چطور در ماه رمضان ورزش کنیم؟

ورزش در ماه رمضان، از تجمع چربی در بدن جلوگیری و عمل سوخت و ساز را تسهیل می‌کند. همچنین ورزش علاوه بر تاثیر مثبت بر توانایی‌های جسمانی، سهم زیادی در افزایش قدرت یادگیری و توانایی‌های ذهنی انسان دارد.

از آنجا که امسال نیز ماه مبارک رمضان با تابستان همزمان شده است، روزه‌داران باید قدری بیشتر مراقب حفظ سلامت خود باشند. چراکه ممکن است علاوه بر روزه‌داری، گرمای هوا نیز انجام فعالیت‌های جسمی روزانه از جمله ورزش را با مشکل مواجه ‌کند. اما اگر شما هم به ورزشی منظم و مرتب عادت داشته‌اید ، شاید نخواهید که یکباره تمام فعالیت‌های خود را متوقف کنید.

ورزش در ماه رمضان، از تجمع چربی در بدن جلوگیری و عمل سوخت و ساز را تسهیل می‌کند. همچنین ورزش علاوه بر تاثیر مثبت بر توانایی‌های جسمانی، سهم زیادی در افزایش قدرت یادگیری و توانایی‌های ذهنی انسان دارد.

اما چگونه باید در طول این ماه ورزش را ادامه داد؟

تداوم ورزش، راهی مناسب برای سلامت و لذت بردن بیشتر از این ماه است. اگر فرد اصول تغذیه‌ای صحیح را رعایت کند، می‌تواند در کنار روزه‌داری به ورزشی منظم و ملایم نیز بپردازد و این‌گونه سلامت جسمی خود را تامین نماید.

در ضمن این نکته مهم را در نظر داشته باشید که قطع تمامی فعالیت‌ها به مدت یک ماه، ممکن است قدرت و استقامت قلبی ـ عروقی شما را با مشکل مواجه ‌سازد.

برای جلوگیری از ضعف قوای جسمانی در ماه رمضان باید از انجام حرکات سنگین ورزشی اجتناب کرد. فعالیت زیاد فرد روزه دار در ماه رمضان، به صرف انرژی بیشتر و افزایش تعریق طی ساعات روز منجر می شود که می‌تواند موجب عطش فراوان و افت فشارخون فرد شود.

با کاهش شدت برنامه ورزشی، می‌توانید فعال بمانید و در عین حال انرژی خود را از دست ندهید. به عنوان مثال اگر همیشه می‌دویدید ، آن را به پیاده‌روی سریع تبدیل کنید، یا اگر همیشه به مدت یک ساعت ورزش می‌کردید، زمان آن را (بسته به قدرت جسمانی خود) به 30 تا 45 دقیقه کاهش دهید.

2- تداوم در فعالیت‌های بدنی مهم است.

نکته مهم آن است که در این ماه به ورزش ادامه دهید. ثبات و تداوم فعالیت بدنی، عنصری کلیدی برای حفظ سلامت و تناسب اندام است که نباید فراموش شود.

با این‌که شاید در ماه مبارک رمضان، فرصت زیادی برای ورزش و انجام تمرینات بدنی نباشد، اما همین 20 دقیقه فعالیت هم کمک زیادی به حفظ سلامت و وزن مناسب می‌کند و این گونه پس از ماه رمضان برگشتن به برنامه ورزشی عادی ساده‌تر خواهد بود.

لازم نیست که یک ساعت تمام و به همان شدت سابق ورزش کنید، فقط همان‌قدر که می‌توانید تلاش کنید تا در طول این ماه نیز تداوم برنامه ورزشی را حفظ کرده باشید.

3- زمان مناسبی را برای ورزش انتخاب کنید.

به جای این‌که هر زمان راحت بودید ورزش کنید، زمانی را انتخاب کنید که بیشترین میزان انرژی را دارید و ورزش لطمه‌ای به روزه شما نمی‌زند.

شاید راحت‌تر باشید اگر 20 دقیقه زودتر از خواب بلند شوید و قبل از خوردن سحری ورزش کنید؛ گروهی نیز ممکن است ترجیح بدهند پس از وعده افطار ورزش کنند. اما به یاد داشته باشید که بلافاصله بعد از مصرف غذا نباید ورزش کرد.

پس به میزان انرژی خود در طی روز دقت کرده و زمان مناسب را پیدا کنید.

هر زمان از شبانه‌روز که شما بتوانید بدون لطمه به روزه و احساس خستگی ورزش کنید، همان زمان مناسب خواهد بود.

4- ورزش مناسبی را انتخاب کنید.

بهترین ورزش در طول ماه رمضان، شنا و پیاده روی و ورزش‌های هوازی پس از صرف افطار است، چرا که از گرفتگی عضلات پیشگیری می‌کند.

ورزش‌های تفریحی، ملایم و با نشاط (به ویژه تمرینات هوازی) موجب تسریع گردش خون می‌شوند. بدین ترتیب خون و در نتیجه اکسیژن بیشتری به مغز می‌رسد و شادابی و نشاط را در ورزشکاران روزه‌دار به دنبال دارد و ذهن را برای یادگیری و تمرین، خلاق تر می‌کند.

این امر تنها منحصر به نوجوانان و جوانان نمی‌شود، بلکه در بزرگسالان نیز صادق است.

به انواع ورزش‌هایی که به طور مستمر و طولانی مدت (بیش از 2 دقیقه) طول می‌کشند و ضربان قلب در هنگام تمرین، کمتر از 70 درصد حداکثر ضربان قلب است تمرینات هوازی گفته می‌شود.

پیاده روی، دوی نرم، دوی استقامت، شنا و دوچرخه سواری، استفاده از تردمیل و دوچرخه ثابت جزء ورزش های هوازی هستند.

