تبیان، دستیار زندگی

از جمله سرمایه‌های مهم زندگی انسانی، وجود احساسات و عواطف است که خدای‌متعال در نهاد او قرار داده است. انسان باید در همه برنامه‌ها مخصوصاً برنامه‌های هفتگی به این نیاز فطری خود توجه کند.

در خصوص برآورده کردن این دسته از نیازها باید به چند مسئله توجه شود:

1. ارتباط با خدا و اهل بیت (علیهم‌السلام): یکی از مهم‌ترین نیازهای روحی و روانی انسان به طور فطری توجّه به خداوند و نیز اولیاء خاصّ اوست. چرا که به فرموده قرآن: یاد خداوند آرامش ویژه‌ای را در انسان ایجاد می‌کند؛"أََلَا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ"1 و از طرفی راه رسیدن به خداوند متعال در توجّه و پیروی کردن از اهل بیت (علیهم‌السّلام) نهفته شده است که در زیارت نامه‌ی ایشان می‌خوانیم:"مَنْ أَرَادَ اللَّهَ بَدَأَ بِكُمْ"2 یعنی هر کس اراده کرده است خد ا را، حتماً باید از شما شروع کند تا به خدای متعال برسد. واقعاً یکی از دغدغه‌های اهل بیت (علیهم‌السلام) مسئله‌ی بندگی خدای تعالی بوده. امام سجاد (علیه‌السلام) در یکی از مناجات‌هایشان به خداوند عرضه می‌دارد:"وَ عَمِّرْنِی مَا كَانَ عُمُرِی بِذْلَةً فِی طَاعَتِكَ، فَإِذَا كَانَ عُمُرِی مَرْتَعاً لِلشَّیْطَانِ فَاقْبِضْنِی إِلَیْكَ قَبْلَ أَنْ یَسْبِقَ مَقْتُكَ إِلَیَّ، أَوْ یَسْتَحْكِمَ غَضَبُكَ عَلَیَّ"3 خدایا تا هنگامی که عمرم در راه اطاعت فرمان تو به کار رود به من عمر بده، و هر گاه عمرم چراگاه شیطان شود مرا بمیران قبل از این که خشم تو به سوی من سبقت بگیرد، یا غضب تو بر من استحکام پیدا کند. حضرت امام (ره) نمی‌گذاشتند وقتشان تلف شود. در واقع تمام لحظات زندگیشان ارتباط با خدا بود این‌ها همه درس است امام (ره) با این رفتارهایشان می‌خواستند به ما بگویند که در هیچ لحظه‌ای نباید مبدأ را فراموش کرد.4

 از طرفی مطالعه و تأمّل در قرآن و بالأخره عمل به دستورات آن از جمله کارهایی است که در اقتدای به اهل بیت (علیهم‌السلام) ما را یاری خواهد کرد. قرآن علاوه بر این‌که کتاب آسمانی ما مسلمانان است و مطالعه آن عاملی برای احساس بندگی است، به فرموده امام سجاد (علیه‌السّلام) همراهی با آن راه نجات از وحشت است. ایشان فرموده‌اند:"لَوْ مَاتَ مَنْ بَیْنَ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ لَمَا اسْتَوْحَشْتُ بَعْدَ أَنْ یَكُونَ الْقُرْآنُ مَعِی"5 یعنی اگر همه‌ی کسانی که بین مشرق و مغرب غالم هستند، بمیرند (در اثر کفر و بی‌ایمانی دل ایشان بمیرد)، من از تنهایی نخواهم ترسید، پس از این که قرآن با من باشد. یعنی قرآن است که به خوبی می‌تواند مرا از وحشت هر‌گونه تنهایی نجات دهد.

2. توجّه به احساسات و جنبه‌های عاطفی زندگی: از جمله سرمایه‌های مهم زندگی انسانی، وجود همین احساسات و عواطف است که خدای‌متعال در نهاد او قرار داده است. انسان باید در همه برنامه‌ها مخصوصاً برنامه‌های هفتگی به این نیاز فطری خود توجه کند و آن چه که در برآورده کردن احساسات و عواطفش مؤثر است را در برنامه‌ی خود بگنجاند. بی‌اعتنایی به این بخش از نیازهای فطری و طبیعی نیز خساراتی را به بار خواهد آورد. برخی از برنامه‌ها که در این راستا مورد نیاز است را ذکر می‌کنیم تا مخاطبین گرامی از آن‌ها استفاده کنند.

الف): توجه عمیق به تمام امور معنوی؛ اعم از ارتباط با خداوند و اهل بیت (علیهم‌السلام) از آن جهت که در وجود ما حسّ بندگی و تشیّع وجود دارد، بسیار ضروری است.


