تبیان، دستیار زندگی

كشف حجاب در ایران پدیده‏اى ناشى از آشنایى با غرب و تجددخواهى افرادى است كه افكار و زندگى‏غربى را تجربه كرده بودند و مى‏كوشیدند زنان ایرانى را نیز مانند زنان اروپایى بعد از رنسانس، بدون حجاب و نیمه عریان سازند و البته لباس مردان را نیز تغییر دهند. درحالى كه نخستین نشانه‏هاى كشف حجاب را مى‏توان در دربار ناصرالدین شاه قاجار و سپس در محافل روشنفكرى مشاهده نمود، رسمیت یافتن آن به دوره دیكتاتورى رضا شاه پهلوى باز مى‏گردد. او كه به نام تجددگرایى، تضعیف ارزش‏هاى دینى را سرلوحه برنامه‏هاى نوسازى فرهنگى خود قرار داده بود، طى اقداماتى، مخالفت عملى خود را با اسلام و فرهنگ و سنن اسلامى جامعه آغاز كرد. از جمله این اقدامات مى‏توان به حضور روزافزون میسیون‏هاى مذهبى، تاسیس مدارس جدید، بازگشت اشراف‏زادگان تحصیل‏كرده از فرنگ، تاسیس كانون‏ها و انجمن‏هاى روشنفكرى، تغییر نظام آموزشى، اجبارى كردن استفاده از كلاه شاپو، صدور قانون متحد الشكل نمودن البسه، كشف حجاب بانوان، ترویج بى‏قیدى در میان زنان، جلوگیرى از حضور زنان باحجاب در پارك‏ها، سینماها، تئاترها، هتل‏ها و سایر مراكز عمومى و... اشاره نمود.
شاید بتوان قیام مسجد گوهرشاد مردم خراسان در سال 1314 هجرى شمسى را اولین رویداد مهم تاریخى در مورد مقابله ایرانیان با مدرنیته مستبدانه و در عین حال ظاهرى و سطحى عصر پهلوى دانست. رضاخان كه با دیدار امان‏الله خان، پادشاه غربگراى افغانستان در تهران و ملاقات با آتاتورك در استانبول شدیدا تحت تاثیر ایده‏هاى غربگرایانه آن‏ها قرار گرفته بود و از طرفى پایه‏هاى حكومت خود را تثبیت شده مى‏دید، دست به انجام اقداماتى تجددمابانه زد كه هركدام از این اقدامات، فصل پرماجرایى از تاریخ ایران گردید. واقعه مسجد گوهرشاد كه در پى اعتراض علما و مردم مشهد به مسأله كشف حجاب و لباس متحدالشكل و رواج بى‏بندوبارى در مجالس و محافل رسمى و بازداشت مرحوم آیت‏الله العظمى قمى توسط دولت پهلوى رخ داده بود، یادآور ددمنشى روسها در هجوم به آستان قدس رضوى (ع ) در سال 1330 قمرى بود. اگرچه نام شیخ محمدتقى بهلول با واقعه گوهرشاد گره خورده و نقش او در تهییج و تجمع مردم در درجه اول بود اما زمینه‏هاى این قیام از قبل فراهم شده بود وعلماى مشهد در نشستها و جلسات خود، مقابله در مقابل اقدامات رضاخانى را هشدار داده بودند. سفر مرحوم آیت‏الله قمى به تهران براى مذاكره با رضاشاه كه منجر به بازداشت او شده بود، در راستاى همین زمینه‏ها و انگیزه‏ها تلقى مى‏شود. به هر حال قیام مردم مشهد در مسجد گوهرشاد كه چندین روز به طول انجامید، با كشتار ناجوانمردانه مردم و دستگیرى علماى طراز اول مشهد سركوب گردید اما خاطره آن در ذهن تاریخى مردم ایران باقى ماند و ماهیت حكومت دست‏نشانده رضاخانى را براى‏مردم آشكار نمود. بدیهى است كه دشمنان امروز با شدت بیشترى به دنبال بى‏توجهى نسبت به حجاب در ایران اسلامى هستند پس دستگاه‏هاى مسئول و مردم انقلابى باید این خطر فرهنگى را دفع نمایند.

كشف حجاب در ایران‏

17 دى ماه سال 1356، مجله زن روز، مصاحبه منصوره پیرنیا با اشرف پهلوى‏
پیرنیا: شما آینده زن ایرانى را با توجه به این‏كه امروز 17 دى ماه و سالروز كشف حجاب است چه طور پیش‏بینى مى‏كنید؟
اشرف پهلوى: كارى خواهیم كرد تا چند سال آینده در كتابخانه‏هاى ایران، وقتى كتاب لغتى برداشته شد، در بخش حروف "چ " و "ح "، دو واژه "چادر " و "حجاب " حذف شده باشد.
این جمله اشرف پهلوى در روزنامه آن روز تیتر شد!
"شما خانم‏ها باید این روز 17 دى را یك روز بزرگ بدانید و از فرصت‏هایى كه دارید، براى ترقى كشور استفاده نمایید. " رضا پهلوى چ 17 دى 1314
"عظمت و بزرگى روز 17 دى سال به سال بیشتر مى‏شود. در یك همچو روزى بنا به امر و اجازه شاهنشاه عظیم الشأن كشور، زنان ایران برخوردار از آزادى و بهره‏مند از حقوق خود شدند. " روزنامه اطلاعات چ 17 دى 1317
"از قرار اطلاعاتى كه به ریاست وزراء مى‏رسد، مأمورین ادارات دولتى در بعضى استان‏ها و شهرستان‏ها از قبیل نقاط آذربایجان از حضور در مجالس جشن 17 دى... خوددارى و با عذرهاى غیرموجه یا حاضر نشده یا در صورت حضور، خانم‏هاى خود را همراه نمى‏آورند. " بخشنامه محرمانه نخست وزیرى 14 اسفند 1316
كشف حجاب در ایران نیز پدیده خودجوش داخلى نبود و محرك‏هاى خارجى داشت. این پدیده ناشى از تأثیر فرهنگ و آداب و رسوم غربى تحت عنوان "تجددخواهى " در میان ایرانیان، به ویژه كسانى است كه افكار و زندگى‏غربى را تجربه كرده‏اند. در این بین اراده دولتمردان نقش مكمل داشته و در اشاعه آن تأثیر به‏سزایى داشته است.
بر اساس شواهد تاریخى، اولین نشانه‏هاى كشف حجاب از دربار ناصرالدین شاه قاجار آغاز شد. مسافرتهاى شاه به اروپا و مشاهدات وى از وضعیت پوشش زنان اروپایى در انتقال فرهنگ آن دیار به كشور و در ابتدا به دربار و دارالخلافه تأثیر به سزایى داشت. به تدریج موضوع كشف حجاب در قالب تجددخواهى به محافل روشنفكرى و اشعار شعرا نفوذ كرد و درمطبوعات منعكس شد.
این وضعیت كم و بیش تا پایان دوره قاجار ادامه داشت. میل حكام قاجار به كشف حجاب و مقاومت خانواده‏ها سبب شد تا پدیده كشف حجاب به غیر از دربار و محافل نزدیك به شاه، رشد چندانى نیابد. هر چند در اواخر دوره قاجار و در جریان نهضت مشروطه و پس از آن، سیاسیون "نوگرا " و "منورالفكر " گام‏هایى در حذف پوشش اسلامى بانوان و اشاعه بى‏حجابى در جامعه برداشتند و نویسندگان و شعرایى چون ایرج میرزا، میرزاده عشقى، عارف قزوینى و ملك‏الشعراى بهار در این زمینه‏ها قلم‏فرسایى كردند. آنان مشروطه را به معناى تجددخواهى خوانده و بى‏حجابى را از مظاهر تجددخواهى قلمداد كردند.

طراحان و منادیان كشف حجاب مى‏دانستند كه براى رسمیت بخشیدن به این پدیده باید زمینه‏هاى لازم را ابتدا در كانون‏هاى خانواده فراهم آورند. از دید آنان مخالفت مرد با بى‏حجابى همسر در معابر عمومى عامل اصلى عدم پیشرفت كشف حجاب بود.
از این رو، برنامه‏هاى اولیه درجهت تغییر ذهنیت سرپرست خانواده تدوین شد و سپس جنبه رسمى و قانونى یافت. در وهله نخست از كاركنان دولت آغاز كردند، زیرا آنان در كنترل دولت بودند و دولت نظارت بیشترى بر رفتار آنان داشت. از سوى دیگر، پذیرش این تغییرات توسط آنان، مى‏توانست راه را براى پذیرش سایر افراد جامعه نیز هموار كند.