توصیه های سلامتی در ماه رمضان

برنامه غذایی ما در ماه مبارک رمضان نباید نسبت به قبل خیلی تغییر کند و در صورت امکان باید ساده باشد. همچنین باید طوری تنظیم شود که بر روی وزن طبیعی تأثیر زیادی نداشته باشد .

با توجه به ساعات طولانی گرسنگی در روز ، باید غذاهایی را مصرف کنیم که به کندی و دیر هضم می شوند مثل غذاهای حاوی فیبر زیاد . غذاهای دیرهضم معمولاً 8 ساعت در دستگاه گوارش می مانند، در حالیکه غذاهای زود هضم فقط3 تا4 ساعت در معده باقی می مانند و فرد خیلی زود احساس گرسنگی خواهد کرد.

غذاهای دیر هضم عبارتند از : حبوبات و غلات مثل جو ، گندم ، جو دوسر ، لوبیا ، عدس  ، آرد سبوس دار  ،‌ برنج با پوست و غیره ( که کربوهیدرات های پیچیده نامیده می شوند ) .

غذاهای زود هضم عبارتند از : غذاهایی که حاوی قند ، آرد سفید و غیره هستند ( که به این گروه کربوهیدرات های تصفیه شده گفته می شود ).

غذاهای حاوی فیبر غذایی عبارتند از : غذاهای حاوی سبوس  ، گندم سبوس دار ، غلات و حبوبات ، انواع سبزی ها مانند لوبیای سبز ، نخود ، ‌ ذرت  ،‌ اسفناج ، برگ چغندر  ، میوه های با پوست ، میوه خشک شده مثل برگه زردآلو  ، انجیر  ،‌ آلو  خشک ، بادام  و غیره .

غذاهای مصرفی باید در حالت تعادل با یکدیگر باشند و از همه گروه های غذایی مثل میوه، سبزیجات ،‌گوشت و مرغ و ماهی  ، نان و غلات و گروه شیر و لبنیات باید در برنامه غذایی ما وجود داشته باشد .

غذاهای سرخ شده باید به مقدار کم مصرف شوند، زیرا باعث عدم هضم ، سوزش سردل و اختلال در وزن مناسب می شوند .

از چه غذاهایی پرهیز کنیم ؟

1 - غذاهای سرخ کردنی و چرب

2- غذاهای حاوی قند زیاد

3 - خوردن غذای زیاد بخصوص هنگام سحر

4 - خوردن چای  زیاد هنگام سحر. چای باعث افزایش ادرار شده و از این طریق نمک های معدنی که در طول روز بدن به آنها نیاز دارد، دفع می شوند .

5 - سیگار  : اگر شما نمی توانید کشیدن سیگار را یک دفعه قطع کنید از هفته های قبل از ماه رمضان مصرف آن را به تدریج کاهش دهید.

چه غذاهایی را مصرف کنیم ؟

1 - مصرف کربوهیدرات های مرکب در سحر که مدت طولانی تری هضم می شوند و باعث می شوند که کمتر گرسنه شوید .

2- حلیم یک منبع عالی پروتئین بوده و از غذاهائی است که دیر هضم می شود .

3 - خرما  منبع عالی قند ، ‌فیبر ، کربوهیدرات ، پتاسیم و منیزیم  می باشد .

4 - مغز بادام  غنی از املاح خصوصا کلسیم  و فیبر می باشد .

5 - موز  منبع غنی پتاسیم ، منیزیم و کربوهیدرات می باشد .

6- مصرف زیاد آب یا آب میوه در فاصله بین افطار و زمان خواب باعث تأمین آب مورد نیاز بدن می شود .

مشکلات سلامتی ، علل و درمان آن

یبوست

یبوست می تواند باعث ایجاد بواسیر ، شقاق های دردناک مقعد و سوء هاضمه به همراه نفخ شود .

علل : مصرف کربوهیدرات های تصفیه شده ، مصرف کم آب و فیبر غذایی.

درمان : مصرف کم کربوهیدرات های تصفیه شده ، افزایش مصرف آب ، استفاده از سبوس در پخت نان ها ، استفاده از آردهای قهوه ای و سبوس دار

سوء هاضمه و نفخ

علل : پرخوری ، مصرف زیاد غذاهای چرب و سرخ شده ، غذاهای تند و ادویه دار، غذاهایی که ایجاد نفخ می کنند مثل تخم مرغ ،‌ کلم  ، لوبیا، عدس و نوشابه های گازدار

درمان : پرخوری نکنید ، آب میوه یا آب بنوشید . از غذاهای سرخ کردنی اجتناب کنید .

ضعف ( افت فشار خون )

علائم : افزایش تعریق ، ضعف ، خستگی ، کم شدن انرژی ، سرگیجه بخصوص هنگام برخاستن ، ظاهر رنگ پریده و احساس افتادن که این علائم بیشتر هنگام بعد از ظهر اتفاق می افتند .

علل : مصرف کم مایعات و کاهش مصرف نمک

درمان :به مکان های گرم نروید . مصرف نمک و مایعات را افزایش دهید .

توجه : افت فشار خون باید با گرفتن فشار خون در هنگام بروز علائم تأیید شود . افراد دارای فشار خون بالا  ممکن است در طول ماه رمضان نیاز به تنظیم مجدد داروهای خود توسط پزشک داشته باشند .

سردرد

علل : عدم مصرف کافئین و تنباکو ،‌انجام کار زیاد در طول روز ، کم خوابی ، گرسنگی که معمولاً در طول روز بیشتر شده و در انتهای روز بدتر می شود . سردرد وقتی با افت فشار خون همراه شود، می تواند منجر به سردرد شدید و حالت تهوع قبل از افطار شود .

درمان : در طول یک تا دو هفته قبل از ماه رمضان به تدریج مصرف کافئین و تنباکو را قطع کنید . چای سبز و بدون کافئین ممکن است جایگزین خوبی باشد . همچنین برنامه خود را در طول ماه رمضان طوری ترتیب دهید تا خواب کافی داشته باشید .

