عنوان یا تیتر مطلب : روش مطالعه صحیح

کلید واژه ها :روش مطالعه صحیح . خروج از بن بست افزایش ساعات. فضای ذهنی و نتیجه گیری از بحث

تولیدی یا تلقیقی یا تجمیعی : تلقیقی

نام نویسنده و منبع:

1) سید مجتبی مومنیان ( کارشناس اتاق عمل )

2) بخشی از کتاب : روش مطالعه صحیح

روش مطالعه صحیح

اگرزیاد درس بخوانید،اما درست نخوانید، یعنی زمان راکشته اید!درست درس خواندن مساوی خواهدبود باحداکثراستفاده اززمان موجود، واین یعنی بهره وری ساعات مطالعه .

دانش آموزانی که نمیتوانند خوب درس بخوانند، با ارتباط دادن مشکل خود به عوامل بیرونی مانند : کمبودامکانات،ضعف تدریس دبیران،کم بودن زمان و…،عملاازپذیرش این واقعیت که مشکل اصلی به خودآنها و انگیزهه ایشان مربوط است،فرارمیکنند .

درست درس خواندن یامطالعه ی بهینه، یعنی استفاده کامل اززمان موجودبرای درک وفهم مطالب.

خروج ازبن بست افزایش ساعات

گاه دانش آموزان به قدری درباره ی افزایش ساعات مطالعه اصراروتمرکزدارندکه مساله مهم تراستفاده بهینه ازساعات مطالعه به فراموش سپرده میشود.یادتان باشدکه شما درمسابقه ی رکوردگیری افزایش ساعات شرکت نکردهاید واین که کسی ساعات بیشتری راصرف مطالعه کند،لزوما به معنای پیشرفت نخواهدبود.

افزایش ساعات مطالعه باید روندی تدریجی ومنطقی داشته باشد ودرکنارآن بایدنحوه ی استفاده مطلوب وبهینه اززمان نیز باید مورد توجه جدی باشد . هستند دانش آموزانی  4ساعت مطالعه می کنند ولی به اندازه یک ساعت استفاده میبرند ودرمقابل دانش آموزانی که یک ساعت مطالعه می کنندولی ازهمه ی مطلب بهره می برند .بنابراین هنردرس خواندن شما به زیاد خواندن نیست واگر دانش آموزی به این نکته توجه نکند ممکن است دچارخود فریبی شود.

اگرافزایش ساعات مطالعه مهم است،استفاده بهینه ازاین ساعات مهم تراست.

فضای ذهنی

اگرکاری برای انسان مهم باشدخودبه خودقسمت عمدهای ازفضای ذهنی اورا اشغال خواهدکرد.کسی که درس میخواند اما به فکردرس خواندن نیست،درواقع کاری راجدی نگرفته است.معنای واقعی(اهمیت درس خواندن)این است که حداقل قسمت قابل توجهی ازفضای ذهنی به آن اختصاص یابد.

اگربرای کنکوردرس می خوانید،چه حجمی ازاشتغالات ذهنی شمارابه صورت واقعی ونه کاذب کنکورتشکیل میدهد؟به عبارت دیگر، چقدر کنکوری فکرمیکنید؟چقدرجوّکنکورشماراگرفته است؟ شاید طرح این موضوع برای خیلی ها عجیب باشد، اما باید بدون تعارف بگوییم، دانش آموزانی هستندکه به رغم ادعا ، عملابیشتر شعار میدهند و کنکوربه دلایل خودآگاه وناخودآگاه واقعااصلی ترین مشغله ی ذهنی آنان نیست. وقتی کاری برای انسان مهم باشد،اوباتمام وجودجذب آن میشود.

باملاکهایی میتوانید تشخیص دهید که شما چقدرفضای درس خواندن یاکنکور قرارگرفته اید وتاچه حد دراین موضوع جدی هستید.

- چقدربه مسائل حاشیهای فکرمیکنید؟

- موقع درس خواندن چقدرجذب مطالعه میشوید؟

- به هنگام مطالعه،چقدر دچار حواسپرتی میشوید؟

- مطالعه شما تاچه اندازهای هوشیارانه است؟

- آیاهنگام مطالعه،زودخسته میشوید؟

- چقدردربرنامه هایتان جدی هستید؟

- نگاه شما به ایام درس خواندن چگونه است؟

- نگاه شمابه ایام کنکورچگونه است؟ اجباری یااختیاری؟

متاسفانه برحسب عادت ، دانش آموزان هرچه به امتحانات یاکنکور نزدیکترمی شوند، تازه متوجه حساسیت موضوع شده وسعی می کنندخودرا درفضای آن قراردهند.

