«إنّا للّه یأْمُرُ بِالعَدلِ وَالإحسان»

خداوند به اقامه ى عدل و اشاعه ى احسان امر مى کند.

سخن از عدالت و دادگرى، در اسلام و قرآن، اصلى است بنیادى و همه گیر، که نیازى به توضیح ندارد.

اهمیت این اصل تا آنجاست که در بسیارى از احکام فقهى  و عبادى نیز، به گونه اى، به لزوم عدالت  بر مى خوریم، از جمله در نماز جماعت، که مى گویند،  پیش نماز باید عادل باشد.
و این عدالت که در پیش نماز شرط است نیز ،به نوعى، ترک ظلم است نسبت به نفس، و نسبت به غیر.

این است که منتظران  ظهور دولت  حق ، و حکـومت عدل، که دین شان اسلام است، و کتابشان قرآن، و نخستین امامشان على بن ابى طالب است  (یعنى تجسُّمِ اعلاى عدالت و دادگرى) ، و خود در انتظار  تحقق حکومت عدل جهانى به سر مى برند،  باید پیوسته،  نمونه ى این عدل و عدل طلبى باشند، و این چگونگى را نشان دهند، و جامعه ى خویش را از احسان سرشار سازند.
باید جامعه ى آنان، نمونه ى آن عدل و دادى باشد که از آن دم مى زنند، و منتظر ظهور ابعاد  کلى و  جهانگیر آنند.

مى شود جامعه اى خود را منتظرحکومت عدل جهانى بداند، و خود، در محیط خود، در روابط خود، در معاملات و حقوق وقوانین خود، عدالت را عملى نسازد، و رعایت نکند، و به عدل و داد نگراید، و از عدل و داد طرفدارى نکند، و در راه آن به پا نخیزد، و نشانى از بسط و عدل و احسان در آنجامعه نباشد؟
این امر چگونه مى تواند بود؟
 و اگر باشد، صدق اینگونه مردمى درانتظار، از کجا نمودار خواهد گشت؟.

شهادت و دیدن  تمام راه

کسى که تمامى راه را دیده و مانع‏ها را شناخته است، این وجود  واقف منتظر است و از دیدن حوادث و گرفتارى‏ ها  نمى‏ لرزد; زیرا از پیش آماده شده و به انتظار نشسته است

آن‏ هایى مى‏ لرزند که با رؤیا ها وتوقع‏ هاى بى حساب، راه افتاده‏ اند و خیال  مى‏ کنند تا به راه افتادى،  تمام دشمن‏ها برایت  نقل و نبات مى‏آورند .

رفعت ذکر

رفعت ذکر هم مى‏ تواند عامل وسعت صدر باشد و قرآن چه زیبابه این موضوع اشاره دارد:

«الم نشرح لک صدرک و وضعنا عنک وزرک ورفعنا لک ذکرک »

«آن‏جا که ذکر و یاد تو را، نه اسم  و نام تو را (توجه شود، نفرموده: و رفعنا لک اسمک) بالا بردیم، در تووسعتى آوردیم و بارهاى سنگین و کمرشکن را از تو برداشتیم، تا آن‏جا که تو همراه هررنج، دو راحتى مى‏دیدى»
«فان مع العسر یسرا ان مع العسر یسرا»

( تکرار نکره باعث تعد د است و یسر بدون الف و لام و نکره آمده است . )

پس همراه هررنج، این دو راحتى هست که تو  ورزیده  شده‏اى و با رفعت ‏یا دو ذکر به وسعت‏ سینه، راه یافته‏اى .

درک قدر

آدمى که اندازه‏ى خودش را شناخته،دیگر به خاطر کاستی ها معرفتش ضعیف  نمی شود و از معرکه  نمی گریزد . ظرفیت  و  وسعتروحى  ما  در رابطه  با آن‏ چه  که  بر ما  اثر  مى‏گذارد، مشخص  مى‏شود، زیرا  على  علیهالسلام مى‏فرماید:

«قدرالرجل على قدر همته» .

