(51) وَلَقَدْ وَصَّلْنَا لَهُمُ الْقَوْلَ لَعَلَّهُمْ یَتَذَكَّرُونَ
ترجمه:
وما پیوسته براى آنان سخن گفتیم (و آیات قرآن را برایشان نازل كردیم) شاید كه پندگیرند ومتذكّر شوند.

(52) اءلَّذِینَ ءَاتَیْنَهُمُ الْكِتَبَ مِن قَبْلِهِ هُم بِهِ یُؤْمِنُونَ
ترجمه:
(برخى از) آنان كه پیش از این (قرآن) كتابشان دادیم، همانها به آن (قرآن) ایمان مىآورند.
نكته ها:
كلمه «وَصّلنا» از «وَصل»، به معناى ارتباطدادن ومتّصل كردن است. مراد از این اتّصال یا پى در پى بودن تذكّرات است و یا هماهنگى و هم سویى مطالبى كه ارائه مىشود.
از سنّت هاى خداوند، هدایت انسان هاست كه لحظه اى قطع نمى شود؛ اِنّ علینا للهُدى (65) و از طریق آیات الهى، انبیا واوصیا علیهم السلام و علماى دین، تداوم مىیابد؛ وَصّلنالهم وچنانچه منطقه اى به این هدایت الهى دسترسى نداشت، مىبایست گروهى از آن منطقه كوچ كرده و با تفقّه در دین، مردم را از آن بهره مند سازند.(66)
پیام ها:
1- در تربیت باید تذكّرات، تدریجى، گام به گام، مكرّر و متنوّع باشد. وصّلنا(آرى با یك یا دو تذكّر مختصر نباید انتظار اصلاح وتربیت داشت)
2- آیات قرآن داراى یك نوع همسویى و پیوستگى است. وصّلنالهم القول
3- همه ى آیات الهى، كتب آسمانى و رهبران دینى، یك حرف و هدف را دنبال مىكنند. وصّلنا لهم القول
4- انسان، موجودى فراموشكار است و نیاز به تذكّر دارد. یتذكّرون
5- اهل كتاب واقعى، كسانى هستند كه با دیدن اسلام، ایمان مىآورند. الّذین آتیناهم الكتاب... به یؤمنون

(53) وَإِذَا یُتْلَى عَلَیْهِمْ قَالُوَّاْ ءَامَنَّا بِهِ إِنَّهُ الْحَقُّ مِن رَّبِّنَآ إِنَّا كُنَّا مِن قَبْلِهِ مُسْلِمِینَ
ترجمه:
و زمانى كه (قرآن) بر آنان تلاوت شود، گویند: ما به آن ایمان آوردیم، همانا آن، حقّى است از طرف پروردگارما (و) ما پیش از این (نیز) اهل تسلیم بوده ایم.

(54) اءُوْلََّئِكَ یُؤْتَوْنَ اءَجْرَهُم مَّرَّتَیْنِ بِمَا صَبَرُواْ وَ یَدْرَءُونَ بِالْحَسَنَةِالسَّیِّئَةَ وَمِمَّارَزَقْنَهُمْ یُنفِقُونَ
ترجمه:
آنان به خاطر صبرشان، دو برابر پاداش داده مىشوند. و (آنانند كه) بدى هارا با نیكى دفع مىكنند و از آنچه روزى آنان كرده ایم (به دیگران) انفاق مىنمایند.
پیام ها:
1- طالبان حقّ، بدنبال حقّ هستند و توجّهى به اینكه چه كسى، از چه نژادى و با چه زبانى آن را مىگوید ندارند. اذا یُتلى... قالوا آمنّا «(یُتلى» به صورت مجهول، یعنى گوینده مطرح نیست.)
2- اگر روح پاك باشد، با شنیدن حقّ ایمان مىآورد. یُتلى... آمنّا (به عكس، اگر زمینه فراهم نباشد، با تلاوت پیوسته هم امیدى به ایمان نیست.)
3- ایمانى ارزش دارد كه بر اساس معرفت و شناخت حقّ باشد. آمنّا به اِنّه الحقّ
4- شرایط وزمینه هاى افراد، در دریافت الطاف الهى متفاوتند. یؤتون اجرهم مرّتین بما صبروا
5- پذیرش حقّ، نیازمند صبر در مقابل انواع انتقادها ومشكلات است. قالوا آمنّا... یؤتون اءجرهم... بماصبروا
6- گذشت از بدى هاى دیگران و انفاق به آنان در صورتى ارزش دارد كه خصلت و خوى انسان باشد. یدرؤن ینفقون (فعل مضارع نشانه دوام و استمرار است. آرى مؤمنانى مورد ستایش اند كه داراى پشتكار، گذشت و اهل بخشش باشند.)
