تبیان، دستیار زندگی

اشاره
حضرت امام خمینی به شدت از اختلاف و تشتت در بین جریان های فكری و سیاسی درون نظام كه بارها در رفتار و عمل وفاداری خود به اسلام و انقلاب را ثابت كرده و در به ثمر رسیدن و تداوم نهضت اسلامی مشاركت داشتند رنج می برد و با توصیه های مكرر همواره به ترك منازعه و تفرقه و گرایش به اتحاد و همبستگی فرا می خواند.
همچنین امام خمینی از تنگ نظری های موجود بین برخی از اعضای این گروه ها وجریان ها ـ كه در اثر آن هیچ نقد سالم و انتقاد سازنده و راهگشایی را بر نمی تابیدند و بر انتقاد گران صالح و ناصالح می تاختند و به هتك حرمت آنان می پرداختند ـ برمی آشفت . زیرا مشاهده می كرد اختلاف در فتوا و دیدگاه های فقهی امری طبیعی و دارای سابقه ای دیرینه در میان فقهای اسلام می باشد و در حالی كه آن بزرگواران در فضایی بسیار صمیمی به نقد نظرات خویش اهتمام می ورزیدند واز این تضارب افكار بهترین بهره وری را برای رشد علوم حوزوی و پدید آمدن نظرات بكر و نوین به عمل می آوردند جناح های فكری و سیاسی موجود نه تنها این روش را منسوخ كرده اند كه هر نقد و نظریه ای را به شدت سركوب می كنند و به تخریب شخصیت ناقد می پردازند تا جایی كه این رفتار ناهنجار را با بداخلاقی و به كارگیری الفاظ و عبارات سخیف و زشت كه دون شان و منزلت هر مسلمان آشنا به تعالیم و ارزش های اخلاقی اسلام است همراه می نمایند!
آنچه پیش روی دارید پیامی است تاریخی كه حضرت امام خمینی به جریان های موجود فكری و سیاسی وفادار به نظام نگاشتند و به « منشور برادری » اشتهار یافت . دقت در مفاهیم و تعابیر این پیام ژرف و آگاهی بخش ضمن آن كه بسیاری از بهانه جویی ها را از این جریان ها برای تخریب و حذف یكدیگر می گیرد و هیچ توجیهی برای تنازع و تفرقه باقی نمی گذارد اتمام حجتی برای همگان به شمار می رود به ویژه آنكه حضرت امام خدای متعال را شاهد می گیرد و به صراحت اعلام می كند : « خداوندا تو شاهد باش من آنچه بنا بود به هر دو جریان بگویم گفتم » .

« ...كتابهای فقهای بزرگوار اسلام پر است از اختلاف نظرها و سلیقه ها و برداشتها در زمینه های مختلف نظامی فرهنگی و سیاسی و اقتصادی و عبادی تا آنجا كه در مسائلی كه ادعای اجماع شده است قول و یا اقوال مخالف وجود دارد و حتی در مسائل اجماعی هم ممكن است قول خلاف پیدا شود از اختلاف اخباریها واصولیها بگذریم . از آنجا كه در گذشته این اختلافات در محیط درس و بحث و مدرسه محصور بود و فقط در كتابهای علمی آن هم عربی ضبط می گردید قهرا توده های مردم از آن بیخبر بودند و اگر باخبر هم می شدند تعقیب این مسائل برایشان جاذبه ای نداشت . حال آیا می توان تصور نمود كه چون فقها با یكدیگر اختلاف نظر داشته اند ـ نعوذبالله ـ خلاف حق و خلاف دین خدا عمل كرده اند هرگز. اما امروز با كمال خوشحالی به مناسبت انقلاب اسلامی حرفهای فقها و صاحبنظران به رادیو و تلویزیون و روزنامه ها كشیده شده است چرا كه نیاز عملی به این بحثها و مسائل است مثلا در مسئله مالكیت و محدوده آن در مسئله زمین و تقسیم بندی آن در انفال و ثروتهای عمومی در مسائل پیچیده پول و ارز و بانكداری در مالیات در تجارت داخلی و خارجی در مزارعه و مضاربه و اجاره و رهن در حدود و دیات در قوانین مدنی در مسائل فرهنگی و برخورد با هنر به معنای اعم چون عكاسی نقاشی مجسمه سازی موسیقی تئاتر سینما خوشنویسی و غیره . در حفظ محیط زیست و سالم سازی طبیعت و جلوگیری از قطع درختها حتی در منازل و املاك اشخاص در مسائل اطعمه و اشربه در جلوگیری از موالید در صورت ضرورت و یا تعیین فواصل در موالید در حل معضلات طبی همچون پیوند اعضای بدن انسان و غیر به انسانهای دیگر در مسئله معادن زیر زمینی و روزمینی و ملی تغییر موضوعات حرام و حلال و توسیع و تضییق بعضی از احكام در ازمنه و امكنه مختلف در مسائل حقوقی و حقوق بین المللی و تطبیق آن با احكام اسلام نقش سازنده زن در جامعه اسلامی و نقش تخریبی آن در جوامع فاسد و غیر اسلامی حدود آزادی فردی و اجتماعی برخورد با كفر و شرك و التقاط و بلوك تابع كفر و شرك چگونگی انجام فرایض در سیر هوایی و فضایی و حركت بر خلاف جهت حركت زمین یا موافق آن با سرعتی بیش از سرعت آن و یا در صعود مستقیم و خنثی كردن جاذبه زمین و مهمتر از همه اینها ترسیم و تعیین حاكمیت ولایت فقیه در حكومت و جامعه كه همه اینها گوشه ای از هزاران مسئله مورد ابتلای مردم و حكومت است كه فقهای بزرگ در مورد آنها بحث كرده اند و نظراتشان با یكدیگر مختلف است و اگر بعضی از مسائل در زمانهای گذشته مطرح نبوده است و یا موضوع نداشته است فقها امروز باید برای آن فكری بنمایند.
لذا در حكومت اسلامی همیشه باید باب اجتهاد باز باشد و طبیعت انقلاب و نظام همواره اقتضا می كند كه نظرات اجتهادی ـ فقهی در زمینه های مختلف ولو مخالف با یكدیگر آزادانه عرضه شود و كسی توان و حق جلوگیری از آن را ندارد و لی مهم شناخت درست حكومت و جامعه است كه براساس آن نظام اسلامی بتواند به نفع مسلمانان برنامه ریزی كند كه وحدت رویه و عمل ضروری است و همین جا است كه اجتهاد مصطلح در حوزه ها كافی نمی باشد بلكه یك فرد اگر اعلم در علوم معهود حوزه ها هم باشد ولی نتواند مصلحت جامعه را تشخیص دهد و یا نتواند افراد صالح و مفید را از افراد ناصالح تشخیص دهد و به طور كلی در زمینه اجتماعی و سیاسی فاقد بینش صحیح و قدرت تصمیم گیری باشد این فرد در مسائل اجتماعی و حكومتی مجتهد نیست و نمی تواند زمام جامعه را به دست گیرد.
