تبیان، دستیار زندگی

به نام هستی بخش عالم

گلهای عزیز با تشکر از مبحث خوبی که ایجاد کردی، من مایلم برای شروع زشتی دروغ را ازد دیدگاه اسلام در پاسخ شما ثبت کنم.

زشتى دروغ از دیدگاه اسلام

اصولاً در تعلیمات اسلامى به مسأله راستگویى و مبارزه با كذب و دروغ فوق العاده اهمّیّت داده شده است كه نمونه هاى آن را به طور فشرده و فهرست وار ذیلاً ملاحظه مى كنید:

1ـ راستگویى و اداى امانت: دو نشانه بارز ایمان و شخصیّت انسان است، حتّى دلالت این دو بر ایمان از نماز هم برتر و بیشتر است.

امام صادق (علیه السلام) مى فرماید: «نگاه به ركوع و سجود طولانى افراد نكنید، چرا كه ممكن است عادت آنها شده باشد، به طورى كه اگر آن را ترك كنند ناراحت شوند، ولى نگاه به راستگویى و امانت آنها كنید»

ذكر این دو با هم (راستگویى و امانت) به خاطر این است كه ریشه مشتركى دارند، زیرا راستگویى چیزى جز امانت در سخن نیست، و امانت همان راستى در عمل است.

2 ـ دروغ سر چشمه همه گناهان: در روایات اسلامى دروغ به عنوان «كلید گناهان» شمرده شده است. على(علیه السلام) مى فرماید: راستگویى دعوت به نیكوكارى مى كند و نیكو كارى دعوت به بهشت».

در حدیثى از امام باقر(علیه السلام) مى خوانیم: «خداوند متعال براى شرّ و بدى، قفلهایى قرار داده و كلید آن قفلها شراب است» چرا كه مانع اصلى زشتیها و بدى ها عقل است و مشروبات الكلى، عقل را از كار مى اندازد، سپس اضافه فرمود: دروغ از شراب هم بدتر است.

امام عسگرى (علیه السلام) مى فرماید: «تمام پلیدیها در اطاقى قرار داده شده، و كلید آن دروغ است».

رابطه دروغ و گناهان دیگر از این نظر است كه انسان گناهكار هرگز نمى تواند، راستگو باشد، چرا كه راستگویى موجب رسوایى اوست و براى پوشاندن آثار گناه معمولاً باید به دروغ متوسّل شود.

و به عبارت دیگر، دروغ انسان را در مقابل گناه آزاد مى كند، و راستگویى محدود.

اتّفاقاً این حقیقت در حدیثى كه از پیامبر(صلى الله علیه وآله) نقل شده كاملاً تجسّم یافته، حدیث چنین است:

شخصى به حضور پیامبر(صلى الله علیه وآله) رسید، عرض كرد: نماز نمى خوانم و عمل منافى عفّت انجام مى دهم، دروغ هم مى گویم! كدام را اوّل ترك گویم؟ پیامبر(صلى الله علیه وآله)فرمود: دروغ، او در محضر پیامبر(صلى الله علیه وآله) تعهّد كرد كه هرگز دروغ نگوید، هنگامى كه خارج شد، وسوسه هاى شیطانى براى عمل منافى عفت در دل او پیدا شد، امّا بلافاصله در این فكر فرو رفت، كه اگر فردا پیامبر(صلى الله علیه وآله) از او در این باره سؤال كند چه بگوید چنین عملى را مرتكب نشده است، این كه دروغ است واگر راست بگوید حدّ بر او جارى مى شود، و همین گونه در رابطه با سایر كارهاى خلاف این طرز فكر و سپس خوددارى واجتناب براى او پیدا شد و به این ترتیب ترك دروغ سرچشمه ترك همه گناهان او گردید.

3ـ دروغ سرچشمه نفاق است: چرا كه راستگویى یعنى هماهنگى زبان ودل، و بنابراین دروغ ناهماهنگى این دو است، و نفاق نیز چیزى جز تفاوت ظاهر وباطن نیست.

در آیه 78 سوره توبه مى خوانیم: «اعمال آنها نفاقى در دلهایشان تا روز قیامت ایجاد كرد، به خاطر این كه عهد خدا را شكستند و به خاطر این كه دروغ مى گفتند».