«اندازه‏ى آدم به اندازه‏ى همان چیزى است که براى او اهمیت دارد ».

پس باید به  این  مرحله  برسیم  که ارزش وجودى  خودمان از چیزهایى  که  براى ما  اهمیت دارند،  بالاتر  است . پس  همت‏ هایمان  بالاتر مى‏ رود تا  آن‏جا  که حرکت مى‏کنیم  و در این  حرکت‏ با مسایلى  رو به رو می شویم که برایش از قبل، آماده  شده  بودیم .

این  نکته‏ ى رمز  گر بدانى، دانى

هر چیز که  در جستن  آنى، آنى

تا در طلب  گوهر  کانى،  کانى

تا  در هوس  لقمه‏ ى نانى، نانى

بعد قلبی

اگر چه بعد قلبى انتظار خود در سه مرحله به کمال خود مى رسد:

اول: ظهور و فرج حضرت بقیة اللّه ـ ارواحنا فداه ـ را باور کردن;
بدین معنا که آن قطعى بوده و بیقین تحقّق خواهد یافت که البته چنین باورى بنا برگفته هاى خداوند و اولیاى معصوم  او لازم الاعتقاد بوده و منکر آن کافر است.

دوم: آنکه ظهور را موقت به وقتى نکند  که در نتیجه قبل از فرا رسیدن آن هنگام مأیوس باشد.
و این نیز به مقتضاى ادلّه واجب است;ولیکن به گونه اى که اگر نباشد موجب فسق است نه کفر زیرا وى گرفتار یأسى است که حرام بوده و مى توان آن را از احادیث بسیارى از جمله روایاتى که وقت گذاران را دروغگو شمرده است، استفاده نمود.

سوم: آنکه حالت انتظار لحظه به لحظه درقلب او موج زند که مى توان آن را از روایاتى چون :

«انتظر الفرج صباحاً ومساءً»

صبح و شام منتظر ظهور ـ امام زمان ـ باشید.
و هم چنین در سخن زیبایى که فرمود:
«یأتی  بغتةً  کالشهاب الثاقب»
او ناگهانى چون شهاب ظاهر خواهد شد.
و این  مقتضاى  کمال ایمان و عدم آن نقص ایمان است که به مقتضاى این درجه، مؤمن باید مانند کسى باشد که خبر آمدن  مسافر را به اوداده اند و مسافر در راه است و هر لحظه ممکن  است  برسد

انتظار ، دوران تکلیف حساس

با توجه و تأمل در ابعاد عملىِ انتظار ـ که در بخش پیش یاد شد ـ مى بینیم که انتظار، تجلّىِ جامع و تَبَلوُرِ کامل  تربیت هاى مکتب است.

پس، انتظار، هم، «شاخصِ مُنَوَّرِاَبعاد عقاید حَقّه» است، و هم «تبلورِ کاملِ تربیتهاى مکتب». آرى غیبت، جریانى بسیار عمیق، و انتظار جریانى بسیار سازنده و مهم است.

دوره ى غیبت و انتظار از یک جهت، مانند مدتى است که معلم از کلاس خارج مى شود ـ چنانکه در پیش اشاره شد ـ تا بنگرد که شاگردان در غیاب او چه مى کنند؟ و درباره ى تعالیم و تکالیف خود چسان رفتار مى نمایند.

انسان منتظر، که شاگرد مکتب پیامبران، و حاضر در کلاس دینِ حق است، باید همواره مراقب خود باشد، و در علم وعمل بکوشد، و بداند که معلم از کلاس بیرون رفته است، و هر لحظه ممکن است برسد، واو را در آن حال که هست ببیند . . . باید همیشه در حالى باشد که رضاى کامل خاطرمعلم را فراهم آورد.

