تبیان، دستیار زندگی

تریز روشی نظام یافته برای پرورش خلاقیت است. این روش توسط آلتشولر که در اداره ثبت اختراعات روسیه کار می کرد، از مطالعه بیش از بیست هزار اختراع و دسته بندی نکات مشترک آنها به دست آمده است. با چک کردن اصول زیر در حل هر مسأله ای، تا حدودی اطمینان حاصل می شود که تمام نکاتی که ممکن است باعث ایجاد خلاقیت در حل مسأله شوند، مورد بررسی قرار گرفته اند. توجه به هر یک از این اصول می تواند جنبه هایی از خلاقیت را در حل مسأله بگنجاند:

چنان که در حال حاضر درباره تریز به عنوان یک دانش تخصصی تحقیقات وسیعی به عمل می‌آید و اصول و مفاهیم آن توسط بسیاری از دانشمندان، پژوهشگران، مدیران، مهندسان و کارشناسان رشته‌های مختلف علمی در جهت حل مسائل و ایجاد نوآوری‌ها به کار گرفته می‌شود و همچنان به سرعت در حال گسترش و تکامل است.
سنگ نماید.

آلتشولر به عنوان مخترع فنون اختراع و پایه گذار دانش تریز با تلاش و پشتکار بسیار جدی به مدت ۵۲ سال در راستای رشد و توسعه آن یکی از اصلی ترین و موثرترین بنیانگذاران علم خلاقیت شناسی و از بزرگترین دانشمندان قرن بیستم محسوب می‌شود. نقش و اهمیت نظریه تریز شاهکار علمی آلتشولر به قدری است که از جنبه‌ای می‌تواند در ردیف نظریه‌های علمی بزرگی مانند نظریه کوانتومی و نظریه نسبیت قرار گیرد و آلتشولر را با دانشمندان بزرگی مانند پلانک، انیشتین، شرودینگر، پیاژه و پائولینگ هم

و اما هریک از اینها بسیار بزرگتر از آن است که بشود به عنوان عصاره اصلی تریز تلقی شود. عصاره تریز را نمی­توان در سطوح دستنامه ای و ابتدایی یافت؛ بلکه آن را باید در سطوح عمیق­تر فلسفی جستجو کرد.
برای استخراج عصاره تریز ابتدا باید از ساختار کلّی تریز را فهمید. میدانیم که:
تریز = روش شناسی + پایگاه دانش
و تریز دارای سه جنبه زیر است:
· روش شناسی (الف): دید تازه ای از فناوری
· روش شناسی (ب): روش تفکر برا ی حل مسئله
· پایگاه دانش: مجموعه ای از مثالها که روش شناسی (الف) را پیاده می کنند.
این نگرش روشن می سازد که عصاره تریز را می بایست در روش شناسی (الف) و (ب) یافت. آنچه که در زیر می آید برداشت من از عصاره تریز است که در 50 کلمه خلاصه شده است:
چکیده­ی تریز:

شناخت اینکه

تحوّل نظامهای فنی

در جهت افزایش ایده­آل

با غلبه بر تعارضات است

و معمولا با صرف کمترین منبع.

بنابراین، برای حل خلاق مسئله

تریز روشی دیالکتیک برای فکر کردن ارائه می­کند

یعنی:

درک مسئله به عنوان یک نظام

ابتدا تصوّر حل ایده­آل، و سپس

حل تعارضات.

من این برداشت را عمدتا از خلال مطالعه کتاب تریز اثر سالاماتوف(۲) به دست آوردم، و برای اولین بار

این عبارت فشرده را در اسلایدی در سخنرانی TRIZCON 2001 ارائه کردم. سپس آن را در وب سایتم

به عنوان یادداشت ویراستار در انتهای مقاله TRIZCON افزودم و ثبت کردم (انتهای همین مطلب را

ببینید).

اجازه بدهید این 50 کلمه را به طور خلاصه و از بالا به پایین شرح دهم:

قبل از هرچیز اظهار شده است که تریز یک «شناخت» است؛ به بیان دیگر،‌ «دیدگاه تازه ای» از فناوری است (یعنی همان روش شناسی (الف) فوق الذکر). با درمیان گذاشتن این شناخت، یا با نگریستن به فناوری از این منظر، می توانیم به جایگاه و منظر بسیار گسترده ای برسیم که نه تنها فناوری را در بر دارد، بلکه شامل علم، جامعه، زندگی ما و غیره است.

مهمترین شناخت این است که «نظامهای فنّی تحول می یابند». ما فناوری را عمدتا به عنوان نظامهای فنّی می­بینیم. هر نظامی از تعدادی اجزاء داخلی (یعنی خرده نظام ها) و روابط بین آنها تشکیل شده است و ممکن است به عنوان خرده نظامی از نظام برتر (super-system ) خود قلمداد شود. هر نظام فنّی دستخوش تحوّل می شود، یعنی اینکه در تاریح خود تغییر/توسعه می­یابد. این تحوّل روندهای عظیمی را شکل می دهد که شامل ابداعات بزرگی است. تحوّل ممکن است خود را در فازهای مختلف و راه های مختلف نشان دهد، مانند تولد، گسترش، ادغام، پیچیدگی و غیره.

نظام­های فنّی «در جهت افزایش ایده­آل ها» متحول می شوند. این شناخت به عنوان «قانون اصلی تحوّل» خوانده می شود. سالماتوف ایده آلی­بودن (Ideality ) را اینگونه تعریف می­کند: «عملکرد اصلی تقسیم بر (ماده + انرژی + اندازه)» و گاه آن را «عملکرد مفید تقسیم بر (هزینه + عملکرد مضر) تعریف می کند. این تعاریف دارای طبیعتی کیفی هستند. شناخت اصلی در اینجا این است که در کل شکلهای مختلفی از تحول را می­توان به عنوان حرکت­هایی در مسیر افزایش ایده­آل بودن مشاهده کرد. این شناخت پایه پیش بینی ما و ایجاد نظامهای فنی آینده را شکل می دهد.

تحوّل فقط «با غلبه بر تضادها» رخ می دهد. در ابتدا تضادها به صورت فاصله های موجود بین تقاضا و عرضه (یا عملکردهای جاری تکنولوژیکی) ظاهر می شوند. چنین تضادهایی همینکه به عنوان مانع/رادع شناخته شدند، برای اندک زمانی به نوعی نادیده گرفته می شوند، اما بعد با ابتکارات خلاقانه­ای بر آنها غلبه می شود. در نظامهای فنی، این ابتکارات خرده گامهای تحول را شکل می دهند.