كنفرانس تد (TED) در سالهایی كه از برگزاری آن سپری میشود تبدیل به یكی از مهمترین برنامهها در جهان شده است كه اندیشمندان، هنرمندان و متفكران صاحب ایده، اندیشههای خود را در باره جهان و تغییر آن بیان میكنند.
سخنرانان برگزیده در مدت زمان محدود و 18 دقیقهای كه در اختیار دارند سعی میكنند پیشرفتها، ایدهها و اندیشههای خود را در 3 حوزه فناوری، طراحی و سرگرمی بیان كنند.
این كنفرانس دیگر آنقدر مهم شده است كه هربار كه برگزار میشود جمع كثیری با دقت به آن گوش میدهند تا از پشت پرده مهمترین رویدادهای جهان آگاه شوند. بههمین دلیل هم زمانی كه چند هفته پیش انگلستان میزبان كنفرانس تد جهانی (زیر شاخهای از كنفرانسهای سالانه تد) بود توجه رسانهها به این سخنرانیهای هیجانانگیز جلب شد. اما امسال در كنفرانس تد جهانی اتفاقی نسبتا غیر معمول افتاد و آن این بود كه در یكی از سخنرانیها خبری غیرمنتظره اعلام شد، خبری كه میتواند دیدگاه ما را نسبت به جایگاهمان در جهان تغیییر دهد.
دیمتری ساسلوی، استاد ستارهشناسی دانشگاه هاروارد، یكی از پژوهشگرانی است كه در تیم علمی ماموریت كپلر فعالیت میكند. ماموریتی كه سیارهشناسان امیدهای زیادی به او بستهاند و امیدوارند بتوانند با كمك آن رازهای بسیاری را از كیهان بگشایند.
این ماموریت در حقیقت چیزی نیست جز یك تلسكوپ فضایی بزرگ كه به یك سنجشگر بسیار حساس مجهز است. دوربینی دیجیتالی با وضوح تصویر 95 مگاپیكسل كه از 42 دوربین الكترونیكی نجومی CCD تشكیل شدهاند. این تلسكوپ در مدت ماموریت 4 سالهاش قرار است به نقطه مشخص و ثابتی از آسمان خیره شود، جایی دربین صورت فلكی دجاجه و شلیاق، یعنی منطقهای كه علیرغم وفور ستارهها، در منطقه گذر اجرام سنگی منظومه شمسی مانند اعضای كمربند سیاركها و اجرام كمربند كونیپر قرار ندارد كه مانع دید ستارههای زمینه آسمان شود.
در طول 4 سال نورسنج فوقالعاده حساس كپلر به چندین هزار ستارهای كه در میدان دید خود قرار دارد خیره خواهد شد و در پی شكار كوچكترین افتی در میزان درخشش این ستارهها باقی خواهد ماند. اگر آنقدر خوش شانس باشیم كه جهت قرارگرفتن مدار یك منظومه فراخورشیدی به دور خورشیدش در راستای خط دید ناظر زمینی باشد، آنگاه شاید زمانی كه سیاره از مقابل ستاره مادرش رد میشود بتوانیم كاهش نورش را تشخیص دهیم و از روی آن مشخصات سیاره را پیدا كنیم، از جمله وزن و ابعادش و حتی احتمالا نشانههایی از جو آن سیاره.
این ابزار اگرچه از یكی از رایجترین روشها برای كشف سیارات فراخورشیدی یعنی روش گذر استفاده میكند، اما به دلیل دقت و حساسیت بالای نورسنجش این قابلیت را دارد كه بتواند سیارات كوچكتری را به دام بیندازند.
مشكل بزرگی كه تاكنون سیارهشناسان با آن مواجه بودهاند این بود كه اگرچه مدلهای تحول منظومه شمسی پیشنهاد میكرد كه سیارات سنگی و كوچك مانند زمین باید در نزدیكی ستارههای مادر خود قرار داشته باشند، اما ما با نمونههایی از غولهای گازی مواجه میشدیم كه در فاصله نزدیك از ستاره خود قرارداشتند و این در حالی بود كه شاید به دلیل ضعف ابزارهایمان سیارات سنگی را نمیتوانستیم پیدا كنیم.
در این شرایط جستجو و پیدا كردن زمین مانندها اهمیتی كلیدی یافته بود؛ چرا كه نه تنها مدلهای موجود را در جای خود مستقر میكرد كه باعث میشد انسان یك گام دیگر به یافتن محلهایی مناسب حیات نزدیك شود. در چنین شرایطی بود كه دو هفته پیش دیمتری ساسلوی بر صحنه كنفرانس تد جهانی كه در انگلستان برگزار شد، قرار گرفت تا سخنرانی 18 دقیقهای خود را آغاز كند و البته حتی فكر هم نمیكرد، آنچه در دقیقه هشتم سخنرانیش خواهد گفت بهسرخط مهمترین رویدادهای علمی جهان تبدیل شود.