بدین منظور و براى رسمیت یافتن كشف حجاب، قانون اتحاد شكل البسه و تبدیل كلاه در چهار ماده و هشت تبصره در جلسه 6 دى 1307 و در سومین سال پادشاهى رضاخان دوره هفتم قانونگذارى مجلس شوراى ملى به تصویب رسید. گرچه بسیارى از روحانیون از جمله مراجع، ائمه جمعه، مفتى‏هاى اهل سنت و... از این مقررات مستثنى‏شدند، امّا اجراى این قانون با مقاومت گسترده‏اى در تهران و چند شهر دیگر روبه‏رو شد و روحانیون نیز پیشتاز این مخالفتها بودند.
تشكیل جمعیت بیدارى نسوان دى 1305 ترویج دكلته و منع چادر از سوى ملكه، حضور خانواده سلطنتى با وضع زننده در قم نوروز 1307، مسافرت امان‏الله خان افغان به همراه همسرش ثریا به ایران خرداد 1307 و حضور تعدادى از زنان افغانى همراه آن‏ها كه در میهمانى‏ها حجاب را رعایت نمى‏كردند و در بازگشت به افغانستان نیز با لباس و كلاه اروپایى از شهرهاى ایران عبور مى‏كردند، از نشانه‏هاى گرایش دربار رضاخان به كشف حجاب بود.
در 1310 ش. مجلس شوراى ملى ورود هیأتى از سوى "جامعه ملل " را براى جلوگیرى از آنچه كه "تجاوز به حقوق زن در شرق " خوانده مى‏شد، صادر كرد. در این سال به دستور رضاخان "زنان باید در برداشتن حجاب خود آزاد باشند و اگر فردى یا ملایى متعرض آنان شد، شهربانى باید از زنان بى‏حجاب حمایت كند. "

تشكیل "كنگره زنان شرق " در 1311 ش. در تهران و دعوت از زنان بى‏حجابِ كشورهاى دیگر از دیگر گام‏هاى رضاخان براى مبارزه با حجاب بانوان بود. در این كنگره كه به ریاست "شمس پهلوى " برگزار شد، از بى‏حجابى به عنوان مظهرى از تمدن یاد شد ودر مورد آن تبلیغات فراوان به عمل آمد.
استفاده از مراكز تعلیم و تربیت و ایجاد مدارس آموزشى به سبك اروپا از دیگر عوامل زمینه‏ساز كشف حجاب در ایران عصر رضاخان بود. گرچه سابقه ایجاد این مدارس نیز به دوره ناصرالدین شاه باز مى‏گشت، امّا رضاخان در آستانه اعلام كشف حجاب، مشوق توسعه این مدارس بود. سفر رضاشاه به تركیه در خرداد 1313 و مشاهدات وى از بى‏حجابى در آن كشور، او را در پى‏گیرى روند مقابله با حجاب مصمم‏تر ساخت. رضا شاه در جریان این سفر به سفیر كبیر ایران "مستشارالدوله صادق " گفت: "ما عقب هستیم و فوراً باید با تمام قوا به پیشرفت سریع مردم خصوصاً زنان اقدام كنیم. "
و در 11 آذر 1314 به محمود جم رئیس‏الوزرا گفت: "نزدیك دو سال است كه این موضوع كشف حجاب سخت فكر مرا به خود مشغول داشته است، خصوصاً از وقتى كه به تركیه رفتم و زنهاى آن‏ها را دیدم كه "پیچه " و "حجاب " را دور انداخته و دوش بدوش مردهایشان در كارهاى مملكت به آن‏ها كمك مى‏كنند، دیگر از هر چه زن چادرى است بدم آمده است. اصلاً چادر و چاقچور، دشمن ترقى و پیشرفت مردم است. "
رضا شاه در 22 اردیبهشت 1314 "جمعیت زنان آزادیخواه ایران " را تحت ریاست شمس پهلوى به عنوان گام تازه‏اى براى پیشبرد روند بى‏حجابى در كشور تأسیس كرد. در مرحله بعد وزارت داخله براى ایجاد هماهنگى بیشتر میان لباس متحدالشكل مردان و كشف حجاب زنان، مقررات جدیدى در مورد نوع پوشش وضع كرد. سپس شاه نیز به وزرا و نمایندگان مجلس اعلام كرد كه حذف حجاب زنان را آغاز كنند. در قدم اول، بى‏حجابى از زنان وزرا، معاونان، وكلا و مسؤولان كشور آغاز شد.