کاهش قند خون

علائم : ضعف ، سرگیجه ، خستگی ،‌کاهش تمرکز ،‌ تعریق زیاد ، لرزش بدن ، عدم توانائی برای انجام فعالیت های بدنی ، سردرد و تپش قلب.

علل در افراد غیر دیابتی : مصرف زیاد قند مثل کربوهیدرات های تصفیه شده مخصوصاً در هنگام سحر باعث می شود که بدن مقدار زیادی انسولین تولید کرده و باعث افت قند خون شود .

درمان : خوردن غذا هنگام سحر و کاهش مصرف نوشیدنی ها و غذاهای حاوی قند .

توجه : افراد دیابتی  ممکن است به تنظیم مجدد داروهای خود در ماه رمضان  احتیاج داشته باشند و باید با پزشک خود مشورت کنند .

انقباضات عضلانی

علل : مصرف کم غذاهای حاوی کلسیم ، پتاسیم و منیزیم

درمان : خوردن غذاهای غنی از املاح بالا مثل : سبزیجات ، میوه جات ، شیر و لبنیات ، گوشت و خرما

توجه : افراد دارای فشار خون بالا که تحت درمان هستند و افراد دچار سنگ کلیه ، باید با پزشک خود مشورت کنند .

زخم معده ،‌ سوزش سردل ، التهاب معده

افزایش سطح اسید در معده خالی در ماه رمضان باعث تشدید زخم و التهاب معده  می شود که به صورت احساس سوزش در ناحیه معده و زیر دنده ها ظاهر شده و می تواند بطرف حلق گسترش یابد . غذاهای تند ، قهوه  و نوشابه های سیاه  این حالت را بدتر می کنند .

درمان های پزشکی برای کنترل سطح اسید معده وجود دارند وافراد مبتلا، قبل از روزه گرفتن باید با پزشک خود مشورت کنند .

سنگ کلیه

 سنگ کلیه  ممکن است در افرادی که به مقدار کم آب می نوشند ایجاد شود . بنابراین مصرف زیاد مایعات برای جلوگیری از تشکیل سنگ ضروری می باشد .

درد مفاصل

علل : در طول ماه رمضان که نمازهای بیشتری خوانده می شود، فشار روی مفاصل زانو افزایش می یابد . در افراد مسن و یا افراد دچار التهاب مفاصل  این مسئله باعث درد ، سفتی ، تورم و احساس ناراحتی می شود.

درمان : وزن را کم کنید تا زانوها مجبور نباشند وزن زیادی را تحمل کنند . قبل از ماه رمضان اندام تحتانی را ورزش دهید تا برای فشار اضافی وارده، آماده باشند . آمادگی بدنی باعث می شود تا نماز راحت تر خوانده شود .

روزه گرفتن عوارض بیماری ام. اس را کاهش می دهد

تحقیقات یک گروه از پژوهشگران ایتالیایی نشان داده است که روزه گرفتن عوارض بیماری ام. اس  یا MS* را کاهش می دهد.

بررسی موش های مبتلا به نوعی بیماری نظیر بیماری MS نشان داد که گرسنه نگه داشتن آنها برای مدت 48 ساعت، مقدار آسیب های مغزی را کاهش می دهد و این حیوانات می توانند به نحو بهتری تعادل خود را هنگام راه رفتن حفظ کنند. همچنین از شدت عوارضی نظیر فلج شدن یا ضعف عمومی در آنها کاسته می شود.

بر اساس نظریه های موجود، بیماری MS زمانی بروز می کند که عوامل دفاعی سیستم ایمنی بدن به بافت های مغز و نخاع شخص حمله ور می شوند و باعث از بین رفتن آنها شوند. این بیماری به طور معمول در سنین 20 تا 40 سالگی دیده می شود.

سلول های سیستم ایمنی با حمله به سلول های عصبی و نابود کردن سد دفاعی آنها، انجام فعالیت هایی مثل راه رفتن را برای شخص دشوار می سازند. همچنین عوارضی نظیر خستگی، لرزش و فلج را باعث می شوند.

تحقیقات جدید، توجه دانشمندان را به هورمون لپتین ** که در کاهش اشتها نقش دارد، جلب کرده است. این هورمون می تواند نحوه فعالیت سیستم ایمنی را تغییر دهد.

محققان ایتالیایی در بررسی خود مشاهده کردند که قبل از بروز بیماری در موش ها، میزان هورمون لپتین در بدن آنها به دو برابر افزایش یافت، اما در موش هایی که 48 ساعت گرسنگی کشیده بودند ( که معادل 7 تا 10 روز روزه گرفتن در انسان است ) مقدار هورمون لپتین کاهش یافت.

پی نوشت :

* MULTIPLE SCLEROSIS : M.S بیماری سیستم عصبی که با تحلیل تدریجی اعصاب همراه است.

** LEPTIN : لپتین پروتئینی که توسط سلول های چربی در بدن تولید می شود و در پلاسما وجود دارد.

امام رضا(ع) درباره سلامت بدن چه فرموده اند؟

مامون در زمان حكومتش دانشمندان و علمای پزشكی را از نقاط مختلف دعوت كرده و جلسات بحث علمی تشكیل می داد تا به این وسیله هم این علم را بسط دهد وهم نام خود را در نقاط مختلف جهان معروف كند. امام رضا (ع) نیز در این جلسات شركت داشت و یكی از اعضای ثابت آن بود. مامون و افراد حاضر در بحث علمی از وجود آن حضرت بهره زیادی می جستند. امام در رساله پزشكی خود خطاب به مامون توصیه های بهداشتی فراوانی را آورده است.

ما در این مطلب، قسمتی از سخنان گوهربار حضرت رضا (ع) را در مورد رعایت نكات بهداشتی و حفظ سلامتی بدن آورده ایم. امیدواریم با توجه به توصیه های آن حضرت و بهره گیری از علوم جدید پزشكی، همیشه از بدنی سالم و به دور از هر گونه بیماری برخوردار باشید.

