تبیان، دستیار زندگی

اکثر کودکان با طرح سوالاتی غیر منتظره درباره ی خدا موجب شگفتی بزرگسالان می شوند.

خدا کیست؟

خدا کجا زندگی می کند؟

خدا را که آفرید؟...

نوجوانی

در این سال ها، نوجوانان به آنچه اطرافیان در طول زندگی درباره خدا گفته اند، فکر می کنند. گاهی نیز نسبت به تعالیم مذهبی تردید دارند یا اعتراض می کنند. در چنین حالتی، والدین باید از سخنرانی اجتناب کنند و یادشان باشد که تردید مقدمه ایمان است و پرسیدن و اعتراض کردن همواره مفید است. باید با نوجوانان طوری درباره خدا حرف زد که با مشکلاتشان مرتبط باشد. وقتی نوجوانان احساس بی ارزشی یا ناامنی می کنند، این پیام را به آن ها بدهید که هر انسانی نزد خدا ارزش بسیار دارد. به عبارت دیگر، خداوند همان قدر که یک دختر زیبا و ثروتمند را دوست دارد، یک دختر نازیبا و فقیر را هم دوست دارد. زمانی که نوجوانان با فشار مداوم هم سن و سال های خود به انجام کارهایی چون استفاده از مواد مخدر، ارتباط با جنس مخالف، دزدی و سایر اعمال خلاف مواجه می شوند، شما می توانید از خدا به عنوان معیاری مطلق برای سنجش اعمال انسان ها حرف بزنید: «خداوند بر کارهای درست و غلط ما نظارت دارد و به همان اندازه به ما پاداش یا جزا می دهد».

مهم‌ترین و شایع ترین پرسش‌های کودکان دربارة‌ خدا عبارتند از:

۱- خدا کیست و چیست؟ برای پاسخ به این سؤال، باید از اوصاف خداوند و مقایسة او با دیگران استفاده کرد:‌ خدا کسی است که مهربانی‌اش از پدر مادر هم بیشتر است. او کسی است که از پدر و مادر هم بیشتر از تو مراقبت می‌کند. خدا از قوی‌ترین کسی که می‌شناسی هم قوی‌تر است.

۲- خدا کجاست؟ خدا همه‌ جا است.

۳- چه طور و چگونه خدا همه جا هست؟ خدا مثل ما انسان‌ها نیست که فقط رد یک جا هستند. او قدرتی دارد که می‌تواند همه جا باشد؛ مثل سخنران تلویزیون که در همة خانه‌ها او را می‌بینند.

۴- اگر خدا همه جا هست، چرا او را نمی‌بینم؟‌ خیلی چیزها مانند هوا، گرما و برق را نمی‌بینیم؛‌ اما وجود دارند. فرزندی همین سؤال را از پدر خود می‌پرسد. پدر لیوانی آب و دو حبه قند می‌آورد و مقابل دیدگان فرزند، آن دو حبه قند را داخل آب در لیوان قرار می‌دهد و آن ها را در آب حل می‌کند؛ آن گاه می‌پرسد:‌ آیا حبه‌های قند داخل لیوان هستند یا از آن خارج شده‌اند؟ فرزند پاسخ می‌دهد: داخل لیوان هستند. پدر:‌ آیا تو آن را می‌بینی؟‌فررزند: خیر. پدر: آنها داخل لیوان هستند؛‌ اما با چشم دیده نمی‌شوند؛ خدا هم این گونه است.

۵- خدا چقدر بزرگ است؟ نمی‌دانم چقدر بزرگ است؛ اما می‌دانم که هیچ چیز در دنیا بزرگتر از خدا نیست. خدا از همه بزرگ ترین کسی که تو می‌شناسی بزرگتر است.

۶- لباس‌های خدا چه اندازه است؟ خدا مثل ما آدم‌ها نیست که لباس بخواهد.

۷- اگر خدا بالا هست، چرا پاهای او را نمی‌بینیم؟ خدا مثل ما آدم‌ها نیست که پا داشته باشد. گذشته از این، ما خدا را با چشم نمی‌بینیم.

۸- اگر خدا همه جا هست، چرا به آسمان نگاه می‌کنیم؟ برکت‌های خدا مثل باران، از آسمان فرود می‌آید. ما آدم‌ها،‌ جاهای بلند را بهتر می‌دانیم؛ به همین دلیل، نفر اول مسابقه در کشتی، بر روی سکوی بالاتر می‌ایستد.

۹- خدا که بزرگ است، چگونه در قلب ما جا می‌گیرد؟ همان طور که پدر و مادرت در قلب تو هستند.

۱۰-آیا خدا در جاهای بد مانند توالت هم هست؟ بله، خدا همه جا هست. توالت از نظر ما آدم‌هابد است؛ ولی از نظر خدا بد نیست؛ چون او همه چیز را آفریده است؛ مانند مامان که وقتی برادر کوچولویت را تمیز می‌کند، بدش نمی‌آید.

۱۱- خدا را چه کسی آفریده است؟ خدا همیشه بوده، و ما به این مطلب ایمان داریم و در پی دلیل آن نمی‌رویم؛ مانند این که تو ایمان داری هیچ گاه از روی زمین بلند نمی‌شوی؛ ولی دلیل آن را هم نمی‌دانی.