بنابراین،یک عامل مهم درمدیریت زمان این است که درک ما ازدرس خواندن وکنکورچیست؟وچقدرفضای ذهنی ما درجهت درس خواندن یاکنکورقرارگرفته است؟

دانش آموزی که میخواهد جدی باشد، بایدهرچه سریعترخودرا درفضای درس خواندن یا کنکورقراردهد وازمشغله های ذهنی حاشیهای وغیرضروری اجتناب کنند.

نتیجه گیری:

1 درست درس خواندن یامطالعه ی بهینه،یعنی استفاده کامل اززمان موجودبرای درک وفهم مطالب.

2 اگرافزایش ساعات مطالعه مهم است،استفاده بهینه ازاین ساعات مهم تراست.

3 دانش آموزی که میخواهدجدی باشد، بایدهرچه سریعترخود را درفضای درس خواندن یا کنکورقراردهد وازمشغله های ذهنی حاشیهای وغیرضروری اجتناب کند.

پاسخ سوال اخیر در یکی از قواعد مهم خواندن نهفته است. شما باید کتاب را قبل از تسلط بر آن ، سطحی بخوانید. ابتدا چیزهایی را دنبال کنید که می‌توانید آنها را بفهمید و خودتان را در برابر مطالب دشوار گرفتار نسازید. پاراگراف‌های پیشین ، زیرنویس‌ها ، مباحث و مراجعی را که از آنها می‌ترسید، درست بخوانید. کتاب دارای مطالبی است که شما سریعا آنها را درک می‌کنید. حتی اگر نصف مطالب یا کمترش را درک کردید، شما می‌توانید کتاب مورد مطالعه را تا حدودی بفهمید. یکی از روشهای کتاب خوانی سطحی به خواندن اجمالی معروف است.
درست است که با مطالعه سطحی نمی‌توانید به آنچه که با خواندن و مطالعه عمیق بدست می‌آورید، برسید. با این حال خواندن اجمالی روش کاربردی است. در مواقعی که شما با انبوهی از کتابها روبرو هستید، با سطحی خوانی و با دقت شگفت آوری می‌توانید درکی کلی از محتوای کتاب بدست آورید.

مراحل سطحی خوانی

برای سطحی خوانی مراحل زیرین روش مناسب برای شروع مطالعه کتاب به صورت اجمالی است:

عنوان صفحه و مقدمه
به عنوان صفحه و مقدمه نگاه کنید و بویژه به عناوین فرعی یا دیگر نشانه‌هایی توجه کنید که به هدف و چشم انداز کتاب یا نویسنده اشاره دارد. از این طریق آشنایی مختصری با محتوای کتاب هم خواهید یافت.
مطالعه فهرست مطالب
فهرست مطالب را برای کسب دریافت کلی از ساختار کتاب بخوانید. از فهرست کتاب به عنوان نقشه جاده ، قبل از شروع سفر کمک بگیرید، این عمل نیز یک دید عمومی از کتاب برای شما بدست می‌دهد.

مطالعه فهرست موضوعی

فهرست موضوعی کتاب را بازبینی کنید تا با دامنه موضوعات تحت پوشش یا منابع مورد استفاده مولفان و حتی خود مولفان آشنا شوید. هرگاه فهرست اطلاعات در پایان هر فصل ، مهم و حساس به نظر رسید، برای درک بهتر ، آنها را در متن پیدا کنید، بدین طریق شما کلید نزدیک شدن به مولف را پیدا می‌کنید.

شروع مطالعه محتوا

شما دیگر برای خواندن کتاب یا سطحی خوانی ، هر کدام را که انتخاب کنید، آماده هستید. اگر سطحی خوانی را انتخاب کنید به فصولی از کتاب نگاه کنید که حاوی بندهای اصلی یا عبارات خلاصه شده در شروع یا پایان فصل هستند. پس صفحات را ورق بزنید. در عین حال یکی دو پاراگراف و گاهی هم چند صفحه متوالی را بخوانید. بدین صورت کتاب را ورق زده، همواره در پی یافتن نبض مطلب باشید، با این روش و تعمیم آن به کل کتاب شما آن را خوانده‌اید و محتوا و مطالبش را یاد گرفته‌اید.