توصیه های سلامتی امام :

* كسی كه نمی خواهد معده اش آزار و آسیب ببیند، موقع غذا خوردن آب ننوشد. كسانی كه توام با غذاخوردن آب می نوشند، دستگاه هاضمه را از ابتدای كارش، از كار باز می دارند. اینها به عارضه ضعف دستگاه گوارشی مبتلا خواهند شد زیرا نوشیدن آب در اول طعام، معده را از هم باز می كند، و عارضه گشادی معده پدید می آورد.

* آنانكه می خواهند از بیماری بواسیر و رنج روده ای و درد قسمت پشت بدن در امان باشند، هر شب ده دانه خرمای برشته شده را با روغن گاو بخورند.

* كسی كه نمی خواهد از درد مثانه بنالد، حتی نباید یك لحظه هم ادرارش را نگاهدارد، اگر چه در پشت اسبی سوار شده باشد.

* كسانی كه بضعف حافظه دچارند، بهتر است همه روزه هفت مثقال كشمش سیاه ناشتا بخورند و نیز سه تكه زنجبیلی كه در عسل خوابانده باشد( زنجبیل پرورده) با كمی خردل ضمن غذای روزانه خود بخورند. برای تقویت نیروی فكری خوبست، همه روزه سه دانه هلیله با نبات كوبیده بخورند.

* كسی كه می بیند ناخنهایش زرد می شود و از هم می شكافد، یا اینكه اطراف ناخنهایش خراب میشود، باید عادت كند كه ناخنهایش را در هر پنجشنبه بچیند كه عادت به این كار از شكافتن ناخن ها و خرابی دور سرانگشت ها جلوگیری خواهد كرد. اگر كسی می خواهد كه به درد گوش گرفتار نشود، هر شب هنگام خواب اندكی پنبه در گوشهایش بگذارد.

* هر كس می خواهد در فصل زمستان از بیماری سرماخوردگی در امان بماند، همه روزه سه قاشق عسل بخورد. عسل سالم نشانه هایی دارد. آن دسته از عسل ها كه وقتی جلو دماغ می گیرید بوی تندش شما را به عطسه وامیدارد یا عسلی كه آدم را دچار بی حالی وسستی می كند، و آن عسلی كه زبان آدم را می سوزاند، عسل های خوبی نیستند. این عسلها قاتل جان آدمی میباشند.

*در فصل زمستان گل نرگس ببوئید، بوئیدن این گل را بطور استمرار رعایت كنید تا از شر سرماخوردگی در امان بمانید. همچنین استشمام( سیاه دانه) آدمی را از سرماخوردگی ایمن می دارد.

*برای جلوگیری از سرماخوردگی در روزهای تابستان، پرهیز از آفتاب و خوردن روزی یك عدد خیار فایده فراوانی دارد.

* كسانی كه می خواهند از سردرد و باد شكم در امان باشند، ماهی تازه بخورند. این عمل را هم در فصل زمستان و هم در تابستان انجام دهند، چون ماهی تازه برای پیشگیری از این گونه دردها بسیار سودمند می باشد.

* آنانكه می خواهند همیشه سردماغ و با نشاط باشند، تا می توانند از شام شب بكاهند و شب ها سبك بار به رختخواب بروند.

*كسانی كه نمی خواهند گوشهایشان سست و فروآویخته باشد، و یا اینكه از افتادن و بزرگ شدن لوزتین خود، بیمناك هستند، بهتر است هر وقت كه شیرینی می خورند، بدنبالش اندكی سركه غرغره كنند.

* كسانی كه می خواهد از ابتلا به مرض یرقان در امان بمانند، در فصل تابستان به اتاق های دربسته و دم كرده و بدون تهویه وارد نشوند و همچنین در فصل زمستان یك مرتبه از اطاق گرم به هوای سرد نروند، بلكه صبر كنند، تا بدنشان با هوای تازه مانوس شود.

* آنانكه از بادهای دردناك و شدید در بدن خود می ترسند، هفته ای یك بارسیر بخورند.

* كسانی كه به دندان خود علاقمندند قبل از خوردن شیرینی، كمی نان بخورند( فلسفه این كار این است كه خرده های نان میان دندان ها را پر كند و نگذارد مواد شیرین به آنها آسیب بزند.)

* آنانكه می خواهند غذایشان زود هضم شود و دستگاه هاضمه اشان كار خود را بآسانی انجام دهد، هر وقت كه می خواهند با شكم سیر برختخواب بروند، به پهلوی راست بخوابند و پس از مدتی از پهلوی راست به پهلوی چپ بغلطند و بخواب راحت فرو روند.

اهمیت روزه از دیدگاه پزشكی( 3)

6- ادامه مبحث گذشته در مورد شستشوی مواد مسموم بدن بوسیله روزه

ریه ها سموم را بنظم خارج می سازند و كلیه ها زهرها را بحساب دفع می كنند و كبد به ترتیب مخصوص آنها را دور می نماید، لاجرم انبارهای ذخیره ای، درست و مرتب پر نشده اند و متابولیسم شاید بصورت سوخته و نیم سوخته درآید و ایجاد بیماریهای تغذیه ای از این نیم سوخته ها باشد كه اگر بوسیله روزه گرفتن نظم و حسابی در كار ذخائر بدنی بوجود نیاید سبب پیدایش پیش آمدهای ناگواری گردد و حتی در پایه های منابع ذخیره ای شكافی بوجود آید( این خود دلیلی نیز بر اثبات وجوب روزه داری است. )

برای صادرات بدن فرض كنید چرخ دندانه داری است و برای وارداتش نیز بهمین نحو چرخ دندانه دار دیگری.

