در سال های اخیر ورزش کوهنوردی در میان اقشار مختلف جامعه گسترش پیدا کرده و همه هفته افراد زیادی در سراسر ایران به کوه می روند.
وجود وسایلی مثل تله کابین و هموار شدن جاده های کوهستانی، رسیدن به ارتفاعات بلند را آسان تر کرده و احتمال بروز بیماری هایی که به عنوان بیماری ارتفاع شناخته می شوند را بیشتر از گذشته کرده است.
از هر سه نفری که از ارتفاع پایین به ارتفاع متوسط حدود 7000 پا صعود می کنند، یک نفر مبتلا به این بیماری می شود. بیماری طی 4 الی 72 ساعت اول صعود ایجاد می شود.
در کنار دریا فشار هوا 760 میلی متر جیوه است. با زیاد شدن ارتفاع، هوا رقیق می شود و به همان نسبت میزان اکسیژن هوا کمتر می گردد.
کاهش تدریجی اکسیژن بیشترین تاثیرات خود را بر سیستم تنفسی و قلبی ـ عروقی می گذارد.
عامل اصلی کوه گرفتگی، افت فشار هوا و افت اکسیژن خون است
تنفس در ارتفاعات، تندتر و عمیق تر می شود و ضربان قلب با نیرو و تعداد بیشتری خواهد زد. هر دوی این مکانیسم ها تا حدودی کمبود اکسیژن را جبران می کنند، اما در عوض دفع دی اکسید کربن(co2) نیز افزایش یافته و اسیدیته ی خون کم می شود یعنی خون قلیایی شده و ph آن بالا می رود.
کوه گرفتگی حاد(acute Mountain sickness)
مجموعه علائم سردرد، ضعف مفرط، سرگیجه و تنگی نفس، نشانه های بیماری کوه گرفتگی حاد می باشند. سردرد علامت اصلی این بیماری است.
باید دانست که به دلیل تابش نور خورشید، کم آبی، خستگی، گرسنگی و سردرد در ارتفاعات، مشکل شایعی است. فردی که دچار سردرد است باید ابتدا استراحت کرده، نوشیدنی بنوشد و در صورت ادامه ی سردرد اگر یکی از علائم ذیل وجود داشت بیماری کوه گرفتگی حاد مطرح می شود:
1- تهوع یا استفراغ
2- ضعف یا خستگی مفرط
3- سرگیجه یا سیاهی رفتن چشم
4- بی خوابی
درمان
بهترین درمان کوه گرفتگی، کاهش سریع ارتفاع است و بدترین اشتباه، بی توجهی به علائم خفیف اولیه است چرا که منجر به عوارض بسیار خطرناک از جمله افزایش فشار مغزی می شود.
فرد دچار کوه گرفتگی اگر به ارتفاع پایین برگردانده شود در عرض چند ساعت کاملا خوب می شود، اما برای درمان این بیماری، بازگشت اجباری نیست.
استراحت و استفاده از دارو موجب بهبودی شده و فرد می تواند به صعود ادامه دهد. در صورت امکان، 24 ساعت استراحت برای بهبودی کافی است و استفاده از داروها این روند را تسریع خواهد کرد.
نکته ی مهم این که فرد دچار کوه گرفتگی حاد تنها در صورت بهبودی از این بیماری مجاز به ادامه ی صعود است و در غیر این صورت صعود به ارتفاع بالاتر او را در معرض ابتلا به بیماری کشنده ی اِدم مغزی حاد قرار خواهد داد. بهترین درمان این بیماری اکسیژن است اگر چه حمل کپسول اکسیژن اصلی ترین مانع استفاده از آن می باشد.
در صورتی که حال بیمار بد باشد از استازولامید(دیاموکس) که نوعی مُدر یا افزاینده ی ادرار است و دگزامتازون با تجویز پزشک می توان مصرف کرد.
برای پیشگیری از این بیماری هنگام کوه پیمایی موارد زیر را حتماً رعایت کنید:
* سرعت صعود شما حداکثر روزی 300 متر باشد.
*اگر می خواهید تنها یک روز به این تفریح بپردازید بهتر است خیلی سریع صعود کرده و بلافاصله بعد از آن به ارتفاع پایین تر بیایید. این عمل باید در کمتر از 24 ساعت انجام شود.
*اگر می خواهید مدتی را در ارتفاع بالا اقامت کنید قبل از رسیدن به ارتفاع اصلی چند روزی را در ارتفاع پائین تر برای تطابق بدن با ارتفاع، به سر برید.
* مصرف مایعات را افزایش دهید و از رژیم غذایی پُرکربوهیدرات(مواد قندی و نشاسته) استفاده کنید.
* داروهایی نیز برای پیشگیری از این بیماری وجود دارد که برای مصرف آن ها حتماً با یک پزشک مشورت کنید.
منابع:
جام جم؛ دکتر رضا کریمی، متخصص بیماری های داخلی
www2.irib.ir/health
فرآوری:
مجید پنجو 