7- اگر بدانیم كه رزق از طرف خداست، انفاق براى ما آسان مىشود. ممّا رزقناهم ینفقون
8 مورد انفاق تنها مال نیست، از علم، توان و آبرو نیز مىتوان انفاق كرد. ممّا رزقناهم ینفقون

(55) وَإِذَاسَمِعُواْ اللَّغْوَ اءَعْرَضُواْ عَنْهُ وَقَالُواْ لَنَآ اءَعْمَلُنَا وَ لَكُمْاءَعْمَلُكُمْ سَلَمٌ عَلَیْكُمْ لاَنَبْتَغِى الْجَهِلِینَ
ترجمه:
و هرگاه (سخن) لَغوى را بشنوند، از آن روى برگردانند و گویند: اعمال ما براى ما وكارهاى شما براى شما باشد، سلام (وِداعِ ما) بر شماباد، ما به سراغ جاهلان نمى رویم.
نكته ها:
در آیه ى قبل خداوند به كسانى كه در راه او صبر كنند و بدى ها را با خوبى پاسخ دهند و از اموالشان در راه خدا بخشند، پاداشِ دو برابر وعده داد، این آیه به یكى از نمونه هاى صبر و برخوردهاى خوب، اشاره مىفرماید.
«لَغو» یعنى امر بیهوده كه هم در كلام و هم در عمل قابل بروز است و مؤمنین به اعراض از آن سفارش شده اند. از جمله ویژگى هاى بهشت آن است كه لغو و بیهودگى در آنجا نیست. لا لغو فیها و لا تاءثیم (67)
«مُدارا»، كوتاه آمدن از موضع قدرت است، نظیر پدرى كه دست كودكش را در دست دارد وقدرت بر تند رفتن دارد، ولى آهسته راه مىرود، امّا «مُداهنه»، كوتاه آمدن از موضع ضعف است. نظیر بسیارى از رؤساى كشورها كه به خاطر نداشتن شجاعت، در اختیار ابرقدرت ها قرار دارند. انبیا و اولیاى الهى با مردم مدارا مىكنند، امّا در برابر كفر مداهنه نمى ورزند.
پیام ها:
1- مؤمن واقعى كسى است كه نه تنها به مجلس لغو نمى رود و به سخن لغو گوش نمى دهد، بلكه اگر كلام بیهوده اى هم شنید، عكس العمل نشان مىدهد. و اذا سمعوا اللغو اعرضوا عنه
2- یكى از نمونه هاى صبر، بى اعتنایى به لغو و اعراض از آن است. صبروا اعرضوا عنه
3- اعراض از لغو در گفتن، شنیدن، دیدن و معاشرت، كمالى است كه در همه ى ادیان الهى از آن ستایش شده است. سمعوا اللغو اعرضوا عنه (آیه فوق در توصیف گروهى از اهل كتاب است.)
4- از شیوه هاى عمومى وساده ى نهى از منكر، اعراض از منكر است. سمعوا... اعرضوا عنه (لغو را با لغو پاسخ نگوییم.)
5- انسان در برابر آنچه مىشنود، مسئول است. سمعوا... اعرضوا
6- قاطعیّت، صلابت و عدم سازش، نشانگر ایمان راسخ است. لنا اعمالنا و لكم اعمالكم
7- سود و زیان عمل هر كس به خود او برمى گردد. لنا اعمالنا و لكم اعمالكم
8 اعراض، باید كریمانه باشد. اعرضوا... سلام علیكم
9- اعراض باید همراه هشدار به اهل لغو باشد. اعرضوا... لانبتغى الجاهلین
10- لغو، میوه ى جهل و بیهوده گو، جاهل است. لانبتغى الجاهلین

(56) إِنَّكَ لاَ تَهْدِى مَنْ اءَحْبَبْتَ وَلَكِنَّ اللّهَ یَهْدِى مَن یَشَآءُ وَهُوَ اءَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِینَ
ترجمه:
(اى پیامبر!) همانا تو نمى توانى هر كه را دوست دارى هدایت كنى (و به مقصد برسانى)، بلكه این خداوند است كه هر كس را بخواهد هدایت مىكند و او به ره یافتگان آگاه تر است.