زمانی بدن به اعتدال و خوشی است كه این دو چرخ دندانه هائی داشته باشند كه خوب در یكدیگر جای گیرند و بچرخند اما دندانه های واردات چون حسابی و نظمی نداشته و خوردن و آشامیدنها منظم نیست ولی دندانه های چرخ صادراتی بحساب است و از روی غرائز تعبیه گردیده لذا باید دندانه های چرخ وارداتی را با روزه داری تعمیر و منظم و پاك و روغن كاری نمود و این همه اعمال با یكی دو روز روزه متوالی انجام نخواهد پذیرفت.

اینكه می گوئیم صادرات بدن مرتب و وارداتش نامیزان است راست می گوئیم!

كلیه و كبد و ریه و پوست و... كه ارگانهای صادراتی اند همه بنظم اند، كلیه حتی فراموش نمی كند كه آدمی در شب احتیاج به خواب دارد نباید برای ادرار كردن بیدار شود لذا به تناسب تاریكی و سنگینی خواب از ترشحات خود كاسته و كمتر ادرار بوجود می آید، پوست همینطور و ریه ها و كبد و...

اما واردات آنچنان نامنظم است كه گاه آدمی بجای طیبات و غذاهای پاكیزه و حلال بدست خود غبارها، دودها، الكلها، و ناشایست های دیگر را به حساب واردات كشور بدن بسویش سرازیر می نماید و در نتیجه حوض متابولیكی كه طاق تحمل فشارها و صدمه ها را ندارد شكاف برداشته آدمی را بروز سیاه و روزگار سیاه می نشاند.

به عنوان مثال:

می دانیم در شهرها، بخصوص شهرهای صنعتی كه هوای آلوده دارند و دارای مقداری گازهای فلزات سنگین مانند سرب و جیوه و آهن می باشد . این كارها  از راه ریه ها همراه هوای تنفسی وارد بدن می شود و مثلاً سرب روی گلبولهای قرمز خون انساج عصبی و استخوانی ثابت شده ایجاد كم خونی وعصبانیت و لاغری و دردهای استخوانی می كند و در صورتیكه با گرسنگی ملایم( روزه)، اسیدوز ترشی خون بالا رود این مواد سمی گفته شده از محل های خود خارج شده وارد جریان خون گردیده از كلیه ها دفع می شوند یعنی در حقیقت پیوسته حوض متابولیكی گفته شده بدفع سموم اشتغال دارد.

بدن مانند منبع ذخیره شده ای است از آنچه بنام خوردنیها و آشامیدنیها بآن وارد می شود و چون بسیاری از اعضاء برای دفع سموم در تلاش مداوم هستند لازم است به بدن فرصتی بمنظور خوب عملی ساختن دفع سموم داده شود كه جز با روزه داری و منظم ساختن كیفیت و كمیت مواد وارداتی ببدن صورت تحقق نخواهد پذیرفت!

سئوال: عوض شدن مایع و مواد بین بافتی و پاك شدن بدن از سموم در ماه رمضان این معنی را می دهد كه خالق ما با این دستور مخلوق خود را سالیانه بطور مستمری یك ماه میهمانی كرده بقیه سال آنها را بخودشان وا می گذارد!

جواب: اعمال بدن بوسیله دو دستگاه تنظیم كننده بسیار مهم اداره می شوند. 1) دستگاه عصبی2) دستگاه هورمونی یا غدد مترشحه داخلی .

دستگاه عصبی آن دسته از فعالیت های بدنی را كه بسرعت تغییر می یابند اداره می كنند مانند حركات ارادی- انقباض عضلانی و بسیاری از اعمال مترشحی غدد- دستگاه هورمونی با اعمال گوناگون سوخت وساز بدن پیوستگی داشته اعمال نظم دهنده سرعت واكنشهای شیمیائی سلولها- ترتیب عبور مواد از جدار یاخته ها و سایر پدیده های متابولیكی سلولی مانند رشد و ترشح و.. را بعهده دارند، آنچه اهمیت دارد اثرات هورمونی است كه بعضی در زمان كوتاهی حدود ثانیه اتفاق می افتد ولی بیشتر آنها پس ازچند روز آغاز شده هفته ها، ماهها و حتی سالها دوام می یابند. لذا چگونگی عمل دو دستگاه كنترل كننده عصبی و هورمونی اختلاف زیادی با هم دارند( غده فوق كلیوی- قسمت مغزی آن- و هیپوفیز خلفی با تحریكات عصبی ترشح خود را آغاز می كنند و بطور كلی اصلاح هر كدام برای اصلاح دیگری نافع است).

با توجه به اثرهای ماهیانه و سالیانه هورمونها كه حتی دوام اثرشان سالهای متمادی نیز در بسیاری موارد باقیست این نكته را روشن می سازد كه:

با شركت سالیانه- یك ماه- در ضیافتی كه بنام پروردگار برقرار است می توان  بقیه سال را ببركت میزبان معظمش در نعمت تعادل ترشحی و  در نتیجه در نعمت سلامتی بسر برد. بدین ترتیب كه هرمونی از هیپوفیزمقدار ترشح ادرار را متعادل می سازد.

(ه) باثبات رسیده كه بین لوزالمعده و فوق كلیوی ارتباط بسیار نزدیكی برقرار است.

(و) محقق داشته اند بتدریج با بالارفتن سن ترشحات هورمونی لوزالمعده كاهش می یابد ولی غدد فوق كلیوی هورمونی تولید می كند كه مرور زمان در آن بی تاثیر است.