اما شما باید توجه داشته باشید تا زمانی كه اختلاف و موضع گیریها در حریم مسائل مذكور است تهدیدی متوجه انقلاب نیست . اختلاف اگر زیربنایی و اصولی شد موجب سستی نظام می شود و این مسئله روشن است كه بین افراد و جناحهای موجود وابسته به انقلاب اگر اختلاف هم باشد صرفا سیاسی است ولو اینكه شكل عقیدتی به آن داده شود چرا كه همه در اصول با هم مشتركند و به همین خاطر است كه من آنان را تایید می نمایم . آنها نسبت به اسلام و قرآن و انقلاب وفادارند و دلشان برای كشور و مردم می سوزد و هر كدام برای رشد اسلام و خدمت به مسلمین طرح و نظری دارند كه به عقیده خود موجب رستگاری است . اكثریت قاطع هر دو جریان می خواند كشور شان مستقل باشد هر دو می خواهند سیطره و شر زالوصفتان وابسته به دولت و بازار و خیابان را از سر مردم كم كنند. هر دو می خواهند كارمندان شریف و كارگران و كشاورزان متدین و كسبه صادق بازار و خیابان زندگی پاك و سالمی داشته باشند. هر دو می خواهند دزدی و ارتشا در دستگاههای دولتی و خصوصی نباشد هر دو می خواهند ایران اسلامی از نظر اقتصادی به صورتی رشد نماید كه بازارهای جهان را از آن خود كند هر دو می خواهند اوضاع فرهنگی و علمی ایران به گونه ای باشد كه دانشجویان و محققان از تمام جهان به سوی مراكز تربیتی و علمی و هنری ایران هجوم آورند هر دو می خواهند اسلام قدرت بزرگ جهان گردد. پس اختلاف بر سر چیست اختلاف بر سر این است كه هر دو عقیده شان است كه راه خود باعث رسیدن به این همه است . ولی هر دو باید كاملا متوجه باشند كه موضع گیریها باید به گونه ای باشدكه در عین حفظ اصول اسلام برای همیشه تاریخ حافظ خشم و كینه انقلابی خود و مردم علیه سرمایه داری غرب و در راس آن امریكای جهانخوار و كمونیسم و سوسیالیزم بین الملل و در راس آن شوروی متجاوز باشند.
هر دو جریان باید با تمام وجود تلاش كنند كه ذره ای از سیاست « نه شرقی و نه غربی جمهوری اسلامی » عدول نشود كه اگر ذره ای از آن عدول شود آن را با شمشیر عدالت اسلامی راست كنند. هر دو گروه باید توجه كنند كه دشمنان بزرگ مشترك دارند كه به هیچ یك از آن دو جریان رحم نمی كند. دو جریان با كمال دوستی مراقب آمریكای جهانخوار و شوروی خائن به امت اسلامی باشند. هر دو جریان باید مردم را هوشیار كنند كه درست است كه آمریكای حیله گر دشمن شماره یك آنها است ولی فرزندان عزیز آنان زیر بمب و موشك شوروی شهید گشته اند. هر دو جریان از حیله گریهای این دو دیو استعمارگر غافل نشوند و بدانند كه آمریكا و شوروی به خون اسلام و استقلالشان تشنه اند.
خداوندا! تو شاهد باش من آنچه بنا بود به هر دو جریان بگویم گفتم حال خود دانند. البته یك چیز مهم دیگر هم ممكن است موجب اختلاف گردد ـ كه همه باید از شر آن به خدا پناه ببریم ـ كه آن حب نفس است كه این دیگر این جریان و آن جریان نمی شناسد. رئیس جمهور و رئیس مجلس و نخست وزیر وكیل وزیر و قاضی و شورایعالی قضایی و شورای نگهبان سازمان تبلیغات و دفتر تبلیغات نظامی و غیر نظامی روحانی و غیر روحانی دانشجو غیر دانشجو زن و مرد نمی شناسد و تنها یك راه برای مبارزه با آن وجود دارد و آن ریاضت است بگذریم .
اگر آقایان از این دیدگاه كه همه می خواهند نظام و اسلام را پشتیبانی كنند به مسائل بنگرند بسیاری از معضلات و حیرتها برطرف می گردد ولی این بدان معنا نیست كه همه افراد تابع محض یك جریان باشند. با این دید گفته ام كه انتقاد سازنده معنایش مخالفت نبوده و تشكل جدید مفهومش اختلاف نیست . انتقاد بجا و سازنده باعث رشد جامعه می شود. انتقاد اگر بحق باشد موجب هدایت دو جریان می شود. هیچ كس نباید خود را مطلق و مبرای از انتقاد ببیند. البته انتقاد غیر از برخورد خطی و جریانی است . اگر در این نظام كسی یا گروهی خدای ناكرده بی جهت در فكر حذف یا تخریب دیگران برآید و مصلحت جناح و حفظ خود را بر مصلحت انقلاب مقدم بدارد حتما پیش از آنكه به رقیب یا رقبای خود ضربه بزند به اسلام و انقلاب لطمه وارد كرده است . در هر حال یكی از كارهایی كه یقینا رضایت خداوند متعال در آن است تالیف قلوب و تلاش جهت زدودن كدورتها و نزدیك ساختن مواضع خدمت به یكدیگر است . باید از واسطه هایی كه فقط كارشان القای بدبینی نسبت به جناح مقابل است پرهیز نمود. شما آنقدر دشمنان مشترك دارید كه باید با همه توان در برابر آنان بایستید لكن اگر دیدید كسی از اصول تخطی می كند در برابرش قاطعانه بایستید.