تذکر مهم

اگر با این روش شروع به سطحی خوانی کتاب بکنید، چه بسا در پایان پی ببرید که به هیچ وجه در حال سطحی خوانی نیستید، بلکه آن را با دقت می‌خوانید، آن را می‌فهمید و از آن لذت می‌برید. بنابراین زمانی که کتاب را زمین بگذارید، درمی‌یابید که بعد از این هیچ موضوعی برایتان دشوار نخواهد بود. به عبارتی مطالعه هیچ کتاب و مطلبی برای شما مشکل نخواهد بود و در کل کتاب مشکلی ندارید.

روش مطالعه PQRST

تاكنون روشهای مختلفی جهت مطالعه كتاب های درسی توصیه شده است، یكی از بهترین روشهای پیشنهادی روش (PQRST) است، كه یك تكنیك مفید، موثر و سازمان یافته است. استفاده از این روش، از آن جهت توصیه می‌شود كه می‌تواند، توانایی فراگیرنده را برای مطالعه، به خاطر سپاری و یادآوری مطالب درسی افزایش دهد.

مراحل روش PQRST

o این روش كه براساس حروف اول مراحل پنج‌گانه آن نام گذاری شده است، دارای مراحل زیر است:
مرحله پیش‌خوانیPreview
o اولین گام برای مطالعه یك كتاب درسی بررسی مقدماتی (مطالعه اجمالی) آن است، در این مرحله، مطالب یك فصل برای دست‌یابی به یك دید‌كلی درباره موضوعات و بخشهای اصلی آن پیش‌خوانی می‌شود.
o پیش‌خوانی موجب درك بیش‌تر مطالب می‌شود چون، طی مطالعه اجمالی و آگاهی كلی فرد از موضوع مورد مطالعه، اجزاء كتاب و ارتباط آن با یكدیگر در نظر خواننده‌ی آن مفهوم بهتری پیدا می‌كند.
o مرحله پیش‌خوانی شامل: خواندن عنوان فصل، خواندن سطحی مطالب یك فصل، تمركز و توجه روی عناوین بخش‌های اصلی و فرعی كتاب، نگاه‌گذار به تصاویر و مثال‌ها به ویژه خواندن دقیق بخش خلاصه آخر فصل است.

مرحله طرح سوال Question

o پس از خاتمه مطالعه اجمالی یك بخش، در این مرحله تعدادی از عناوین اصلی و فرعی، قسمتهای مورد مطالعه به سوال تبدیل می‌شود.
o در با در نظر گرفتن این مسأله كه طرح سوال از محتوای درسی، حس كنجكاوی و انگیزه یادگیری را در خواننده كتاب افزایش می‌دهد، این امر باعث افزایش دقت و تمركز فكری و در نتیجه سرعت و سهولت یادگیری می‌شود.
o عقیده‌ی روان شناسان، عامل كنجكاوی موجب افزایش اشتهای ذهن برای یادگیری بیشتر می‌شود و در نتیجه چنانچه اطلاعات حاصله ناشی از پرسش‌های معینی باشد، به راحتی تركیب می‌شود و بیش تر در حافظه باقی می‌ماند.

مرحله خواندن Reading

o پس از مطالعه اجمالی و طرح سوالات برانگیزنده از عناوین كتاب درسی، قدم بعدی خواندن عمیق و دقیق محتوای درسی برای درك و فهم صحیح آن است.
o در این مرحله خواننده كتاب باید تلاش كند تا درباره آن چه كه می خواند فكر كند و آن را با آموخته‌های قبلی خود مرتبط سازد.