نكته ها:
مضمون این آیه كه در مقام دلدارى پیامبر اكرم صلّى الله علیه وآله است، در آیات دیگر وبا بیانات وتعابیر مختلف تكرار شده است، از جمله در سوره ى یوسف مىخوانیم: و ما اكثر الناس و لو حَرَصتَ بمؤمنین (68)، اى پیامبر! هر چند به هدایت آنان حریص باشى، باز اكثر مردم ایمان نمى آورند، یا در سوره بقره آمده است: لیس علیك هداهم ولكن اللّه یهدى من یشاء(69) هدایت پذیرى مردم بر عهده تو نیست وخداوند، هر كه را بخواهد، هدایت مىفرماید.
در جلد پنجم تفسیر درّالمنثور (از تفاسیر اهل سنّت) روایاتى به این مضمون نقل شده است كه در آستانه ى فوت ابوطالب، پدر حضرت على علیهما السلام، پیامبر اكرم صلّى الله علیه وآله به نزد او حاضر شد و اسلام را بر او عرضه فرمود، امّا او نپذیرفت و این آیه نازل شد!!
ما با قطع نظر از اینكه شاءن نزول آیه چیست و آیا اصلا ارتباطى با پدر بزرگوار امیرالمؤمنین على علیه السلام دارد یا خیر، (كه با اندك تاءمّلى، عدم این ارتباط ثابت مىشود، زیرا آیه در ادامه ى بحث پیرامون گروهى از مؤمنان اهل كتاب در مقابل مشركان مكّه است) كمى به بحث پیرامون این روایات و ایمان حضرت ابوطالب مىپردازیم.
علاّمه امینى، صاحب كتاب گرانقدر «الغدیر» در جلد هشتم این كتاب از صفحه ى 19 به بعد با نقد و ردّ تمامى این روایات مجعول و با استناد به منابع تاریخى، معتقد است كه راویان اینگونه روایات، در زمان فوت حضرت ابوطالب یا اطفالى شیرخوار بودند و یا همچون ابوهریره، هنوز اسلام نیاورده بودند.
همچنین ایشان از صفحه 330 تا 410 همان جلد، به دلایل مؤمن بودن حضرت ابوطالب مىپردازد و صدها شعر از خود آن حضرت، ده ها خاطره و چهل حدیث از اهل بیت پیامبر ذكر مىكند كه حاكى از ایمان او به خداوند و رسول اللّه صلى اللّه علیه و آله ست. بعضى از این دلائل عبارتند از:
1- سخنان پیامبر و ائمّه معصومین علیهم السلام پیرامون ایمان او.
2- حزن و اندوه پیامبر صلّى الله علیه وآله در فوت او.
3- دعاى پیامبر صلّى الله علیه وآله بالاى منبر، به ابوطالب وتشییع جنازه او.
4- حدیث پیامبر صلّى الله علیه وآله كه من شفیع والدین و عمویم ابوطالب در قیامت هستم.
5- وصیّت نامه او مبنى بر حمایت بنى هاشم از پیامبر اسلام.
6- سفارش او به همسر و فرزندش جعفر، براى حمایت از پیامبر صلّى الله علیه وآله و توجّه به اسلام ونماز.
7- حمایت هاى بیدریغ او از پیامبر كه در شب هاى خطرناك، جاى خواب آن حضرت را با جاى خواب فرزندش على علیه السلام عوض مىكرد وفرزندش را در معرض خطر قرار مىداد.
8 زندگى فاطمه بنت اسد با ابوطالب كه در اسلام او شكّى نیست، زیرا اگر ابوطالب مسلمان نبود، نباید زن مسلمان همسرش باشد.
9- اشعار فراوان او كه از اقرارش به اسلام حكایت دارد.
البتّه نباید فراموش كرد كه تنها گناه نابخشودنى او این است كه پدر على علیه السلام است! و دشمنان آن حضرت چه بودجه هایى را در راه ضربه زدن به آن حضرت هزینه كردند و روایاتى را جَعل نمودند و براى اینكه میان ابوطالب پدر حضرت على علیهما السلام و ابوسفیان پدر معاویه تعادلى برقرار كنند، سابقه ى شرك را تهمت زدند.