البته می دانید كه دولت و مجلس و گردانندگان بالای نظام هرگز اصول و داربستها را نشكسته اند واز آن عدول نكرده اند. برای من روشن است كه در نهاد هر دو جریان اعتقاد و عشق به خدا و خدمت به خلق نهفته است . با تبادل افكار و اندیشه های سازنده مسیر رقابتها را از آلودگی و انحراف و افراط و تفریط باید پاك نمود. من باز سفارش می كنم كشور ما در مرحله بازسازی و سازندگی به تفكر و به وحدت و برادری نیاز دارد. خداوند به همه كسانی كه دلشان برای احیای اسلام ناب محمدی ـ صلی الله علیه وآله و سلم ـ و نابودی اسلام آمریكایی می تپد توفیق عنایت فرماید و شما و همه را در كنف عنایت و حمایت خویش محافظت فرماید و ان شاالله از انصار اسلام و محرومین باشید. »
(منبع : صحیفه امام ج 21 ص 180 ـ 176 )
كتاب های فقهای بزرگوار اسلام پر است از اختلاف نظرها و سلیقه ها و برداشتها در زمینه های مختلف نظامی فرهنگی و سیاسی و اقتصادی و عبادی تا آنجا كه در مسائلی كه ادعای اجماع شده است قول و یا اقوال مخالف وجود دارد... حال آیا می توان تصور نمود كه چون فقها با یكدیگر اختلاف نظر داشته اند نعوذبالله خلاف حق و خلاف دین خدا عمل كرده اند هرگز
در حكومت اسلامی همیشه باید باب اجتهاد باز باشد و طبیعت انقلاب و نظام همواره اقتضا می كند كه نظرات اجتهادی ـ فقهی در زمینه های مختلف ولو مخالف با یكدیگر آزادانه عرضه شود و كسی توان و حق جلوگیری از آن را ندارد
اجتهاد مصطلح در حوزه های كافی نمی باشد بلكه یك فرد اگر اعلم در علوم معهود حوزه ها هم باشد ولی نتواند مصلحت جامعه را تشخیص دهد و یا نتواند افراد صالح و مفید را از افراد ناصالح تشخیص دهد و به طور كلی در زمینه اجتماعی و سیاسی فاقد بینش صحیح و قدرت تصمیم گیری باشد این فرد در مسائل اجتماعی و حكومتی مجتهد نیست و نمی تواند زمام جامعه را به دست گیرد
هر دو گروه باید توجه كنند كه دشمنان بزرگ مشترك دارند كه به هیچ یك از آن دو جریان رحم نمی كند
انتقاد سازنده معنایش مخالفت نبوده و تشكل جدید مفهومش اختلاف نیست . انتقاد بجا و سازنده باعث رشد جامعه می شود. انتقاد اگر به حق باشد موجب هدایت دو جریان می شود
هیچ كس نباید خود را مطلق و مبرای از انتقاد ببیند. البته انتقاد غیر از برخورد خطی و جریانی است
اگر در این نظام كسی یا گروهی خدای ناكرده بی جهت در فكر حذف یا تخریب دیگران برآید و مصلحت جناح و خط خود را بر مصلحت انقلاب مقدم بدارد حتما پیش از آنكه به رقیب یا رقبای خود ضربه بزند به اسلام و انقلاب لطمه وارد كرده است
با تبادل افكار و اندیشه های سازنده مسیر رقابت ها را از آلودگی و انحراف و افراط و تفریط باید پاك نمود