در رابطه با مفهوم خدا، کودک وی را موجودی مادی و حتی به صورت یک انسان تصور می کند. بنابراین برای خدا دست و پا و سر و صورت قائل است. همچنین برایش خانه ای تصور می کند که همان بهشت است و از آنجا به کارهای ما نگاه می کند و مواظب ماست، یا از بهشت به زمین می آید تا کارهای ما را درست کند. یا بهشت را باغ یا پارک بزرگی می داند که انواع وسایل بازی و خوراکی دارد و می توان در آنجا بازی کرد و خوشحال شد و یا در مورد جهنم، آن را جایی می داند که آتش زیادی در آن وجود دارد و یا در مورد شیطان او را یک آدم زشت تصور می کند که روی سرش شاخ دارد. البته باید متذکر شد کودک این موضوعات را براساس گفته ها و شنیده ها تصور می کند.

تصویر کودکان از خدا بسیار متأثر ازتصویری است که از والدین خود دارند. اگر کودکی والدین خود را قابل اعتماد، مهربان و قابل دسترسی بداند، احتمالا خدا را نیز دارای چنین صفاتی خواهد دانست. از سوی دیگر، اگر والدین خود را خشن، بی تفاوت و بی انصاف بداند، دربارة خدا نیز چنین تصوراتی خواهد داشت. والدین، در نحوة درک فرزندشان از خدا، بیشترین تأثیر را دارند. به همین خاطر والدین باید صداقت و صراحت داشته باشند، مساوات را رعایت کنند، دروغ نگویند، همدم فرزندانشان باشند، اگر دچار مشکلی شدند به آنها کمک کنند و… تا تصویر مناسبی از والدین خود داشته باشد تا در هنگام تطبیق خدا به پدر و مادر، تصویر نیکی از خدا در ذهن او مجسم شود .به لحاظ عاطفی بهتر است در این سنین خداوند را با صفات رحمت و رحمانیت معرفی کنیم و نه با صفات قهریت.

سؤالات کودک را جدی بگیرید و قبل از پاسخ دادن به آنها مدتی دربارة شان فکر کنید، چون علاوه بر پختگی جواب، تفکر کردن را هم به کودک آموخته اید. در ضمن زمان مناسب را هم برای پاسخ دادن به آنها انتخاب کنید. برای پاسخ به سؤالات آنها از مثال استفاده کنید، ولی همواره تأکید بورزید که پاسخ کامل سؤالاتش را نمی دانید، چون هر تفسیری که از خدا ارائه کنید یا هر پاسخی که به سؤالات او بدهید خداوند را در پاسخهای خودتان محدود کرده اید. مثلا به فرزندتان بگوئید: “من نمی دانم خداوند چقدر بزرگ است، ولی می دانم که هیچ چیزی در این عالم، بزرگتر، قویتر و بهتر از او نیست، خداوند عظیم تر از آفتاب است، بزرگ تر از خانه و وسیعتر از آسمانهاست. او بندگان خود را دوست دارد.”

یکی دیگر از روش های پاسخگویی به سوالات کودکان درباره خدا مثالهای آسان با توجه به سن کودک است. مثلا کودکی از ما درباره خدا سوال می کند که:
اگه خدا همه چیز را خلق کرده پس چه کسی خدا را خلق کرده؟جوابی که ما می توانیم به آن کودک دهیم :
تا به حال شده که مادرت غذایی درست کند و غذا شور شده باشد کودک می گوید آری ,می گوییم علت شور شدن غذا چیست؟ کودک می گوید بخاطر نمک است,می پرسیم شوری نمک بخاطر چیست؟ کودک اندکی فکر می کند و می گوید: شوری نمک به خاطر خود نمک است چیزی نمک را شور نکرده در این موقع به او می گوییم, خدا هم همه چیز را خلق کرده اما وجود خودش بخاطر چیز دیگر نیست بلکه به خودش است.

یکی، پسر پنج ساله اش را پیش امام صادق علیه السلام برد وگفت: این بچه، من رو کلافه کرده همش می پرسه که خدا رو به من نشون بده .من نتونستم جوابش رو بدم
امام فرمودند: من به اون یاد میدم و امام بدون اینکه اون بچه متوجه بشه به یکی گفت که لیوانی رو برداره و با آب و شکر یک آب شیرین درست کنه و بیاره وقتی که اوردند به اون بچه دادند تا بخوره وقتی که خورد از اون کوچولو پرسید: چه مزه ای داره؟
گفت: شیرینه حضرت پرسید:چرا شیرینه؟ اون گفت:حتما قند یا شکر توی اون ریختند امام از اون خواست تا شکر رو نشون بده ولی اون بچه جواب داد: چیزی پیدا نیست امام پرسید: پس از کجا متوجه شدی؟ اون بچه ی باهوش گفت: از مزه اش
امام به اون آفرین گفت و فرمودند: خدا هم در این عالم حضور دارد و همان لذت هایی که از مشاهده ی کوه‌، دشت، طبیعت، از خوردنی ها و دیگر زیبایی ها می بری بیان گر حضور خالق آنها یعنی خداست که با چشم نمی توان او را دید بنابراین همه ی این نعمت ها و لذت ها از جانب خداست همانطور که شیرینی آب لیوان به سبب وجود شکری است که دیده نمی شود.