مرحله به خود پس دادن Self-Recitation

o پس از خواندن دقیق مطالب، باید تلاش كرد تا ایده‌های اصلی محتوای مورد مطالعه بدون مراجعه به كتاب و از حفظ یادآوری شود.
o برای این كار یادگیرنده می‌تواند مطالب را ( با صدای بلند یا آهسته) به خود بازپس دهد.
o باید تلاش كرد تا به پرسشهای مطرح شده در مرحله سوم پاسخ داده شود و در صورت عدم امكان پاسخ‌یابی برای آنها بازگشت مجدد به متن اصلی و تكرار خواندن ضروری است.
در صورتی كه قادر به بازگو كردن مطالب مطالعه شده در قالب كلمات و عبارات خود باشیم، می‌توانیم ادعا كنیم كه آن مطالب را خوب یاد گرفته‌ایم.
o با استفاده از تكنیك به خود پس دادن، فاصله‌های خالی اطلاعات و خلاء یادگیری افراد آشكار می‌شود، و زمینه را برای سازماندهی مجدد مطالب در ذهن فراهم می‌سازد.
o به خود پس دادن، مرحله مرور و تكرار فعالانه مطالب درسی است كه اگر آن را به كار نبریم، فراگیری فعال نداریم و علیرغم تلاش و صرف وقت برای خواندن، در هنگام یادآوری مطالب به ویژه زمان امتحانات با مشكل مواجه می‌شویم.
o تكنیك به خود پس دادن یكی از اصول اولیه تثبیت اطلاعات در حافظه است و باید زمان زیادی صرف مطالعه و از حفظ گفتن درس نمائیم.

مرحله آزمون Test

o پس از پایان مراحل چهارگانه در یادگیری محتوای درسی، می‌توان میزان یادگیری‌های تحقیق یافته خود را ارزیابی كرد.
o در این مرحله درمی‌یابیم كه تا چه اندازه مطالب را خوب و عمیق آموخته‌ایم و كدام قسمت‌ها را خوب نیاموخته‌ایم تا به مطالعه جبرانی بپردازیم.
o درج سئوالات و تمرینات در پایان فصول كتاب به این منظور است كه فرد در پایان مطالعه پس از ارزیابی خود، در صورت نیاز مراحل قبلی را مجدداً ارزیابی كند.

نكته مهم

*یكی از دلایل بروز اضطراب امتحان عدم رعایت قواعد مراحل چهارم و پنجم است. یعنی چون فراگیرنده، مطالب مطالعه شده را در ذهن خود سازماندهی نكرده و میزان تسلط خود بر محتوای درسی را نمی‌داند. در نتیجه احساس اضطراب استرس و نگرانی می‌كند.
*نظر به سودمندی و كارآیی روش فوق به دانشجویان عزیز توصیه می‌شود اصول و مراحل این روش را در مطالعات درسی خود به كار گیرند.
*استفاده از این روش در افزایش بازده یادگیری تأثیری قطعی دارد. اما مستلزم تمرین و تكرار است، و به صبر و حوصله و اراده قوی نیازمند است.
شیوه‌های مطالعه:
تنظیم برنامه
o از آنجا كه به عنوان دانشجو كارهای زیادی دارید، بهتر است برای فعالیتهای روزمره خویش ( كار، تفریح، مطالعه، استراحت) برنامه‌های حساب شده‌ای داشته باشید تا هر كاری را به موقع انجام دهید.
o داشتن برنامه مشخص مطالعه، نیروی تمركز حواس را زیاد می‌كند و مانع از انباشته شدن مطالب درسی را برای شب امتحان می‌شود.
برنامه مطالعه خود را واقع بینانه طرح‌ریزی كنید.
o برنامه مطالعه را به شكلی طراحی كنید كه در مقابل حوادث غیرقابل پیش‌بینی انعطاف‌پذیر باشد.
o برای یك زمان محدود برنامه‌ریزی زیادی نداشته باشید.
o مطالعه مطالب پیچید‌ه‌تر را در ساعاتی كه كارآیی بیشتری دارید، انجام دهید.
o اوقات غیر مولد خود را به كارهای آسان‌تر اختصاص دهید.
o مطلب بسیار مشابه را با هم مطالعه نكنید.
o در برنامه مطالعه یك روز، دروس متفاوتی گنجانده شود.
o به خود استراحت بدهید (برنامه یادگیری فاصله‌ای به نسبت یادیگری فشرده بازده بهتری دارد.)
o زمان مناسب مطالعه نباید طولانی باشد 1 ساعت بیشتر نباشد.
o هرگز مطالعه را به شب امتحان موكول نكنید.
o ضمن مطالعه فعال باشید یادداشت برداری و خط كشیدن زیر مطالب مهم موجب افزایش تمركز حواس می‌شود.
o پس از خاتمه كلاسها موارد آموزشی را مرور كنید و به رفع ابهام‌های آن بپردازید تا بازده یادگیری شما افزایش یابد.