(ز) اخیراً ولادیمیرنیكی تین استاد بیوشیمی با سالها آزمایش و تجربه و تحقیق بر روی موشهای صحرائی باثبات رساند بوسیله گرسنه- نگهداشتن موشها با متد مخصوص میتوان عمر متوسط 5/2 ساله آنها را به چهار سال و نیم رساند، پرفسور نامبرده معتقد است كه اگر غدد فوق كلیوی مدتی گرسنگی بكشند ناچار می شوند هورمونهای اضافی را كه موجب عدم تعادل شده اند بخورند از اینرو:

اگر در طول سال پیش آمدهای ناگواری اعم از سوء تغذیه یا غیر از آن تعادل ترشحات غددی را بهم زده باشند روزه می تواند تعادل مجددی بین آنها برای مدتها برقرار سازد.

روزه داری برای بیماران دیابتی چاق بسیار مفید است

دكتر محمدحسن خزایی فوق تخصص غدد و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشكی مشهد در مورد تاثیر روزه بر بیماری های غدد گفت: روزه داری برای سلامتی برخی از افراد مفید و برای بعضی دیگر مضر است.

وی با بیان اینكه دیابت یكی از شایع ترین بیماری های غدد است، خاطرنشان كرد: این بیماری به طور كلی به دو نوع تقسیم می شود. در نوع اول دیابت كه بیماران تحت درمان با انسولین هستند، به هیچ وجه نباید روزه بگیرند و در بیماران دیابت نوع دو كه مشكل اساسی آنها چاقی است، روزه گرفتن آنها بستگی به وضعیت بیماری این افراد دارد.

وی افزود: در بیماران دیابتی، یكسری عوارض از جمله عوارض عصبی، چشمی، قلبی و كلیوی وجود دارد كه در صورت مشاهده ی هر كدام از این عوارض در این بیماران توصیه می شود كه روزه نگیرند.

وی همچنین ادامه داد كه: در بیماران دیابتی نوع دو كه بدون عارضه هستند، روزه داری به شرط رعایت یكسری از مسائل توصیه می شود؛ یكی از اهداف روزه حذف یك وعده غذایی است، كه این مساله برای بیماران دیابتی چاق بسیار مفید و در نهایت باعث كاهش وزن آنها خواهد شد، اما متاسفانه افراد با خوردن مقدار زیادی غذا در هنگام افطار و سحر آن را جبران می كنند كه این مساله بسیار خطرناك است.

دكتر خزایی در مورد سایر بیماری های غدد اظهارداشت: در بیماری های غده پاراتیروئید كه باعث سنگ كلیه می شود، در زنان باردار و دیابتی نیز روزه داری ممنوع است و همچنین در بیماری های تیروئیدی در زمان های پركاری یا كم كاری غده روزه داری توصیه نمی شود، اما در صورت كنترل و مهار بیماری روزه داری بدون اشكال است.

دكتر خزایی مصرف مواد فیبردار مانند سبزیجات و میوه ها را برای افراد دیابتی بسیار مفید دانست و آنها را از خوردن نمك، چربی های حیوانی و مواد شیرین منع كرد.

وی مصرف روغن های مایع نباتی و روغن زیتون را به این بیماران توصیه كرد.

اثر روزه بر چربی های خون

مقایسهُ اثرات روزه ماه مبارك رمضان باالگوی غذایی كم چرب و نسبتا" كم كالری برلیپیدهای پلاسمائی افراد هیپرلیپیدمیك ( چربی خون بالا )

درماه مبارك رمضان مسلمانان رژیم غذائی خود را از سه وعده صرف غذا (صبح، ظهر و شب ) به دو وعده (قبل از صبح وابتدای شب) تغییر می دهند.

برای بررسی تاثیرالگوی غذائی ماه مبارك رمضان (دو وعده) برروی پارامترهای بدن سنجی و مقادیر چربی های خون وارزیابی تاثیرات فوق تا یكماه بعد از رمضان، تعداد 38 مرد دچار چربی خون بالا (هیپرلیپیدمیك) از افراد مختلف جامعه انتخاب شدند كه از این تعداد 28 نفر در گروه روزه دار و 10 نفر دیگر در گروه غیر روزه دار قرار داشتند. به این افراد در مورد رعایت الگوی غذایی كم چرب و نسبتا" كم كالری آموزش داده شد. این بررسی 20 روز قبل از رمضان شروع و تا یكماه بعد ازرمضان ادامه یافت. در ماه مبارك رمضان گروه روزه دار در طول شبانه روز از دو وعده غذا و گروه كنترل یا غیر روزه دار از سه وعده غذا استفاده می كردند . جهت ارزیابی های تغذیه ای و كنترل رعایت الگوی غذائی فوق از افراد تحت مطالعه 12 بار یاد آمد 24 ساعته خوراك در طول انجام طرح بعمل آمد. اندازه گیری های بدن سنجی و آزمایش های خونی شامل اندازه گیری مقادیر كلسترول -LDL ، كلسترول -HDL ، كلسترول تام و تری گلیسرید در چهار نوبت ( 20 روز قبل از ماه رمضان ، اول ، آخر و یكماه بعد از رمضان) انجام گردید. هدف از این مطالعه مقایسه بین اثرات روزه ماه مبارك رمضان و الگوی غذایی كم چرب و نسبتا" كم كالری بر چربی های پلاسمایی افراد هیپرلیپیدمیك بود.

بررسی نتایج حاصل نشان داد كه گروه روزه دار در طی ماه رمضان كاهش معنی داری در میزان انرژی و مواد مغذی دریافتی خود داشتند، ولی در گروه كنترل ( غیر روزه دار) تغییری در مقادیر فوق در طی بررسی مشاهده نگردید. همچنین در گروه روزه دار در پایان ماه رمضان مقادیر وزن، نمایه توده بدن ، كلسترول –LDL ، كلسترول تام و تری گلیسرید كاهش یافته بود، ولی مقدار كلسترول-HDL افزایش مختصری نشان داده بود و این تغییرات تا یكماه بعد از رمضان نیز ادامه داشت. در گروه غیر روزه دار تغییر معنی داری در مقادیر مذكور مشاهده نگردید.