انتظار و زندگی

انسان در زندگى فردى و اجتماعى خود مرهون حقیقتى به نام انتظار است و اگر از انتظار گریخته و امیدى به آینده نداشته باشد، زندگى براى او مفهومى نخواهد داشت. حرکت و انتظار در کنار هم مى باشند. انتظار علت حرکت و تحرّک بخش است.

آنچه مورد انتظار است، هر چه مقدس تر و عالى تر باشد انتظارش نیز مقدس تر خواهد بود و ارزش مردم را مى توان ازانتظارى که دارند سنجید یکى در انتظار پایان سال و اخذ گواهى و مدرکى ست تا بدین وسیله کار و شغل مناسبى فراهم نماید.

دیگرى منتظر سامان یافتن اوضاع  مالى خویش است تا خانه اى فراهم کرده  و همسرى بگیرد و از تجرّد و تنهایى خلاص یابد.

و آن دیگر منتظر ارتقاء حقوقى است  که مثلاً ماشین سوارى یا خانه ى شخصى تهیه نماید.

رژیم هاى سرمایه دارى نیز منتظرندتا قدرتشان بیشتر شده و دنیا را بیشتر استعمار کنند در هر حال همه منتظرند و اینانتظار سبب جنب و جوش آنهاست و اگر انتظار در این دنیا از بشر گرفته شود دیگرادامه ى حیات برایش بى لذّت و بى معنا است.

«قُل کل متربّص فتربّصوا»

بگو همه منتظرند پس منتظر باشید.

انتظار فرج امام عصر ـ ارواحنافداه ـ اصلى ترین نقش خود را در آرامش دلهاى پریشانى که از وضع موجود در جامعه ها و سیطره استعمار و هر چه محروم تر شدن ضعیفان و قتل و غارتها و مهجور ماندن معارف حقیقى اهل البیت ـ علیهم السلام ـ به ستوه آمده و در میان امواج یأس و نومیدى غوطه ور است.

در این حال یگانه آرزوى آنان پیشوا و نور تابانى است که عالم سراسر تاریکى را به پرتو جمالش منوّر مى سازد واین امید خود آرام بخش جان آنهاست.

با این امید ست که شاه راه شریعت رابا گام هاى استوار در مى نوردد و چون کوه در برابر مشکلات مى ایستد و بدین روش زمینه اى را براى ظهور آن عزیز فراهم مى سازد.

لذاست که آن حضرت در توقیع شریفى به محمّد بن عثمان مى فرماید: براى فرج بسیار دعا کنید که آن خود فرج شماست

حالت انتظار ، تکلیف است

عصر ما : عصر نا کامیها سرخوردگی ها ، نا امیدی ها ، بیم ها نگرانی هاى از آینده عصر ناکامى مکاتبگوناگون فلسفى ، فکرى و عملى دست ساخت بشرى است .

دوران ما بى شک، دورانبشریّت فراموش شده ، انقلاب هاى نافرجام  و انسانیّت هاى بر باد رفته ، ودوران مقابله فکرى و عملى مظاهر شرک و کفر جهانى با ادیان الهى و موحّدان واقعىاست.

دوران و زمان ما همچنیندوران بیرنگى حالت انتظار و ایمان به آینده اسلام وبشریّت است .

در چنین عصر و زمانى :نگه داشتن حسّ امید و انگیزش خوشبختى و حالت انتظار کار بزرگ و ارزشمند و یک تکلیفالهى و اعتقادى است .

و چون در دوران پیش ازظهوردولت حقّه منجى جهانیان و موحدّان : سختى ها و دشوارى هاى پیاپى و فراوان درزندگى و در راه دیندارى مردمان است تا جایى که در احادیث متعدّدى ، دوران انتظاردوران امتحانها و آزمایشهاى بزرگ محسوب شده است ایجاد و

تقویت حالت و پدیده انتظار: درجان و روح و روان موحدان و مردمان و دین باوران و منتظران ، یک تکلیف لازم وواجب الهى و مکتبى و دینى است .

