تبیان، دستیار زندگی

از جمله چیزهایى كه عذاب و فشار قبر را از میت برطرف مى كند و نفع آن ، زود عاید او مى شود صدقه و هدیه دادن براى میت است . چه آن هدیه ، صدقه باشد یا دعا و استغفار و چه كارهاى نیك دیگر.
پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله فرمود: میت در قبر، هم چون انسانى است كه در حال غرق شدن مى باشد كه در هر لحظه منتظر رسیدن كمكى به او است . میت چشم به صدقه و دعاى زنده ها دارد. همینكه مى بیند شخصى براى نجات او دعاى خیر و استغفار كرد یا صدقه داد شادتر و خوشحالتر مى شود از اینكه تمام دنیا را به او دهند.
و فرمود: براى میت هیچ وقت سخت تر از شب اول قبر نیست . پس از مردگان خود را به واسطه صدقه دادن و هدیه فرستادن از براى آنها رحم كنید.⁽²¹⁹⁾
نیز فرمود: اگر كسى براى میت صدقه دهد، خداوند به جبرئیل امر كند: با هفتاد هزار فرشته كه به دست هر كدام از آنان طبقى از نور باشد بر قبر میت وارد شوند و گویند: سلام و درود بر تو اى دوست خدا! این هدیه اى از فلان شخص به سوى تو است (و بعد از تحویل گرفتن میت ) قبر او پر نور مى شود.
همچنین فرمود: صدقه اى كه انسان براى اموات مى دهد ملكى از جانب خدا آن را مى گیرد و در طبقى از نور مى گذارد، كنار قبرستان مى آید و فریاد مى زند، سلام بر شما بازماندگانتان هدیه اى برایتان فرستاده اند، اموات هم (با خوشحالى ) آن طبق را مى گیرند و داخل قبر خود مى كنند و به این وسیله قبرشان وسیع و پرنور مى شود.
از حضرت رسول صلى الله علیه و آله روایت شده است كه آن حضرت فرمود: ارواح مؤ منان هر شب جمعه ، در اطراف خانه هاى خود آیند و با هزار حسرت و اندوه فرزندان و خویشان خود را بخوانند و گویند: اى فرزندان و عزیزان ! اى دوستان و خویشان ! بر ما شفقت و رحمت كنید؛ زیرا ما در زندان محكم (قبر و عالم برزخ ) استوار و در غم و محنت ، سخت گرفتاریم ، اگر مى توانید براى ما هدیه اى فرستید و صدقه اى زیبا دهید.
آنچه اكنون به دست شما است پیش از این در دست ما بوده است ، ما بر خویشتن رحم نكردیم و از براى درماندگى خود چیزى از پیش ‍ نفرستادیم و الان محتاج شما شده ایم . ما را ناامید نكنید تا خداوند شما را از رحمت خود محروم نفرماید. اگر كسى براى ایشان خیرات و صدقات فرستد خوشحال مى شوند و اگر توجهى به آنها ننماید با ناامیدى و حسرت باز مى گردند.⁽²²⁰⁾
اى بازماندگان اموات ! از براى پدر و مادر و خویشان و دوستان خود خیراتى بفرستید و صدقه اى بدهید و دعاى خیر و استغفار برایشان كنید، زیرا آنها از عمل خیر بازمانده اند و عاجز و درمانده شده اند والحال محتاج به صدقات و خیرات و دعا و استغفار شما هستند.
در این جا مناسب است براى عبرت گرفتن و به فكر اموات بودن و فراموش نكردن آنها به چند داستان توجه كنیم .

خداوند به واسطه خواندن قرآن ناراحتى هاى دنیا و آخرت را از انسان برطرف مى كند و از جمله آنها، عذاب قبر است .
امیرالمؤ منین علیه السلام فرمود: كسى كه در هر روز یا هر شب جمعه ، سوره ((نساء)) را بخواند، از فشار قبر در امان باشد.⁽²⁰³⁾
امام صادق علیه السلام فرمود: سوره ((یاسین )) قلب قرآن است ، هر كس آن را قبل از خواب یا قبل از غروب آفتاب بخواند از فشار قبر در امان باشد.⁽²⁰⁴⁾
كسى كه به خواندن سوره زخرف مداومت كند خداوند، او را از فشار قبر و جانوران زمین ، ایمن گرداند.⁽²⁰⁵⁾
پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله فرمود: كسى كه هنگام خواب سوره (الهاكم التكاثر) را بخواند، از سختى قبر ایمن گردد.⁽²⁰⁶⁾
امام صادق علیه السلام فرمود: كسى كه سوره (نون و القلم ) را در نماز واجب یا مستحب خود بخواند، خداوند او را از فشار قبر ایمن دارد⁽²⁰⁷⁾.
خواندن سوره ((ملك )) بالاى سر قبر میت ، موجب رفع عذاب از میت مى شود