 بنابراین به نظر می رسد رعایت الگوی غذایی مناسب، همراه با كاهش انرژی دریافتی در ماه مبارك رمضان تاثیر معنی داری در كاهش مقادیر چربی خون و پارامترهای بدن سنجی در افراد هیپرلیپیدمیك می تواند داشته باشد.

نقش مذهب در سلامت روان

روانشناسی بهداشت ، در سالهای اخیر اهمیت زیادی برای نقش راهبردهای مقابله و سبك زندگی افراد در چگونگی وضعیت سلامت جسمانی و روانی آنها قائل شده است . شیوه های مقابله ؛ تواناییهای شناختی و رفتاری ای هستند كه فرد مضطرب  به منظور كنترل نیازهای خاص درونی و بیرونی  فشارآور  به كار گرفته می گیرد .

در مقابله مذهبی از منابع مذهبی مثل دعا و نیایش ، توكل و توسل به خداوند و .... برای مقابله استفاده می شود. یافته های اخیر نشان داده اند از آنجایی كه این نوع مقابله ها هم منبع حمایت عاطفی و هم وسیله ای برای تفسیر مثبت حوادث زندگی هستند ، می توانند مقابله های بعدی را تسهیل نمایند ، بنابراین به كارگیری آنها برای اكثر افراد ، سلامت ساز است.

رفتارهای مذهبی ارزش مثبتی در پرداختن به نكات معنی دار زندگی دارند. رفتارهایی از قبیل  توكل به خداوند ، زیارت و غیره .... می توانند از طریق ایجاد امید و تشویق به نگرش های مثبت ، موجب آرامش درونی فرد شوند. باور به این كه خدایی هست كه موقعیت ها را كنترل می كند و ناظر بر عبادت كننده هاست ، تا حد زیادی اضطراب مرتبط با موقعیت را كاهش می دهد. به طوری كه اغلب افراد مؤمن ارتباط خود را با خداوند مانند ارتباط با یك دوست بسیار صمیمی توصیف می كنند و معتقدند كه می توان از طریق اتكاء و توسل به خداوند ، اثر موقعیت های غیر قابل كنترل را به طریقی كنترل نمود. به همین دلیل گفته می شود كه مذهب می تواند به شیوه فعالی در فرآیند مقابله مؤثر باشد.

به طور كلی مقابله مذهبی ، متكی بر باورها و فعالیت های مذهبی است و از این طریق در كنترل استرس های هیجانی و ناراحتی های جسمی به افراد كمك می كند. داشتن معنا و هدف در زندگی ، احساس تعلق داشتن به منبعی والا ، امیدواری به كمك و یاری خداوند در شرایط مشكل زای زندگی ، برخورداری از حمایت های اجتماعی ، حمایت روحانی و ..... همگی از جمله منابعی هستند كه افراد مذهبی با برخورداری از آنها می توانند در مواجهه با حوادث فشارزای زندگی ، آسیب كمتری را متحمل شوند.

مذهب می تواند در تمامی عوامل ، نقش مؤثری در استرس زایی داشته باشد و در ارزیابی موقعیت ، ارزیابی شناختی فرد ، فعالیت های مقابله ، منابع حمایتی و .... سبب كاهش گرفتاری روانی شود. بر این اساس ، مدتها است كه تصور می شود بین مذهب و سلامت روان ارتباط مثبتی وجود دارد و اخیراً نیز روانشناسی مذهب ، حمایت های تجربی زیادی را در راستای این زمینه فراهم آورده است . ویتر و همكاران او نشان دادند كه 20 تا 60 درصد متغیرهای سلامت روانی افراد بالغ ، توسط باورهای مذهبی تبیین می شود. در مطالعه دیگری ، ویلتیز و كریدر نشان دادند كه در یك نمونه 1650 نفری با میانگین سنی 50، نگرش های مذهبی با سلامت روانی رابطه مثبتی دارند. به علاوه مذهبی بودن با رضایت زناشویی در مردان و زنان و رضایت شغلی در مردان مرتبط بود.

بر اساس مطالعات انجام شده دیگر ، بین مذهبی بودن و معنا دار بودن زندگی و سلامت روانی ارتباط نزدیكی وجود دارد. در یك بررسی كه 836 بزرگسال با میانگین 4/ 73 سال شركت داشتند، معلوم شد كه بین سه شاخص مذهبی بودن ( فعالیت های مذهبی غیر سازمان یافته و فعالیت های مذهبی سازمان یافته ) و روحیه داشتن و دلگرمی به زندگی ، همبستگی مثبتی وجود دارد . به علاوه اسپیكا  و همكارانش ، 36 مطالعه تجربی در مورد مرگ و درگیری مذهبی را مرور كردند و نتیجه گرفتند كه ایمان قوی تر ، یا معتقد بودن به زندگی بعد از مرگ با ترس كمتر از مرگ همبستگی دارد. همچنین افرادی كه نمره بالاتری در شاخص مذهب درونی داشتند ، ترس كمتری را از مرگ گزارش كردند.

مطالعات دیگر ، تأثیر مداخلات مذهبی را در كاهش اضطراب و تحمل فشارهای روانی پس از بهبودی ، نشان داده اند . به عنوان مثال ، نتایج دو بررسی نشان داد ، كسانی كه به اعتقادات مذهبی پایبند بودند ، اضطراب و ناراحتی كمتری را نسبت به كسانی كه به اعتقادات مذهبی پای بند نبودند ، گزارش كرده اند. گارنتر و همكاران در زمینه سلامت روانی و اعتقادات مذهبی شش مقاله را مورد بررسی قرار دادند و دریافتند كه در تمام این مطالعات بین اعتقادات مذهبی و سلامت روانی رابطه مثبتی وجود دارد . هانت سازگاری زناشویی 64 زوج را مورد بررسی قرارداد و نشان داد كه مذهب به طور مثبت با سازگاری زناشویی ، خوشحالی و رضایت زناشویی بالاتر ارتباط دارد و همچنین نتیجه گرفت كه مذهب یك عامل مهم در جلوگیری از طلاق است.