ب): توجّه به خانواده و عزیزان خود به خصوص والدین را باید در ضمن برنامه‌های خود قرار دهیم. به راستی کدام آغوش می‌تواند مانند آغوش مادر، انسان را در ارضای عواطف خانوادگی یاری کند؟ کدام هم صحبت می‌تواند جای هم کلامی با اهل و عیال، والدین و یا خواهر و برادرمان را پُر کند؟ کدام فیلم و سریال می‌تواند برای ما جای صله رحم و دید و بازدیدهای فامیلی را پُر کند؟ لذا بسیار ضروری است که در برنامه‌های خود حتماً اموری چون؛ در کنار خانواده بودن، دید و بازدید و صله‌ی رحم را بگنجانیم. و این حسّ درونی خود را بی‌پاسخ نگذاریم.

ج): داشتن یک و یا چند دوست خوب از جمله نیازهای فطری انسان است. اساساً انسان یعنی موجودی که شأنیت و طبیعت انس‌گیری را داراست. ما نمی‌توانیم به این نیاز خود بی‌توجه باشیم لکن در انتخاب دوست و در همراهی با دوستان به نکاتی باید توجه داشته باشیم؛
اولاً: دوست خوب آن است که عاقل، متدین، خانواده دوست، متخلق به اخلاق پسندیده و مهربان باشد.ثانیاً: در دوستی با افراد، توجه داشته باشیم که حدود دوستی را مراعات کنیم یعنی؛ اسرار مهم زندگی خود را به او نگوییم، شوخی‌های بی‌جا نکنیم، خیر‌خواه دوستانمان باشیم، توقعات بی‌مورد نداشته باشیم.

پیشنهادها

• در مورد ارتباط با خدا و اهل بیت (علیهم‌السّلام)، بهتر است با یک استاد اخلاق مجرّب مشورت شود.
• در مورد مسئله عواطف و احساسات بشری، جزوه خانواده پویا، مجلد 4، 5 و 6. و نیز: کتاب نظام خانواده در اسلام از استاد شیخ حسین انصاریان (دامت‌برکاته) و کتاب‌هایی که متخصّصین فنّ در مورد آداب معاشرت و آداب دوستی نوشته‌اند، مفید است.

3. توجّه به موجبات نشاط در زندگی: توجه به موجبات آرامش و راحتی در زندگی از امور اجتناب ناپذیر زندگی است. به طوری که حضرت امیر (علیه‌السلام) می‌فرمایند:"إِنَّ لَیلَكَ وَ نَهَارَكَ لَا یَستَوعِبَانِ لِجَمِیعِ حَاجَاتِكَ فَاقسِمهَا بَینَ عَمَلِكَ وَ رَاحَتِكَ" روز و شبِ تو گنجایش تمام نیازهای تو را ندارد پس آن‌ها را میان کار و استراحتت تقسیم کن. عوامل گوناگونی می‌توانند باعث نشاط روحی و روانی در زندگی شود. برای جامع بودن برنامه‌های شبانه‌روز، باید به این عوامل توجه کنیم. برخی از موجبات نشاط عبارتند از: تفریح سالم، خوراك و پوشاك مناسب، مكان مناسب برای زندگی و یا برای انجام برنامه‌ها، داشتن هم‌نشین خوب، داشتن هم‌بحث خوب، ارتباط با یک استاد خوب، همه و همه در ایجاد و استمرار نشاط ما مؤثّرند.

برخی از این امور را بیشتر توضیح می‌دهیم:

توجه به خوراک و پوشاک و مکان مناسب
باید توجه داشت که توجهع به این امور فقط از جهت جسمی حائز اهیت نیست، بلکه تأثیر این امور بر روح و روان ما، به مراتب از تأثیر جسمی آن‌ها بیشتر و مهم‌تر است.

توجّه به برنامه ی خواب
پیشرفت های تازه در پژوهش خواب، نشان می دهد که بعضی از بیماری های روانی با تغییرات مشخص فیزیولوژی خواب، همراه است. بنابراین بی نظمی در چرخه ی خواب مشکلات چندی را در پی خواهد داشت که برخی از آن ها عبارتند از: بی خوابی، پرخوابی، انقطاع مکرر خواب، خواب آلودگی مفرط، و...

-----------------------

پی نوشت ها:

1. سوره مبارکه رعد، آیه شریفه 28.
2. الكافی، ج4، ص575، باب زیارة قبر أبی عبد الله الحسین (علیه السلام).
3. الصحیفة السجادیة(علیه السلام)، ص92 دعای20.
4. پرتوی از خورشید(مجموعه365 خاطره از زندگی حضرت امام خمینی(ره))، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(قدّس سرّه)- واحد خاطرات، پاییز 1378، ص189. به نقل از مرضیه حدیده چی (دباغ).
5. الكافی، ج2، ص602، كتاب فضل القرآن، ح13.