قال الصادق علیهالسلام :

مِنْ دینِالْاَئِمَّةالوَرَع وَ الْعَفة وَ الصَّلاح –الِى قوله : وَ انْتِظارُ الْفَرَجِبِالصَبِّْر

امام صادق (ع) فرمودند:

از دین ائمة و پیشوایانشیعه تقوى وعفت نفس و … و انتظارفرج مهدى موعود علیه السلام می باشد که با صبّرتحقّق می یابد.

همچنین در دوران ما کهدوران انتظار است به عّت اوج یافتن و شکوفا شدن مظاهر و پدیده هاى تمدّن مادىانسانى در شکلها و رنگهاى گوناگون ، و به علّت خدمت مداوم علوم تجربى و عقلانى بهدستاوردهاى تمّدن مادى بشرى ، و به علّت مقابله بى امان افکار الحادى و کفر آمیز وشرک آمیز با اعتقادات توحیدى ،( در عرصه مُبادلات و رویارویى مکاتب فکرى و عملىمادى با ادیان الهى) آدمى با تمام وجود به تحقّق یافتن این روایت شریف دست مى یابدکه : نگهداشتن دین در آخرالزمان ، چون نگهداشتن اخگر است در کف دست و یا
«کَالْقابِِضِ عَلى جَمْرِ الغَضا »

چون کسى است که قطعه آتش درخت ( شوره گز ) ( که شورهزارها مىروید و چوبى بسیار محکم و آتش بسیار بادوام دارد ) را در کف دست گرفتهباشد

برخى از علماىمکتب اسلاممعتقدند که انتظار :

یک تکلیف واجب الهى است زیراانتظار واقعى روح فردى واجتماعى را امیدوار و از پوچى و سردرگمى و یأس مى رهاند و سبب بسیج عمومى مؤمنان ودین باوران و منتظران براى اصلاح ساختار شخصیّپت فردى واجتماعى مى گردد ، آنچناناصلاحى که مورد رضایت حضرت مهدى موعود علیه السلام مىباشد به عنوان نمونه:

محققان و علاقمندان بهزندگى بزرگان و علماء شیعى نظیر سید بن طاووس و شیخ مفید و علامّه حلى مراجعهنمایند

انتظار:

همانا دیده دوختن بهراه تحقق امرى است که منتظر را به حالت انتظار واداشته و هر چه این عقیده و باوردرنظر مهتر باشد : براى تحقق آن بیشترتلاش مى کند . اگر سئوال گردد چرا حالت وپدیده اعتقادى انتظار در معارف واعتقادات شیعى و اسلامى تکلیفى الهى است ؟ و چراانتظار سازنده تاریخ آینده بشریت است ؟

درپاسخ مى گوییم :زیرا انتظار :

1.امرى و پدیده ایىسازنده و تمرینى مداوم جهت تعالى روح و اندیشه فرد و جامعه دین باوران است

2.اعتقاد به ظهور منجىجهانیان و منتظر حضرتش بودن : اعتقادى است ژرف براى نگاهبانى ایمان حقجویان و دین باوران از سستى و یأس ناشى از دوران آخرالزمان .

3. انتظاردریچه است امیدوار کننده به سوىاجراى فرامین الهى و تحقق بخشیدن اهداف قرآنى درجوامع بشرى به دست با کفایتباقیمانده عترت نبّى مکرّم اسلام (ص)

4. و انتظار :راه کارىو دارویى و گشایشى است براى محرومان و مصلحان و دین باوران که : فطرتزلال الهى را،با مظاهر پر زرق و برق تمّدن مادى ، آلوده نکرده اند و جان و روح خود را ، ازبافته هاى فکرى و عقلانى فیلسوف نماهاى ملحد ، سیرآب ننموده اند.