پیام ها:
1- وظیفه ى انبیا ابلاغ پیام هاى الهى و ارائه راه است. پذیرفتن یا عدم پذیرش مردم ربطى به آن بزرگواران ندارد. انّك لا تهدى
2- پیامبران، براى هدایت منحرفان سوز وشور داشتند. مَن اءحبَبتَ
3- هدایت، كار خداوند است كه فقط شامل دلهاى پاك و آماده مىشود. ولكن اللّه یهدى
4- خواست خداوند بر اساس حكمت و علم اوست. یهدى من یشاء و هو اعلم

(57) وَقَالُوَّاْ إِن نَّتَّبِعِ الْهُدَى مَعَكَ نُتَخَطَّفْ مِنْ اءَرْضِنَآ اءَوَلَمْ نُمَكِّن لَّهُمْ حَرَماً ءَامِناً یُجْبَىَّ إِلَیْهِ ثَمَرَتُ كُلِّ شَىْءٍ رِّزْقاً مِّن لَّدُنَّا وَلَكِنَّ اءَكْثَرَهُمْ لاَ یَعْلَمُونَ
ترجمه:
و (كفّار مكّه) گفتند: اگر ما با (قبول برنامه هاى) تو، هدایت را بپذیریم، (بزودى) از سرزمینمان آواره خواهیم شد. (بگو:) آیا ما آنان را در حرم اءمنى قرار ندادیم كه بهره هاى هر چیزى به عنوان روزى از جانب ما به سوى آن سرازیر مىشود؟ولى بیشتر آنان نمى دانند!
نكته ها:
گروهى از مشركان مكّه به پیامبراسلام صلّى الله علیه وآله اظهار داشتند كه اگر ما هدایت را به همراه تو پذیرا شویم، به سرعت از خانه و كاشانه خود رانده و آواره، و از زندگى و هستى خویش ساقط و درمانده مىگردیم.
خداوند با سه پاسخ بهانه ى آنان را ردّ مىفرماید:
پاسخ اوّل كه در همین آیه مورد اشاره قرار گرفته است این كه؛ همان خدایى كه مكّه را پایگاه اءمن ومحلّ جلب و سرازیر شدن روزى فراوان براى شما قرار داد، باز مىتواند آن را تداوم بخشد. (در این جواب دلگرمى و بشارت است)
پاسخ دوّم كه در آیه ى بعد آمده است اینكه؛ بر فرض بخاطر حفظ رفاه و منافع خود، ایمان نیاورید، قهر خدا را چه خواهید كرد؟ (در این جواب انذار و هشدار است)
پاسخ سوّم كه در آیه 60 همین سوره مطرح شده است این كه؛ مگر مال و متاع دنیا چقدر ارزش دارد كه به واسطه آن ایمان نمى آورید بدانید آنچه در نزد خداست، بهتر و پایدارتر است. پس عدم ایمان شما هیچ وجه و توجیهى ندارد.
پیام ها:
1- دین، تنها عقیده نیست، بلكه برنامه هاى عملى نیز دارد. نتّبع الهُدى معك
2- حساسیّت دشمنان تنها نسبت به راه حقّ و مسیر الهى نیست كه آنها، هم به راه حقّ و هم به رهبرى حقّ اعتراض دارند. ان نتّبع الهُدى معك
3- ایمان آوردن، تنها به آگاهى داشتن نیست، بلكه به جراءت هم نیاز دارد. ان نتّبع الهُدى معك نتخطّف (آرى، گروهى حقّانیّت اسلام را مىفهمند، ولى بخاطر حفظ منافع شخصى از آن سرباز مىزنند.)
4- انسان، وطن دوست است. من ارضنا
5- ترس از دست دادن نعمت ها را با یاد الطاف الهى دفع كنیم. اءولم نمكّن لهم حرما آمنا(آرى یاد نعمت ها، عامل توكّل و رفع نگرانى هاست.)
6- بهبود، رونق و رشد اقتصادى در گرو امنیّت و آرامش اجتماعى است. آمنا یُحبى الیه ثمرات
7- امنیّت و رزق، دو نعمت تضمین شده ى حرم الهى (مكّه) است. آمنا یُحبى الیه ثمرات كلّ شى ء
8 برترى ایمان بر رفاه و آسایش، براى اكثر مردم پنهان است. ولكنّ اكثرهم لا یعلمون

(58) وَكَمْ اءَهْلَكْنَا مِن قَرْیَةٍ بَطِرَتْ مَعِیشَتَهَا فَتِلْكَ مَسَكِنُهُمْ لَمْ تُسْكَن مِّن بَعْدِهِمْ إِلاقَلِیلاً وَكُنَّا نَحْنُ الْوَرِثِینَ
ترجمه:
و چه بسیار مناطقى كه ما (آنها را) بخاطر طغیان در زندگى، هلاك كردیم، این خانه هاى آنهاست كه بعد از آنان جز اندكى (از انسان ها در آن) سكونت نكردند و ما وارث آنان هستیم.