او سخنان خود را با داستان پیدا كردن بقایای استخوانهای كپرنیك آغاز كرد. جایی كه با كمك روشهای زیستشناسی و تطابق DNAها بقایای بدن دانشمند انقلابی دوران نوزایی علمی جهان، نیكلاس كپرنیك، در میان 14 بقایای استخوانی دیگر پیدا و دوباره تدفین شد. او سخنان خود را با رویای كپرنیكی ادامه داد و درباره سیارات فراخورشیدی صحبت كرد. او در اسلایدهای خود نشان داد كه علیرغم كشفیاتی كه در 15 سال گذشته رخ داده است اما نمودار جرمی سیارات پیدا شده بشدت ناامید كننده است. تعداد انبوهی از سیارات پیدا شده مشتری گونهای غولپیكر گازی هستند كه كاندیدای مناسبی برای سیارات زمین مانند نیستند، سیاراتی كه ممكن است میزبان حیات باشند.
ساسلوی به این ترتیب به دقیقه 8 سخنرانی خود رسید كه با نشان دادن اسلایدی اعلام كرد، در نخستین دادههایی كه از كپلر در اختیار محققان قرار گرفته است، حداقل 140 سیاره زمین مانند در راه شیری كشف شدهاند و این یعنی تغییر تمام دانستههای ما از توزیع جرمی سیارات فراخورشیدی.
او اگرچه اشاره كرد كه اینها تنها نامزدهایی از سیارات هستند اما اعلام كرد از نظر آماری این دادهها برای ما معنی خاصی دارند و آن معنی این است كه اینك با صدای بلند و رسا میتوانیم بگوییم سیاراتی مانند ما در آن بیرون فراوانند و كهكشان مملو از سیارات زمین مانند است. او در ادامه با توجه به شرایط محیط بررسی شده گفت، میشود تخمین زد كه حدود 100 میلیون سیاره بالقوه زیستپذیر در كهكشان ما وجود داشته باشند. او سخنان خود را با بحث در باره مفهوم حیات و آزمایشهایی كه در آزمایشگاههای مختلف برای درك بهتر مفهوم حیات در جریان است ادامه داد و در نهایت به این مساله اشاره كرد كه جستجو برای سیارات فراخورشیدی یك سوی پلی است كه برای كشف راز حیات در نقاط دیگر برداشته میشود و سوی دیگر این پل بررسیهای زیست شیمی است و ابراز امیدواری كرد بزودی این دو نیمه پل در نیمه راه خود به هم برسند.
انتشار چنین خبری اگرچه برای همه علاقهمندان هیجان انگیز است اما همه از آن استقبال نكردهاند و در راس آنها NASA قرار دارد. معمولا نتایج چنین پروژههایی مدتها پیش از انتشار برای بررسی در اختیار دانشمندان باقی میماند و با نظارت آژانسهای حامی طرح منتشر میشود. در حالیكه انتظار میرفت نخستین دادهها فوریه سال آینده منتشر شود، اینك ساسلوی آنها را در تد منتشر كرده است. البته بعدا ساسلوی در وبلاگ ماموریت كپلر اشاره كرد كه اشتباه برداشتی از سخنان او شده است و كلمه زمین مانند و هم ابعاد زمین به جای هم به اشتباه به كار گرفته شده است، اما به هر حال این درز اطلاعات و حاشیههایی كه برای این خبر به وجود آورده است، نباید اجازه پیدا كند كه سایهای روی اهمیت خبر اصلی بیندازد.
این خبر و این رویداد بسیار مهم است اینك ما نه تنها در مركز عالم نیستیم، كه در كهكشان خود سیارهای بسیار معمولی به حساب میآییم كه در میان دریایی از دنیاهای مشابه خود قرار گرفتهایم. اگر زمین تا این حد عادی باشد شاید اتفاق معجزه واری كه روی زمین رخ داده نیز در نقاط دیگر جهان بارها و بارها تكرار شده باشد.
اینك انسان یك گام به پیدا كردن جام مقدس ستارهشناسی مدرن كه همان پیدا كردن حیات در بیرون زمین است، نزدیكتر شده است. این اتفاق مهمی است و اولین بار است كه ما قطعا میدانیم در كهكشان ما سیارات زمین مانند بسیاری وجود دارند.
به این ترتیب انسان یك بار دیگر در آستانه بازتعیین جایگاه خود در كیهان قرار گرفته است؛ باز تعریفی كه میتواند ما را به درك بهتری از واقعیتهای وجودیمان در جهان برساند.