زاكرمن و همكاران در پژوهشی گزارش كردند ، در افراد سالمندی كه نمره كمتری در شاخص مذهبی بودن به دست آوردند ، میزان مرگ ومیر 42% بود ، در حالی كه این میزان برای افراد سالمندی كه نمره شاخص مذهبی بالایی داشتند 19% بود. در مطالعه دیگری ، كونینگ ، كلین و همكاران دریافتند كه سرطان در بین افرادی كه نمره بالاتری در شاخص مذهبی درونی كسب می كنند كمتر شایع است . در بررسی دیگری ، مشاهده كردند افرادی كه همیشه از مقابله های مذهبی استفاده می كنند نسبت به افرادی كه كمتر و گاهی از این مقابله ها استفاده می كنند در 9 شاخص از 12 شاخص سلامت روانشناختی ، نمرات بالاتری كسب كردند . موریس اثر زیارت مذهبی را روی افسردگی و اضطراب 24 بیمار سالمند بررسی كرد. او دریافت كه علائم آنها بعد از زیارت رفتن كاهش زیادی داشته و حداقل تا ده ماه بعد از برگشتن از زیارت هم این اثر ادامه دارد . در مطالعه دیگری ، مكین توش نقش مذهب را در سازگاری افراد با یك رویداد معنی دار زندگی بررسی كرد. او با 124پدر و مادری كه كودك خود را به علت سندرم مرگ ناگهانی از دست داده بودند مصاحبه كرد و دریافت كه مذهبی بودن با یافتن معنی در مرگ ارتباط مثبتی دارد. به علاوه مذهبی بودن با افزایش صلاحیت روانی و كاهش ناراحتی در بین والدین در طی 18 ماه بعد از مرگ كودكانشان ، ارتباط داشت.

علیرغم این كه اكثر تحقیقات ذكر شده در ادیان دیگری صورت گرفته است و از آنجایی كه باور و اعتقاد ما مسلمانان بر این است كه دین اسلام به عنوان یك ایدئولوژی ، ارائه دهنده كامل ترین و سلامت سازترین سبك زندگی بشریت است و احكام و دستورات آن حوزه های وسیع اخلاقی ، بین فردی ، بهداشتی و اجتماعی را در بر می گیرد ، لذا مطالعه علمی اثرات و نقش متغیرهای مذهبی در سلامت روانی یك ضرورت اساسی به نظر می رسد .

نقش ایمان در زندگی

تاكنون پژوهش های بسیاری در خصوص ارتباط میان ایمان و رضایت از زندگی انجام شده است . نتیجه این پژوهش ها در كشورهای مختلف و حتی در كشورهای غربی ، نشان دهنده این است كه بین بالا بودن ایمان ، ورضایت از زندگی ، ارتباط  مستقیم وجود دارد . زندگی هر انسانی ، متناسب با وضعیت اجتماعی ، اقتصادی و فرهنگی او همراه با مشكلاتی است . یكی از نقش هایی كه ایمان و اعتقاد در مسیر زندگی دارد ، تأثیر آن در حفظ و افزایش سلامت روانی است . با یك تعریف كلی ، افرادی دارای سلامت روانی هستند كه دست كم 2 ویژگی داشته باشند :

 1 – از زندگی خود راضی باشند .

 2 – دیگران از رفتار و اندیشه آنها احساس رضایت كنند . همچنین سلامت روانی لازم است دست كم در 3 زمینه مشهود باشد :

 1. شغل فرد

 2. ارتباطات اجتماعی

 3. ارتباط با خانواده .

با توجه به نكاتی كه در خصوص سلامت روانی ذكر شد ، لازم است اضافه شود كه ایمان با توجه به تأثیرات متنوع و گسترده ای كه بر ذهن انسان دارد ، می تواند موجب پدید آمدن این صفات شود : صبوری ، احترام به دیگران ، هدف مندی ، پرهیز از خشونت ، حمایت از همسر و فرزندان ، پرهیز از بدگویی و غیبت ، وجدان كاری ، مسئولیت پذیری ، امید به آینده و جلوگیری از افسردگی ، اضطراب و دلهره . مهمترین علت اهمیت ایمان ، این است كه فرد با ایمان همواره پروردگار را حامی خود می داند . پروردگاری كه نیرومندترین ، مهربان ترین و بخشنده ترین پشتوانه است . افرادی كه چین احساسی دارند ، هیچ گاه خود را در بن بست نمی بینند . آنها همیشه امیدوارند و این موجب آرامش آنهاست  . انسان های با ایمان ، نزدیكی خود به خالق هستی را مشروط به رعایت اخلاقیات و حفظ حقوق دیگران می دانند و اعتقاد دارند كه برای رسیدن به هدف باید اندیشید ، برنامه ریزی كرد و تلاش نمود . انسان هایی كه چنین ویژگی هایی دارند ، همواره محبوب دیگران هستند ؛ جمع شرایط مذكور ، توان و اعتماد به نفسی واقعی به انسان های با ایمان می دهد كه بتوانند در مواجهه با مشكلات زندگی با موفقیت عمل كنند . ایمان و اعتقاد ، بزرگترین سرمایه ای است كه خداوند به بندگان خود اعطا كرده ، پس  بكوشیم این سرمایه پر ارزش را حفظ كنیم و آن را افزایش دهیم . برای رسیدن به این هدف ، حتماً به نكات زیر عمل كنید :

1 – با رعایت حقوق دیگران ، خود را به پروردگار نزدیك كنید .

2 – هدف مند باشید و برای رسیدن به آن ، از برنامه ریزی و تلاش غافل نشوید . مطمئن باشید خداوند بهترین حامی شما خواهد بود .

3 – همواره از خداوند كمك بخواهید . او قوی ترین و آگاه ترین دوست شماست .