نكته ها:
كلمه ى «بَطِر» به معناى طغیان و سرمستى بر اثر فزونى ثروت و رفاه است.
در آیه قبل خواندیم كه گروهى به پیامبر اكرم صلّى الله علیه وآله گفتند: اگر ما به تو ایمان بیاوریم، كفّار مكّه ما را آواره خواهند كرد، و خداوند فرمود: همان قدرتى كه مكّه را محل امن و رزق فراوان براى شما قرار داد، بعد از ایمان نیز مىتواند نعمت هایش را براى شما حفظ نماید. در این آیه خداوند مىفرماید: فراموش نكنید كه ما بسیارى از شهرها را كه سرمست از نعمت ها و غرق در رفاه بودند نابود كردیم، شما نیز كه بخاطر حفظ رفاه و اموال خود ایمان نمى آورید، با قهر الهى چه مىكنید؟!
منظور از «تلك مساكنهم»، مساكن مخروبه ى قوم عاد در منطقه احقاف (میان یمن و شام)، یا قوم ثمود در منطقه سَدوم است كه مردم حجاز در مسافرت هاى تجارى از كنار آنها عبور مىكردند و با چشم خود مىدیدند.
پیام ها:
1- گاه ثروت و رفاه نه تنها مایه ى سعادت نیست كه باعث غرور، طغیان و هلاكت است. كم اهلكنا... بطرت معیشتها
2- سرنوشت افراد و جوامع، در گرو اعمال خود آنهاست. كم اهلكنا... بطرت معیشتها
3- سنّت الهى، هلاكت مرفّهان بى ایمان است. اهلكنا من قریة بطرت
4- خرابه ها وبقایاى تمدّن هاى گذشته، بهترین پندآموز نسل هاى بعدى است. تلك مساكنهم (از جمله برنامه هاى تربیتى، بازدید از همین اماكن است.)
5- مرفّهان، اموال خود را رها كرده و خواهند رفت. پس هدایت وسعادت ابدى را با رفاه زودگذر دنیوى معامله نكنیم. نحن الوارثین

(59) وَمَا كَانَ رَبُّكَ مُهْلِكَ الْقُرَى حَتَّى یَبْعَثَ فِىَّ اءُمِّهَا رَسُولاً یَتْلُواْعَلَیْهِمْ ءَایَتِنَا وَمَاكُنَّا مُهْلِكِى الْقُرَىَّإِلا وَ اءَهْلُهَا ظَلِمُونَ
ترجمه:
و پروردگارت قریه ها (و شهرها) را نابود نمى كند، مگر اینكه در میان آنان پیامبرى برانگیزد، كه آیات ما را بر آنان تلاوت كند. و ما هیچ آبادى را هلاك نكردیم مگر آنكه اهل آن ظالم بودند.
پیام ها:
1- از مهم ترین وظایف انبیا، تلاوت آیات الهى بر مردم است. یتلوا علیهم
2- مكّه، اُمّالقراى اسلام است. یبعث فى اُمّهارسولا
3- جوامع ستمگر در معرض قهر الهى هستند. ربّك مهلكى القرى...
4- تا اتمام حجّت نشود، قهرى از جانب خدا نازل نمى شود. ماكان ربّك مهلك القرى حتّى یبعث رسولا
5- قهر الهى، یكى از شیوه هاى تربیتى خداوند است. (هلاكت بدنبال كلمه ى «ربّك» آمده است) ربّك مهلك القُرى
6- محل هاى تبلیغى باید در مراكز وكانون هاى اصلى اجتماعات وشهرها باشد. یبعث فى اُمّها رسولا(آیه، نشانگر نقش مكان در تبلیغ است.)