یكى از چیزهایى كه عذاب قبر را برطرف مى كند و هدیه براى میت مى باشد، نماز وحشت است كه در شب اول قبر خوانده مى شود و آن دو ركعت است . در ركعت اول پس از خواندن حمد یك مرتبه ((آیة الكرسى )) و در ركعت دوم پس از حمد ده مرتبه سوره ((قدر)) خوانده مى شود و پس از سلام مى گوید:
اللهم صل على محمد و ال محمد و ابعث ثوابها الى قبر فلان
((یعنى خدایا! بر محمد و آل او درود و رحمت فهرست و ثواب این نماز را به قبر فلان شخص برسان )) .
سید على بن طاووس از حذیفه نقل كرده است كه رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: ((براى میت ، ساعتى سخت تر از شب اول قبر نیست . پس با دادن صدقه به مردگان خود رحم كنید و اگر چیزى ندارید، هر یك از شما دو ركعت نماز براى میت بخوانید)).
بعد از آن ساعت ، خداوند هزار فرشته كه با هر یك از آنها حله اى بهشتى است مى فرستد و قبرش را تا روز قیامت توسعه مى دهد و به تعداد آن چه خورشید بر آن طلوع مى كند به نمازگذار حسنه مى دهد و تا چهل درجه او را بالا مى برد.⁽²⁰⁹⁾
از ملا فتحعلى سلطان آبادى (ره ) نقل شده است كه مى گوید: عادت من این بود براى هر میتى كه از مرگش آگاه مى شدم ، دو ركعت نماز شب اول قبر مى خواندم و كسى از عمل من آگاه نبود، تا یكى از دوستانم داستان خوابى را كه دیده بود برایم نقل كرد و گفت : دیشب دوستم فلانى را كه دیروز از دنیا رفته است ، خواب دیدم . احوالش را پرسیدم : خبر داد و گفت : از هنگام مرگ تا حال در شدت سختى و ناراحتى بودم تا این كه شیخ ملا فتحعلى برایم هدیه اى فرستاد و مرا از آن سختى و ناراحتى كه داشتم نجات داد و هدیه اش دو ركعت نماز و دعاى خیر و طلب رحمت و آمرزش برایم بود.
ملا فتحعلى مى گوید: رفیقم از من پرسید: آن ، چه نمازى بوده است ؟ گفتم : با خود قرار گذاشته بودم هر كس مى میرد، دو ركعت نماز وحشت برایش ‍ بخوانم

حضرت امیرالمؤ منین علیه السلام فرمود: كسى كه افراد مستضعف فكرى و دینى را تقویت كند و آنها را در برابر مخالفان ما عالم و آگاه گرداند، در عالم برزخ مورد لطف و رحمت خداوند قرار مى گیرد و عقاید حقه را به او تلقین مى كنند و قبر او را به صورت بهترین باغهاى بهشت در مى آورد و عذاب قبر را از او برطرف مى نماید

از جمله چیزهایى كه انسان را از فشار قبر رهایى مى بخشد با فقر ساختن و با رفیق بداخلاق به سر بردن است .
حضرت رسول صلى الله علیه و آله فرمود: سه طایفه از زنان امت من عذاب و فشار قبر ندارند و در قیامت هم با حضرت فاطمه (س ) محشور مى شوند.
طایفه اول : زنى كه با فقر و تنگدستى شوهر خود بسازد و توقع بیجا از او نداشته باشد.
طایفه دوم : زنى كه با تندى و بداخلاقى شوهر خود صبر كند و بردبارى خود را از دست ندهد.
طایفه سوم : زنى كه براى رضاى خدا مهریه خود را به شوهر ببخشد