بهبود مهارت های مطالعه

متاسفانه یکی از ضعف های بسیار بزرگ نظام آموزشی ما (چه در سطح آموزش و پرورش و چه در سطح آموزش عالی) این است که هرگز دانش آموزان و دانش جویان با مهارت های مطالعه آشنا نمی شوند.
چه برسد به اینکه بخواهند مباحث مربوط به بهبود مهارت های مطالعه را دنبال کنند. به هر حال اهمیت این مطالب را کسانی درک می کنند که دنبال بهینه کردن زمان و امکانات خود باشند. به هر حال متن زیر می تواند کمک خوبی به شما بکند تا بتوانید مهارت های مطالعه ی خود را بهبود ببخشید.
حافظه انسان طوری است که پس از چند دقیقه قسمتی از مطالب را فراموش می‌‌کند، و بعد از یک شبانه روز فقط رئوس مطالب را به خاطر می‌‌آورد. اما اگر در روش های مطالعه خود تجدید نظر کنید، می‌‌توانید بر این ضعف ذاتی حافظه غلبه کنید. در این مقاله شما را با تعدادی از این روش‌ها آشنا خواهیم کرد.

یک خواننده خوب کسی است که تا جایی که ممکن است:

* نکات اصلی مطلب را بگیرد.
* در مورد آنچه نویسنده می‌‌گوید، فکر کند.
* فعال باشد نه منفعل.
* بر روی چیزی که می‌‌خواند تمرکز کند.
* هر چیزی را به آن موضوع مربوط است به خاطر بیاورد.
* آنچه را می‌‌خواند با زندگی شخصی خود مرتبط کند.
با استفاده از روشهای زیر و تمرین بیشتر به زودی به نتیجه خوبی می‌‌رسید.
۱- در مورد موضوعی که قرار است بخوانید فکرکنید:
* در مورد این موضوع چه می‌‌دانم؟
* چه چیزی می‌‌خواهم یاد بگیرم؟
* بعد از خواندن، چه چیزی یاد گرفته ام؟
۲- ابتدا بخشی را که می‌‌خواهید بخوانید سریع نگاه کنید:
* چه مطلبی به نظرتان آشناست؟
* چه چیزهایی به نظرتان تازگی دارد؟
* درک کلی شما از موضوع چیست؟
۳- این بار مطالب را به دقت بخوانید و از نکات مهم یادداشت بردارید:
* نکات مهم و اصطلاحات خاص را روی برگه های یادداشت و یا کارتهای کوچکی بنویسید. این کار در دوره مطالب به شما کمک می‌‌کند.
* مطالبی را که کاملا متوجه نشده اید، دوباره بخوانید.
* فکر کنید که از کجا می‌‌توانید راجع به این موضوع اطلاعات بیشتری به دست بیاورید.
* این موضوع با کدامیک از موضوعات درسی دیگر شما ارتباط دارد؟
۴- آنچه را که خوانده اید، دوره کنید:
* بعد از هر قسمت مطالبی را که خوانده اید، برای خود تکرار کنید.
* در پایان هر بخش نکات مهم را مرور کنید.
* مطالبی را که خوانده اید برای خود یا یکی از دوستانتان یا یکی از اعضای خانواده به زبان خود بیان کنید. این کار ذهن شما را منظم می‌‌کند.
تونی بوران در کتاب ” چگونه از مغز خود بهتر استفاده کنیم؟ ” می‌‌گوید:
منحنی حافظه انسان طوری است که به فاصله چند دقیقه قسمتی از مطالب را فراموش می‌‌کند، و بعد از ۲۴ ساعت تقریبا فقط رئوس مطالب را به خاطر می‌‌آورد، رئوس مطالب هم بعد از مدتی فراموش می‌‌شود مگر اینکه :
فرد پس از ۱۰ دقیقه یک بار مرور، پس از 24 ساعت یک بار مرور، و پس از یک هفته یک بار مرور انجام دهد و از مطلبی که یاد گرفته است در عمل استفاده کند. در حقیقت مکانیزم کاری وسایل کمک آموزشی ای از قبیل جعبه لایتنر و یا جی 5 نیز به همین شکل است که از این قواعد استفاده می کنند و تنها باعث می شوند تا شما طبق یک روال مشخص که بر اساس زمان بندی های مربوط به فراموش کردن مطالب، تنظیم شده اند، آموخته های خود را مرور کنید.