حكومت، قانون كشف حجاب را پیش از اعلام رسمى آن در 17 دى 1314، به ولایات ابلاغ كرده بود. این قانون در مرحله اجرا با مقاومت‏هاى خونینى روبه‏رو شد و قیام در مسجد گوهر شاد در تیر 1314 از نمونه‏هاى آن است.
آیت الله قمى، آیت‏الله شیخ عبدالكریم حائرى، آیت‏الله سید یونس اردبیلى، آیت‏الله سید محمد تقى خوانسارى، آیت‏الله حجت كوه‏كمره‏اى و آیت‏الله میرزا محمد آقازاده از جمله مراجع وعلماى سرشناس بودند كه نسبت به اقدامات رضاخان در ترویج بى‏حجابى شدیداً اعتراض كردند. بسیارى از علما و روحانیون نیز در اعتراض به كشف حجاب تبعید شدند.

در 17 دى 1314 رضاشاه با همسر و دختران كشف حجاب كرده خود، در مراسم جشن فارغ‏التحصیلى دختران دانشسراى مقدماتى حضور یافت. همه مسؤولان كشورى كه در این جشن دعوت شده بودند، طبق یك برنامه از پیش طراحى شده با همسران بدون حجاب خود شركت كردند. رضاشاه در سخنانى در این مجلس اظهار داشت: "باید خیاطها و كلاه‏دوزها را تشویق كرد كه مدهاى قشنگ به بازار بیاورند. ما میله‏هاى زندان راشكستیم. حالا خود زندانى‏آزاد شده وظیفه دارد كه براى خودش به جاى قفس، خانه قشنگى بسازد. "
مراسم روز 17 دى 1314 در حقیقت رسمیت بخشیدن به كشف حجاب در كشور بود. پس از آن، مطبوعات به تجلیل از این رویداد پرداختند و بى‏حجابى را آزادى زن، تجدد او و همتایى‏اش باپیشرفت و ترقى مردم اروپا تلقى‏كردند.كشف حجاب در سالهاى باقى‏مانده حكومت رضاخان اجبارى بود و حجاب اسلامى مظهر عقب‏ماندگى‏شمرده مى‏شد. به همین دلیل نیز، برداشتن چادر از سر زنان به اجبار، بخشى از وظیفه مأموران انتظامى‏شده بود.
كشف حجاب بسیارى از مفاسد اخلاقى در جامعه را در پى داشت و خشم بسیارى از مردم به ویژه قشر مذهبیون را برانگیخت. بسیارى از زنان مؤمنه، براى حفظ حجاب از منازل خارج نمى‏شدند و خود را در خانه حبس كردند. بسیارى نیز تلاش مى‏كردند تا حجاب خود را دركوچه و خیابان، به دور از چشم مأمورین، حفظ كنند. پس از سقوط رضا شاه، ظاهراً قید اجبار از كشف حجاب برداشته شد، امّا مطبوعات حكومتى همچنان در ستایش اقدام رضاخان قلم مى‏زدند و درباره مظاهر "تمدن " و "تجددخواهى " و "عقب‏نماندن از پیشرفت اروپائیها " مطلب مى‏نوشتند. برنامه كلى حكومت نیز در دوره حكومت پهلوى دوم همچنان تبلیغ بر بى‏حجابى بود و با كسانى كه علیه آن اقدام مى‏كردند و یا تبلیغ به حجاب در برنامه‏هایشان بود، برخورد مى‏شد. این در حالى بود كه تعداد بسیارى از زنان كه در دوره رضاخان به اجبار از پوشش اسلامى محروم شده بودند، در دوره پهلوى دوم و در پى آزادى‏هاى نسبى‏سال‏هاى اول پس از سقوط رضاخان به حجاب اسلامى خود بازگشتند.

چند نمونه دیگر ازحجاب ستیزى رضاخان‏
استعمار پیر انگلستان، براى رواج فرهنگ غرب درآسیا، سه عنصر فرومایه را مامور كردند تا همزمان در ایران، تركیه و افغانستان به اسلام‏زدایى بپردازند و فرهنگ غرب را جاى‏گزین اسلام كنند، این سه عنصر عبارت بودند از: 1. رضاخان در ایران؛ 2. امان الله خان در افغانستان؛ 3. كمال آتاتورك درتركیه.