7- پاسخ مثبت ندادن به دعوت انبیا، ظلم است. یتلوا علیهم... واهلها ظالمون
8 هلاكت ستمگران در دنیا، سنّت وبرنامه ى الهى است. مهلكى القرى... اهلها ظالمون

(60)وَمَآ اءُوتِیتُم مِّن شَىْءٍ فَمَتَعُ الْحَیَوةِ الدُّنْیَا وَ زِینَتُهَا وَمَا عِندَ اللّهِ خَیْرٌ وَاءَبْقَىَّ اءَفَلاَ تَعْقِلُونَ
ترجمه:
وآنچه به شما داده شده، بهره ى زندگى دنیا و زینت آن است (كه فانى و زودگذر است)، در حالى كه آنچه نزدخداست، بهتر و پایدارتر است. پس آیا نمى اندیشید؟!
نكته ها:
در واقع این سوّمین جوابى است كه خداوند در پاسخ بهانه جویى كفّار مكّه (كه اگر ما ایمان بیاوریم، زندگانى ما مختل مىشود) مىدهد، كه آنچه به گمان خام خود از رهگذر عدم ایمان بدست مىآورید، متاع وكالاى بى ارزش و فانى زندگى محدود دنیاست، در حالى كه آنچه نزد خداست، بهتر و ماندگارتر است.
پیام ها:
1- ثروت و دارایى خود را محصول تلاش و زرنگى خویش نپنداریم كه هر چه هست از خداوند است. ما اوتیتم
2- نعمت هاى دنیوى، محدود است؛ من شى ءولى پاداش الهى، نامحدود و غیر قابل تصوّر است. ما عنداللّه خیر و ابقى
3- اگر بخاطر پذیرش ایمان، دنیا را از دست بدهید، به نعمت هاى بى منتها وبى زوال دست خواهید یافت. ما عنداللّه خیرٌ و ابقى
4- هر كس باقى را فداى فانى، و بهره ى ناب را با لذّات آمیخته با مشكلات عوض كند، در حقیقت عاقل نیست. اءفلا تعقلون
نگاهى به دنیا از منظر قرآن
در قرآن مجید، از دنیا وزندگانى دنیا با تعبیرات مختلفى یاد گردیده و انسان ها را از اقبال به آن و اغفال در برابر آن برحذر داشته است، از جمله:
دنیا، عارضى است. عَرَض الحیوة الدّنیا(70)
دنیا، بازیچه است. و ماالحیوة الدّنیا الاّ لعبٌ و لَهو(71)
دنیا، اندك و ناچیز است. فما متاع الحیوة الدّنیا فى الا خرة الاّ قلیل (72)
زندگى دنیا، مایه ى غرور و اغفال است. وما الحیوة الدّنیا الاّ متاع الغرور(73)
زندگى دنیا، براى كفّار جلوه دارد. زیّن للّذین كفروا الحیوة الدّنیا(74)
مال و فرزند، جلوه هاى دنیا هستند. المال والبنون زینة الحیوة الدّنیا(75)
دنیا، غنچه اى است كه براى هیچ كس گُل نمى شود. زهرة الحیوة الدّنیا(76)
چرا آخرت را به دنیا مىفروشید؟ اشتروا الحیوة الدّنیا بالا خره (77)
چرا به دنیاى فانى و محدود، راضى مىشوید؟ اءرَضِیتم بالحیوة الدّنیا(78)
چرا به دنیاى كوچك و زودگذر شاد مىگردید؟ فَرِحوا بالحیوة الدّنیا(79)
چرا دنیا را به آخرت ترجیح مىدهید؟ یَستحبّون الحیوة الدّنیا على الا خره (80)
چرا به دنیاداران خیره مىشوید؟ لاتمدّنّ عینیك الى ما متّعنا به (81)
چرا فقط به دنیا فكر مىكنید؟ لم یردالاّالحیوة الدّنیا(82)
آیا دنیاگرایان نمى دانند كه جایگاهشان دوزخ است؟ و آثر الحیوة الدّنیا، فانّ الجحیم هى الماءوى (83)
البتّه این همه هشدار به خاطر كنترل مردم دنیاگرا است و آنچه در آیات و روایات انتقاد شده، از دنیاپرستى، آخرت فروشى، غافل شدن، سرمست شدن و حقّ فقرا را ندادن است، ولى اگر افرادى در چهارچوب عدل و انصاف سراغ دنیا بروند و از كمالات دیگر و آخرت غافل نشوند و حقّ محرومان را ادا كنند و در تحصیل دنیا یا مصرف آن ظلم نكنند، این گونه مال و دنیا فضل و رحمت الهى است.