از جمله مواردى كه باعث مى شود فشار قبر از میت برداشته شود صبر كردن بر مشكلات زندگى است ، صبر نمودن بر معصیتها و سختیهاى دنیا در عالم برزخ نفعش به انسان مى رسد.
نقل شده است : وقتى بنده اى از دنیا رفت و او را داخل قبر گذاشتند و روى او را پوشاندند، اعمالش (از قبیل نماز، روزه ، خمس ، حج ، صبر و خویهایى كه به مردم كرده است ) به سراغش مى آیند.
صبر در گوشه اى مى ایستد و به دیگران نظر مى كند كه ببیند براى میت چه كارهایى را انجام مى دهند، آیا مى توانند او را نجات دهند؟ صبر به نماز و دیگر اعمال گوید: این میت را به خودتان مى سپارم ، او را حفظ كنید و اگر نتوانستید، من او را نگاه مى دارم . صبر بر سه قسم است . صبر بر معصیت و صبر در عبادت . اما آنچه بیش از همه در عالم برزخ به كار انسان مى آید صبر بر معصیت است . (یعنى ) مقدمات گناه فراهم باشد و انسان صبر كند و مرتكب آن نگردد و پناه به خدا برد، این صبر فشار قبر را برطرف مى كند.

یكى از شقاوت مندترین عالم كه امام بر حق خود را به شهادت رساند و در برابر اعمال ننگینش به عذاب هاى گوناگون برزخى رسید عبدالرحمان بن ملجم مرادى است .
از ابوالقاسم بن محمد روایت شده است كه گفت : در مسجد الحرام جماعتى را در مقابل مقام ابراهیم دیدم اجتماع كرده اند. گفتم : این اجتماع براى چیست ؟ در جواب گفتند: راهبى مسلمان شده است ، به مكه آمده و از داستان عجیبى خبر مى دهد.
پیش رفتم پیرمردى عظیم الجثه و بزرگ ، پشمینه پوش با كلاهى از پشم را دیدم نشسته بود و مى گفت : كنار دریا میان صومه خود مشغول عبادت بودم . روزى به دریا نگاه كردم دیدم ، مرغى بزرگ مانند كركس آمد و بر فراز سنگى نشست و یك چهام از بدن مردى را قى كرد و رفت . باز آمد و یك چهارم دیگر او را قى كرد تا چهار مرتبه اعضاى آن مرد را قى كرد. پس آن مرد، انسان كاملى شد و برخاست .
من از دیدن این قضیه در تعجب شدم ! باز دیدم همان مرغ آمد و یك ربع او را بلعید و رفت و بدین طریق در چهار مرتبه او را بلعید و رفت ؟! در حیرت شدم كه این چیست و این مرد كیست ؟ اعمال و افعال او چه بوده است ؟ تاسف خوردم كه چرا از وى نپرسیدم و از قضیه او سئوال نكردم .
روز دوم نیز آمد و در چهار مرتبه هر دفعه یك چهارم او را قى كرد. در این مرتبه وقتى اعضاى او كامل شد. از صومعه بیرون دویدم و او را به خدا سوگند دادم و گفتم : اى مرد! كیستى ؟ جوابم را نداد. باز گفتم : به حق آن كسى كه تو را آفریده است سوگند مى دهم بگو چه كسى هستس و چه كاره بوده اى ؟ قضیه تو با این مرغ چیست ؟ در جواب گفت : ((عبدالرحمان بن ملم مرادى )) هستم و على بن ابیطالب علیه السلام را كشته ام . خداوند این مرغ را بر من گماشته است كه هر روز مرا بدین گونه كه دیدى عذاب كند. از او پرسیدم : على بن ابیطالب كیست ؟ گفت : پسر عموى حضرت محمد علیه السلام و وصى اوست . وقتى آن ها را شناختم مسلمان شدم و اكنون به حج خانه خدا و زیارت حضرت رسول علیه السلام مشرف شده ام . ⁽²⁵⁶⁾
در احوال حضرت امیرالمؤ منین علیه السلام نقل شده است : اهل كوفه بعد از به درك فرستادن ابن ملجم مرادى استخوانهاى او را در گودالى انداختند. تا مدتى مردم صداى ضجه و ناله از استخوانهاى او را مى شنیدند.⁽²⁵⁷⁾
چرا چنین نباشد؟ آن شقى و بدبخت ، بزرگترین جنایت را مرتكب شد و جزاى خود را هم دید. او هنوز به درك واصل نشده بود كه به آتش قهر و قضب مردم سوخت .
نقل شده است بعد از شهادت على علیه السلام : عبدالله بن جعفر گفت : ابن ملجم را به من واگذارید. سپس دستور داد میخى را داخل آتش گذاشتند، وقتى سرخ شد به داخل چشمهاى او كشیدند و با آن میخ سرخ شده چشمهاى او را سرمه كردند، بعد از آن دست و پاى او را قطع كردند، سپس زبانش را بریدند و او را به آتش سوزاندند.
این عذاب دنیایى او بود و عذاب برزخى او را هم شنیدى ، عذاب آخرتى را هم خدا مى داند كه چگونه باید او را در آتش قهر و غضب خود بسوزاند.