این سه نفر با پشتیبانى استعمارگران، هر كدام ضربات شدیدى بر اسلام و جامعه اسلامى وارد كردند.
كمال آتاتورك رژیمى خودكامه در تركیه به وجود آورد، او در سال 1924 میلادى (1343قمرى) در تركیه مذهب را در همه جا حذف كرد و دستور داد هر چیزى كه مربوط به تاریخ گذشته ترك‏ها و امپراطورى عثمانى، یا درباره اسلام باشد، از برنامه‏هاى درسى همه مدارس تركیه حذف شود، نظام "لائیك " و جدایى سیاست از دین بر جامعه حاكم گردد. او براى برقرارى چنین نظامى، موضوع متحدالشكل بودن لباس زنان ومردان را جزو برنامه‏هاى خود قرار داد و كشف حجاب را در همه جا رسم كرد و هم اكنون نیز سیستم مدیریت تركیه، دنباله‏رو او بوده و به‏رغم اعتراضات مكررمسلمانان آن كشور، ورود دختران باحجاب به دانشگاه‏ها ممنوع شده و در همه جا مظاهر فرهنگ غرب دیده مى‏شود.
عنصر دیگر، امان الله خان، دیكتاتور افغانستان بود كه تصمیم گرفت درافغانستان به اسلام‏زدایى بپردازد و فرهنگ منحط غرب را جایگزین فرهنگ سازنده اسلام كند، ولى فشارهاى او در برابر صلابت مردم مسلمان افغانستان، بى‏اثر ماند ونقشه‏هاى شوم او خنثى گردید، از این رو چندان توفیقى نیافت و به هدف شوم خود نرسید.
رضاخان در ایران با حمایت انگلیس روى كار آمد. او از عوامل گوناگون براى گسترش فرهنگ غرب و برچیدن فرهنگ اسلام بهره جست، گستاخى او به حدى رسید كه دركشور ایران، عاصمه تشیع، در روز هفدهم دى ماه سال 1314 شمسى، اعلام كشف حجاب اجبارى نمود و در این خصوص پافشارى عجیبى كرد.

در مورد كشف حجاب در عید نوروز سال 1306 شمسى (برابر 27 رمضان سال 1346 قمرى) یعنى قبل از اعلام كشف حجاب، جمعیت بسیارى از اطراف و اكناف كشور براى زیارت مرقد منورحضرت معصومه (سلام الله علیها) و درك لحظه سال تحویل، در كنار مرقد، به قم آمده بودند، در این میان، مردم باخبر شدند كه چند نفر از افراد خانواده رضا خان، كه همسر و دو دخترش به نام‏هاى شمس و اشرف در میانشان بود، با سر برهنه، بدون پوشش اسلامى وارد قم شده‏اند و مى‏خواهند با همان وضع، وارد حرم گردند. این گستاخى و بى‏احترامى موجب خشم مردم گردید. یك روحانى به نام "سید ناظم واعظ " مردم را به امر به معروف و نهى از منكر فرامى‏خواند و احساسات پاك دینى مردم را تشدید مى‏كرد، در این میان، خبر به یكى از علماى مجاهد و مدرسان بزرگ حوزه علمیه كه از اطرافیان آیه الله العظمى حاج شیخ عبدالكریم حائرى؛ یعنى آیه الله شیخ محمدتقى بافقى رسید. ایشان نخست براى خانواده رضا خان پیام داد كه: "اگر مسلمان هستید، نباید با این وضع، در این مكان مقدس حضور یابید و اگر مسلمان نیستید باز هم حق ندارید. " افراد خانواده گستاخ رضاخان به پیام آیه الله بافقى اعتنا نكردند، آن عالم ربانى، شخصا به حرم رفت و به خانواده رضاخان اخطار شدید كرد و همین برخورد، نزدیك بود موجب قیام و شورش مردم بر ضد حكومت شاه گردد.
از طرف شهربانى قم به رضاخان تلگراف كردند كه خانواده شما به دستور روحانیان در اتاقى زندانى شده‏اند و به آنان اخطار شده كه حق ندارند بدون حجاب وارد حرم گردند. رضاخان شخصا با یك واحد موتوریزه نظامى وارد قم شد و با چكمه وارد صحن مطهر گردید، و آیه الله شیخ محمد تقى بافقى را مورد ضرب و شتم قرار داد.