4ـ دروغ با ایمان سازگار نیست: این واقعیّت نه تنها در آیه مورد بحث، بلكه در احادیث اسلامى نیز منعكس است: در حدیثى چنین مى خوانیم: «از پیامبر پرسیدند: آیا انسان با ایمان ممكن است (گاهى) ترسو باشد، فرمود: آرى، باز پرسیدند: آیا ممكن است (احیاناً) بخیل باشد؟ فرمود: آرى، پرسیدند: آیا ممكن كذّاب و دروغگو باشد؟ فرمود: نه» چرا كه دروغ از نشانه هاى نفاق است و نفاق با ایمان سازگار نیست.

و نیز به همین دلیل این سخن از امام على(علیه السلام) نقل شده است: «انسان هیچ گاه طعم ایمان را نمى چشد تا دروغ را ترك گوید، خواه شوخى باشد یا جدّى».

5 ـ دروغ نابود كننده سرمایه اطمینان است: مى دانیم مهمترین سرمایه یك جامعه، اعتماد متقابل واطمینان عمومى است. و مهمترین چیزى كه این سرمایه را به نابودى مى كشاند دروغ و خیانت و تقلّب است، و یك دلیل عمده بر اهمّیّت فوق العاده راستگویى و ترك دروغ در تعلیمات اسلامى همین موضوع است.(1)

حال با توجّه به این كه دروغ چقدر در اسلام قبیح است، از آن جایى كه بیشتر قوانین كلّیه در بعضى موارد تخصیص خورده اند، در بعضى از موارد انسان مى تواند از دروغ استفاده نماید، و از جمله مصادیق آن همین روایت است كه در عنوان بحث آمده كه پیامبر خطاب به على (علیه السلام)فرمود:

اى على در سه جا دروغ نیكوست: میدان جنگ (براى تصعیف روحیه دشمن و تقویت نیروهاى خودى)، وعده به زن و اصلاح بین مردم.

1. تفسیر نمونه، ج 11، ص 412  

دروغ گوهای مرضی:

فرایند دروغ گویی از سن 4 تا 5 سالگی آغاز می شود، یعنی همان زمانی كه كودك، نسبت به استفاده از زبان، آگاهی پیدا می كند. البته دروغ كودكان، معمولا بی ضرر و صرفا به قصد رهایی از مخمصه یا رسیدن به آن چیزی است كه دوست دارند داشته باشند. اما در میان بزرگسالان، اگر دروغ های مصلحتی را كنار بگذاریم، به اشخاصی برمی خوریم كه خیلی زیاد و در مسائل كوچك و بزرگ، دروغ می گویند. روان شناسان به این افراد می گویند: دروغ گوهای مرضی.
دروغ گوهای مرضی، دروغ می گویند تا در خیال خودشان از حریمشان محافظت كنند، دوست داشتنی و موجه به نظر برسند، به منافع مادی یا اجتماعی بیشتری دست پیدا كنند و یا این كه از مجازات فرار كنند. البته در بیشتر مواقع، آن هایی كه از چنین افرادی دروغ می شنوند، خودشان تا درجاتی متوجه اند كه فرد مقابل شان دارد دروغ می گوید و چه بسا كه دلشان هم برای آن فرد بسوزد كه چرا چنین ذهن بیماری دارد.
دستة دیگری از دروغ گوها هستند كه حساب شده، عامدانه و برای كسب منافع شخصی، دروغ می گویند و این كار را هم زیاد و به صورت حرفه ای انجام می دهند. روان شناسان، این افراد را جزو شخصیت های ضداجتماعی طبقه بندی می كنند. این گروه معمولا زیاد سر و كارشان به پلیس، دادگاه و زندان می افتد. دروغ گویی معمولا با گذشت زمان، بدتر و بدتر می شود. چرا كه اصل بر این است كه وقتی آدم یك دروغ می گوید، بعدها ناچار می شود كه برای رفع و رجوع آن دروغ، دروغ های بیشتری بگوید.

 با تشکر از گلهای عزیز از این که مطلب من مورد توجه و تایید شما قرار گرفت.

من سعی می کنم در پاسخ دیگری نکات برجسته دو پاسخ قبلی را ثبت نمایم.