كسانى كه منكر ولایت و امانت امیرالمؤ منین علیه السلام و اولادش ‍ باشند، هم در دنیا و هم در عالم برزخ و هم در قیامت مسخ مى شوند و به صورت ((سوسمار)) و ((ماهى جرى )) در مى آیند. چند نمونه از آنها را متذكر مى شویم .
1 - اصبغ بن نباته روایت كرده است : جمعى از منافقین نزد حضرت على علیه السلام آمدند و عرض كردند: شما مى گویید: ((ماهى جرى )) مسخ شده و حرام است ؟ فرمود: آرى .
عرض كردند: دلیلش را براى ما بیان كن . آن حضرت (در حالى كه جمعیت با ایشان بودند) نزد فرات آمد و صدا زد اناس ، اناس ، ((جرى ماهى )) از داخل آب جواب داد: ((لبیك )). فرمود: كیستى ؟
گفت : از اشخاص هستم كه ولایت ترا بر ما عرضه كردند نپذیرفتم و مسخ شدیم . بعد گفت : یا على ! در میان كسانى كه الان با شما هستند اشخاصى مى باشند كه مانند ما مسخ مى شوند و به سرنوشت ما مبتلا مى گردند.
سپس گفت : ما اهل قریه اى در كنار دریا بودیم . خداوند، ولایت ترا بر ما عرضه داشت نپذیرفتیم و به این علت مسخمان كرد. بعضى در دریا و بعضى در خشكى به سر مى بریم . آنها كه در خشكى هستند به شكل ((سوسمار و موش صحرایى )) هستند. حضرت فرمود: گفتار او را شنیدید، به خدا قسم اینها مانند زنان شما حیض مى شوند.
2 - در روایت دیگرى آمده است : مردى از خوارج با امیرالمؤ منین برخورد كرد در حالى كه دو ((ماهى جرى )) به همراه خود داشت و آنها را با جامه اش پوشانده بود.
حضرت فرمود: اى مرد! پدر و مادرت را از بنى اسرائیل به چند خریده اى ؟ مرد گفت : چه بسیار ادعاى علم غیب مى كنى !
فرمود: آنها را بیرون آور. وقتى بیرون آورد حضرت فرمود: چه كسانى هستید؟ یكى گفت : پدر این شخص و دیگرى گفت : مادر او مى باشم ؟⁽²⁵⁸⁾
3 - امام صادق علیه السلام فرمود: روزى ، پدرم امام محمد باقر ((ع )) در كنار كعبه با مردى گفتگو مى كرد. ناگهان دید جانورى شبیه ((سوسمار)) مى جنبد و دهانش حركت مى كند. پدرم به آن مرد فرمود: آیا مى دانى این جانور چه مى گوید و منطقش چیست ؟
عرض كرد: خیر نمى دانم . فرمود (این گوشه اى از عالم برزخ است یك نفر از بنى امیه مرده به این صورت در آمده است ) و مى گوید: اگر عثمان را به بدى یاد كنى ، حتما به على ناسزا مى گویم