به اشاره رضاخان، آیه الله شیخ محمد تقى بافقى را خوابانیدند و شاه با عصاى ضخیم بر پشت او مى‏نواخت و شیخ فقط فریاد مى‏زد: "یا امام زمان! به فریاد برس " سپس به دستور رضاخان، آیه الله شیخ محمد تقى بافقى را دستگیر كرده و مدتى زندانى بود، سپس به شهر رى تبعید نمودند و تا پایان عمر، او را تحت نظر یك بازرس اداره آگاهى قرار دادند كه در سال 1322 شمسى در تبعیدگاه از دنیا رفت و مردم جنازه مطهرش را به قم آورده و در مسجد بالاسر حرم مطهر حضرت معصومه (سلام الله علیه) به خاك سپردند. مبارزه و مجاهدت این مرد خدا، با "كشف حجاب " به حدى رسید كه در همان وقتى كه در تبعیدگاه شهر رى تحت نظر بود، خواهر رضاخان از دنیا رفت، جنازه او را كنار مرقد مطهر حضرت عبدالعظیم(ع) براى دفن آوردند، رضاخان و بستگانش اجتماع كرده بودند، رضاخان براى آیه الله بافقى پیام داد كه بیا و بر جنازه خواهرم نماز میت بخوان. او با صراحت گفت: "نمى‏آیم ".
جالب این كه همه اطرافیان و بستگان رضاخان جمع شده بودند و آیه الله بافقى دركنار آن جمع رفت، خودش نقل مى‏كند: "وقتى كه همه جمع شدند، منتظر بودند كه من بر جنازه نماز بخوانم، با صراحت به آن‏ها گفتم من بر جنازه او نماز نمى‏خوانم. "

مرجع تقلید وقت، آیه الله العظمى شیخ عبدالكریم حائرى(ره) در برابرمسأله كشف حجاب، موضع قاطع گرفت و گفت: "مسأله دین و ناموس است تا پاى جان باید ایستاد. " در این مورد طى تلگرافى به رضاخان، خشم خود را نسبت به كارهاى خلاف شرع، از جمله كشف حجاب، ابراز داشت، ولى رضاخان حامل نامه را دستگیر و زندانى كرد و تلگرافى تهدیدآمیز و آمیخته با اهانت و تحقیر در جواب تلگراف ایشان، ارسال نمود.
گستاخى دژخیمان رضاخان در اجراى كشف حجاب به جایى رسید كه روزى رییس شهربانى قم كه مردى گستاخ و بدزبان بود، به حرم مطهر حضرت معصومه(س) وارد شد. با داد و فریاد به بانوان باحجاب كه در كنار ضریح حضرت معصومه(س) به زیارت اشتغال داشتند پرخاش و حمله كرد، تا چادر را از سرشان بگیرد، آه و ناله زنان بلند شد، مرحوم آیه الله العظمى مرعشى نجفى كه در آن جا حضور داشت، بسیارناراحت شده و براى جلوگیرى از گستاخى رییس شهربانى به پیش رفت و با او درگیرشد و سیلى‏محكمى به صورت او نواخت، رییس شهربانى، آیه الله مرعشى را به قتل تهدید كرد و به او پرخاش نموده و ناسزا گفت، ولى از قضاى روزگار همین نامرد گستاخ یك روز بعد از این حادثه، در بازار قم عبور مى‏كرد، بر اثر ریزش قسمتى ازسقف ساختمان بازار بر روى او، به هلاكت رسید.

ماجراى قیام خونین مردم بر ضد كشف حجاب در مسجد گوهرشاد مشهد
یكى از قیام‏هاى خونین مردم مسلمان ایران به رهبرى مراجع تقلید در قرن معاصر، كه نقطه عطفى در تاریخ قیام‏هاى اسلامى در تاریخ صد ساله اخیر است، قیام مردم مسلمان در مسجد گوهرشاد، در كنار مرقد مطهر حضرت امام رضا علیه السلام بر ضد دیكتاتورى رضاخان و كشف حجاب او است.