به هر حال از دیدگاه روانشناسی بچه هایی که علاقه زیادی به دروغ گفتن دارند و مکرر به این امر ناپسند اقدام می کنند صرفنظر از این که این اشتباه، گناه بزرگی محسوب می شود به دنبال آن هستند که خود را در مقابل والدین و بزرگترها مطرح نموده و جلب توجه نمایند. به همین دلیل اکثرا حتی به گفتن دروغ های بزرگ و حتی در اصطلاح عموم گفتن دروغ شاخدار اقدام می نمایند. به هر حال یکی از راههای جلوگیری از دروغ گفتن بچه آن است که رابطه ای صمیمی و تنگاتنگ با کودک خود داشته باشیم و همواره در تمام مسائل به او توجه داشته باشیم. این امر سبب می شود که دیگر کودک برای جلب توجه متوسل به گفتن دروغ نگردد.

یکی دیگر از دلایلی که کودکان متوسل به دروغ گفتن می شوند آن است که در مورد کاری که انجام داده اند، فکر می کنند شاید والدین آنرا نپسندند. پس برای جلوگیری از تنبیه و یا مذمت و نکوهش خود از جانب والدین و یا بزرگترها اقدام به دروغ گفتن می نمایند و مثلا از اقرار به این که آن کار را انجام داده اند امتناع می کنند و یا انجام آن امر را بر گردن فرد یا کودکی دیگر می اندازند. 

آیا می توانیم با یادگیری و تمرین مهارت های ویژه ای، خودمان را مقید كنیم كه همیشه و تحت هر شرایطی، حقیقت را بگوییم و از دروغ گویی خودداری كنیم؟ پاسخ روان شناسان، این است كه بله، این كار در بیشتر مواقع امكان پذیر است، اما به تمرین و ممارست نیاز دارد. باید یاد بگیریم الگوهای فرار از حقیقت را كه در ذهنمان شكل گرفته، كم كم از بین ببریم تا بتوانیم نوعی رابطة سالم و احترام آمیز را با مخاطبان مان سر و شكل بدهیم.

روان شناسان، برخی از مهم ترین دلایلی را كه باعث می شود دروغ بگوییم، این گونه فهرست می كنند:
1- می خواهیم از درگیری پرهیز كنیم.
2- نمی خواهیم باعث خشم یا صدمة كسی بشویم.
3- نمی خواهیم احساسات كسی را جریحه دار كنیم.
4- می خواهیم كسی را تخریب یا روحیه اش را تضعیف كنیم.
5- می خواهیم احترام و تحسین دیگران را جلب كنیم.
6- دوست داریم به قدرت بیشتری برسیم.
7- نمی خواهیم با حقیقت تلخی دربارة خودمان مواجه شویم.
8- دوست نداریم به اشتباهات مان اعتراف كنیم.
9- می خواهیم فعلا روی قضیه ای را بپوشانیم، به این امید كه شاید بعدا اوضاع، بهتر شود.

با تشکر از گلهای عزیز که این بحث رو شروع کردید

لازم به توضیح است که من مطالبی که در جواب شما دوست عزیز ارائه دادم با جستجو در اینترنت و از چندین منبع بوده که یکی از آنها از سایت آیت الله مکارم شیرازی و از تفسیر نمونه بوده است و دیگری هم از سایتی که درباره روانشناسی دروغ بوده برگرفته شده است. ضمنا یکی از پاسخ ها با نظر کارشناس روانشناسی که دوست من هست ارائه گردیده و من درج کرده ام. به هر حال درباره این موضوع مهم که گریبانگیر اکثر جوانان نسل ما شده است جستجو کردم و این مطالب را زدم چون خودم هم علاقه داشتم و از دروغ گفتن، دروغگو و هر چیزی که با حقیقت کوچکترین مغایرتی داشته باشد شدیدا متنفرم.

سلام

الهی به امید تو

---

سلام.

خب قطعا دروغ گفتن فقط مختص شازده پسرها نیست.

من فکر می کنم ایراد جزئی ای توی تیتر مطلب وجود داره.البته این تیتر اشاره ی مستقیمیه به مثالی که در ادامه ی تاپیکشون گفتن داره و به اون آقا محمد کذایی برمی گرده ولی خب از نظر من بهتره که تیتر به "فرزندم (کودکم) خیلیییی دروغ می گه" تغییر پیدا کنه.

Mamal92 عزیز،دوست داریم بیشتر از اینا شاهد حضورتون باشیم.

یاعلی