عذاب برزخى دشمنان امیرالمؤ منین علیه السلام و اهل بیت پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله بسیار مشكل است و تا روز قیامت ادامه دارد.
داود رقى گفت : خدمت امام صادق علیه السلام عرض كردم : یا بن رسول الله ! از وضعیت دشمنان حضرت على علیه السلام و اهل بیت پیامبر صلى الله علیه و آله اسلام برایم بگو.
فرمود: از عذابشان سخن بگویم و بیان كنم كه چگونه است ؟ یا عذاب برزخى ایشان را به تو نشان دهم . كدام براى تو بهتر است ؟
عرض كردم : دیدن عذاب برزخى براى من بهتر است . به فرزند خود موسى بن جعفر فرمود: برو و چوب قضیب مرا بیاور. موسى بن جعفر علیه السلام رفت چوب و عصاى آن حضرت را آورد.
فرمود: اى موسى ! عصا را به زمین بزن . وقتى زد زمین شكافته شد و دریاى سیاهى ظاهر گشت . باز عصا را به دریا زد آن هم شكافته شد و سنگى بزرگ نمایان گردید. مرتبه سوم عصا را به سنگ زد درى از آن باز شد. جمع زیادى مشاهده شدند كه صورتهایشان سیاه و ارزق چشم بودند در حالى كه كند و زنجیر به دست و پایشان بود (و با بدترین وضعى در عذاب و شكنجه به سر مى بردند. دائما فریاد مى زدند و مى گفتند: یا محمد یا محمد!
ماءمورین عذاب ، با تازیانه بر سر و صورت آنها مى زدند و به ایشان مى گفتند: اى دروغ گویان ! دروغ مى گویید، نه شما كارى به محمد دارید و نه آن حضرت كارى با شما دارد.
داود رقى گوید: عرض كردم : ایشان چه كسانى هستند كه به این وضع عذاب مى شوند و در غل و زنجیر به سر مى برند؟
فرمود: اولى و دومى و سومى ، ابوسفیان و معاویه و یك یك را نام برد تا اهل سقیفه و اصحاب فتنه كه ((همان صلحه و زبیر)) باشند و بنى امیه و عده اى از انصار و جماعات مختلف دیگرى كه همه از مخالفان و دشمنان امیرالمومنین علیه السلام بودند كه خداوند هر صبح و شام بر عذاب آنها بیفزاید و عذاب هاى تازه ترى به آنهابچشاند.
وقتى همه حاضرین ، صاحبان عذاب را دیدند و ایشان را شناختند، امام صادق علیه السلام به آن سنگ خطاب كرد و فرمود: اى سنگ ! تا موقع قیامت بهم آى و آنان را بپوشان

معاویة بن ابوسفیان هم ، در اثر ظلم و ستم هایى كه در دنیا مرتكب شده و حق كشیهایى كه در طول عمر خود انجام داده است از عذاب برزخى مصون نمى باشد و او را در برزخ با بدترین شكنجه ها تا روز قیامت عذاب مى كنند.
امام صادق علیه السلام فرمود: وقتى با پدرم عازم تشرف به خانه خدا بودیم ، پدرم از جلو و من از عقب سر او حركت مى كردیم تا به موضعى رسیدیم كه آن را ((ضجنان )) مى گویند. ناگهان مردى پدیدار شد، به گردنش زنجیرهایى بود كه آن را با خود حمل مى كرد و آنها روى زمین مى كشید.
رو به من آورد و گفت : مرا آب دهید، (كه الان از تشنگى هلاك مى شوم !)
پدرم متوجه من شد و فریاد زد: اى فرزند! آبش نده ، خداوند او را آب ندهد! (این معاویة بن ابى سفیان است ).
و مرد دیگرى پیوسته دنبالش در حركت بود و زنجیرش را دست داشت و با آن ، او را در پایین ترین نقطه از نقاط آتش انداخت (و حال او تا روز قیامت چنین خواهد بود.) ⁽²⁶¹⁾
در روایتى دیگر عذاب او را چنین نقل مى كند:
روزى حضرت رسول صلى الله علیه و آله در خانه دختر عموى خود ((ام هانى )) خواهر امیرالمؤ منین علیه السلام خوابیده بود. ناگهان وحشت زده از خواب بیدار شد.
((ام هانى )) سئوال كرد: چرا ناراحتید؟! فرمود: اى ام هانى ! الان كه خواب بودم خداوند متعال قیامت و سختى هاى ، جهنم و عذابهاى آن را به من نشان داد. در جهنم به معاویه و عمروعاص برخوردم ، دیدم هر دو در وسط آتش سوزان جهنم ایستاده بودند و مالكین جهنم سرهاى آنان را با سنگهاى آتشین مى كوبیدند و به آنان مى گفتند: آیا به ولایت و امامت على بن ابى طالب ایمان آوردید؟!
ابن عباس مى گوید: (روز قیامت ) على علیه السلام از حجاب عظمت خارج مى شود در حالى كه خوشحال و خندان است . فریاد مى زند و مى گوید: به خداى كعبه ، خدا درباره من حكم كرد.
در این هنگام ، خداوند معاویه را به سوى آتش روانه مى كند و على در كنار پل صراط مى ایستد و درباره اصحاب و شیعیان و اهل بیت خود شفاعت مى نماید