هنگامى كه رضاخان كشف حجاب اجبارى را به اجرا گذاشت، علماى وقت از هر سوى كشور اعتراض شدید خود را اعلام داشتند، از جمله مراجع و علماى برجسته مشهدمقدس در آن وقت، مانند: آیه الله العظمى حاج آقا حسین قمى، آیه الله حاج شیخ محمد آقازاده، آیه الله شیخ‏هاشم قزوینى، آیه الله سید عبدالله شیرازى، آیه الله سید على اكبر خویى، آیه الله شیخ غلامحسین قزوینى، آیه الله سیدعلى سیستانى و... در بیت آیه الله العظمى سید یونس اردبیلى(ره) اجتماع كردندو اعتراض شدید خود را طى تلگرافى به رضاخان ابلاغ نمودند، این تلگراف با امضاى 31 نفر از علماى برجسته مشهد مزین شده بود.
در میان مراجع و علماى وقت، نام مرحوم آیه الله العظمى حاج آقا حسین قمى، باقیام خونین مسجد گوهرشاد، آمیخته شده است، چرا كه او نقش بیش‏تر در این قیام داشت، او در آغاز ماه ربیع الثانى سال 1354 قمرى از مشهد به تهران هجرت كرد ودر باغ سراج الملك شهررى به تحصن نشست، او مى‏گفت: "اگر پیش‏رفت جلوگیرى از كشف حجاب بستگى به كشته شدن ده هزار نفر كه در راس آن‏ها حاج آقا حسین قمى (خودم) داشته باشد ارزش دارد. " و در مورد دیگر فرمود: "جایز است. " هنگامى كه مردم از ورود آیه الله حاج آقا حسین قمى به تهران با خبر شدند، گروه گروه به صورت دسته‏هاى عزادارى به دیدار او مى‏شتافتند، به طورى كه جمعیت زیادى در آن باغ و اطرافش اجتماع نمودند، رژیم رضاخان كه سخت هراسناك شده بود، به وسیله كماندوهایش، آن باغ را محاصره كردند، و از ورود علما و مردم به آن‏جا جلوگیرى نمودند، به این ترتیب آیه الله حاج آقا حسین قمى را در آن باغ زندانى‏كردند.
او در یكى از جلسات با صراحت فرمود: "امروز اسلام فدایى مى‏خواهد، بر مردم است كه قیام كنند. "
به این ترتیب رهنمودهاى مراجع و علما از یك سو و پافشارى و لجاجت رژیم رضاخانى در كشف حجاب و پیروى از فرهنگ غرب از سوى دیگر، موجب شد كه روحانیان و مردم مسلمان درگوشه و كنار كشور به رژیم اعتراض شدید كردند از جمله جمعیت بسیارى به عنوان اعتراض به رژیم، در مشهد در كنار حرم حضرت رضا علیه السلام در مسجد گوهرشاد متحصن شدند و روحانى مبارز، محمد تقى بهلول با سخنرانى‏هاى خود، به شدت به اقدامات ضد اسلامى رضاخان اعتراض نمود.

شیخ محمد تقى بهلول حافظ قرآن، با قاطعیت و صراحت به تبیین خطر فرهنگ غرب مى‏پرداخت و مردم را به قیام دعوت مى‏نمود، مردم ابراز احساسات مى‏كردند و تنفر خود را نسبت به رژیم ضد اسلامى رضاخان اظهارمى‏نمودند، به گفته آقاى بهلول، حدود چهار ساعت از شب گذشته، به دستور رضاخان، دژخیمان او با حمله ناجوانمردانه به مسجد گوهرشاد، مردم را به گلوله بستند كه در این كشتار جمعى، حمام خون به راه افتاد و حدود سه هزار نفر به شهادت رسیدند. در این مورد ارتشبد سابق، حسین فردوست مى‏نویسد: "در مشهد یك روحانى به نام بهلول به شدت با اقدامات رضاخان مخالفت مى‏كرد و در سخنرانى‏هایش به شدت به او حمله مى‏نمود، عده زیادى از مردم در حرم حضرت رضا علیه السلام متحصن شدند و اعلام كردند تا مسأله كشف حجاب حل نشود، ما از این جا خارج نمى‏شویم، فرمانده لشگر مشهد به نام سرتیپ ایرج مطبوعى كه بعد از انقلاب در تاریخ دوم مهر 1358 به خاطر این جرم و جرم‏هاى دیگر، اعدام شد، در این باره به رضاخان گزارش داد، رضاخان دستور داد سربازان به صحن حرم وارد شوند و مردم را تهدید كنند و اگر مردم خارج نشدند تیراندازى كنند... رضاخان براى تشدید كار، سرتیپ البرز را به مشهد فرستاد، به دستور مطبوعى و البرز، واحدهاى لشگر مشهد وارد صحن شده و مردم را به گلوله بستند. " سرتیپ مطبوعى در دادگاه انقلاب در این خصوص مى‏گوید: "به من دستور داده شده بود كه فورا عده‏اى نظامى را در اختیاراستاندار مشهد قرار دهم، من در حدود 250 سرباز در اختیار او گذاشتم... در همین هنگام سرتیپ البرز همراه دادستان ارتش، وارد مشهد شدند و لشگر در اختیار سرتیپ البرز قرار گرفت، او اسدى نایب التولیه آستان قدس را به جرم عدم جلوگیرى از مبارزین اعدام كرد... سرهنگ قادرى همراه سربازان از راه پشت‏بام وارد صحن شده و با افراد متحصن گلاویز شدند، در این جریان حدود 25 نفر از مردم كشته و چهل نفر مجروح شدند. "
این بود خلاصه‏اى از قیام خونین گوهرشاد كه آن‏ها به خاطر شورش بر ضد رژیم منحوس رضاخان پهلوى، تحت رهنمودهاى مراجع تقلید، در صحن مسجدگوهرشاد و در كنار حرم امام رضا علیه السلام به خاك و خون غلتیدند.

رضاخان براى رسیدن به اهداف شوم اربابانش، به این جنایت اكتفا نكرد و چون احتمال قیام عمومى مى‏داد، همه علماى مبارز مشهد را دستگیر كرده و از مشهد مقدس تبعید نمود.
از جمله از این تبعیدشدگان به تهران، سه نفر از مراجع و علماى معروف بودند كه عبارتند از: آیه الله حاج آقا حسین قمى، آیه الله سید یونس اردبیلى و آیه الله شیخ محمد آقازاده (فرزند آیه الله العظمى شیخ محمد كاظم خراسانى، صاحب كفایه الاصول).
عجیب این كه آیه الله آقازاده، وقتى كه به تهران رسید به دستور رضاخان خلع لباس شد و در دوره سرپاس مختارى(رییس شهربانى وقت) با تزریق آمپول هوا، به دست دكتر احمدى مزدور سفاك رضاخان، به شهادت رسید و جنازه مطهرش در روز 13ذى قعده سال 1356 ه.ق در جوار مرقد حضرت عبدالعظیم به خاك سپرده شد. آرى این عالم ربانى در حالى كه 62 بهار از عمرش بیش‏تر نگذشته بود، جان خود را فداى مبارزه با هجوم فرهنگ غرب و كشف حجاب كرد، تا حریم حجاب و ارزش‏هاى اصیل اسلامى را از گزند استعمار و مزدوران آن، حفظ كند و به مردم مسلمان، به ویژه مسلمانان ایران پیام دهد كه از پاى ننشینند و تا آخرین توان در برابر استعمارگران و در برابر نفوذ فرهنگ بیگانه، مقاومت نمایند.
حضرت امام خمینى، منادى بزرگ مبارزه با استعمار و فرهنگ منحط آن، در گفتار خود به طور مكرر، دیكتاتورى رضاخان و كشتار عمومى گوهرشاد را یادآورى كرده و مردم مسلمان را به نهى از منكر و مبارزه و مقاومت در برابر استعمارگران ومزدوران روسیاه آن‏ها فرا مى‏خواند، در این جا براى حسن ختام نظر شما را به یكى از فرازهاى گفتار ایشان جلب مى‏كنم: "انگلیسى‏هاى جنایت‏كار، رضاخان را اسلحه‏دار كردند، این آدم ناشایسته بى‏اصل را با اسلحه آوردند و مسلط كردند. اسلحه در دست بى‏عقل بود... آن جنایات و كشتار عامى كه در مسجد گوهرشاد واقع شد، به دنبال آن، علماى خراسان را گرفتند آوردند به تهران حبس كردند و بعضى‏شان را هم محاكمه كردند و بعضى‏شان را هم كشتند، براى این كه اسلحه در دست بى‏عقل بود. "