فرد- عصمت سپهری:
انسان در زندگی روزمره براثر كار و فعالیت‌های روزانه و حركت در پیچ و خم‌های دشوار زندگی، دچار خستگی و ملال‌خاطر میشود.
برای رهایی از این وضعیت لازم است بخشی از اوقات فرد به شادی و تفریح اختصاص داده شود تا روح انسان صفا و طراوت یابد.
درواقع، همان‌طور كه جسم انسان نیاز به غذا و انواع ویتامین‌ها دارد، روح انسان نیز به تنوع، استراحت، تفریح و شادی نیازمند است.
شادی، احساس و واكنشی مثبت است كه روان انسان در موقعیت‌های مختلف، از خود نشان میدهد. شاد بودن آدمی، تجربه‌های اجتناب‌ناپذیر زندگی مانند ناكامی، ناامیدی و عواطف منفی را خنثی می‌كند. احساس نشاط، كمك می‌كند تا ما سلامت روانی خود را بازیابیم و به آرامش برسیم.
امروزه روان‌شناسان، شادی و انبساط‌خاطر را برای سلامتی انسان مهم و مؤثر می‌دانند. اهمیت نشاط برای بشر تاحدی است كه می‌تواند در درمان برخی از بیماری‌ها مؤثر باشد. روان‌شناسان معتقدند: در قرن حاضر كه ناملایمات زیاد، انسان را درگیر خود ساخته است، شادی نه‌تنها از بسیاری از بیماری‌ها پیشگیری می‌كند بلكه قادر است از رشد و پیشرفت سریع برخی از انواع سرطان نیز جلوگیری كند.
از نظر پزشكی، خنده و شادی، واكنشی غیرارادی است كه باعث انقباض هماهنگ 15ماهیچه صورت و سریع‌تر شدن تنفس و جریان خون و درنتیجه افزایش آدرنالین خون میشود. تأثیر این روند، احساس لذت و شادابی در فرد است. اگر در زندگی بشر شادمانی وجود نداشت، انسان زیر فشارهای سنگین روحی و روانی، از پای درمی‌آمد. به‌همین لحاظ ضروری است دولت‌ها برای دوری از افسردگی و ایجاد روحیه نشاط در مردم، برنامه‌های خاصی را طراحی و به اجرا درآورند.
اگر دولت‌ها به بالا بردن سطح شادی‌های سالم در میان مردم توجه كنند، در پیشرفت و موفقیت كشورها مؤثر خواهد بود. برطرف كردن غم و اندوه و ایجاد روحیه شاد، برای خانواده‌ها و جوامع ضروری است چرا كه غم و شادی انسان فقط مربوط به خود او نیست بلكه شاد یا غمگین شدن یك نفر بر دیگران نیز تأثیر می‌گذارد. «روپرت شلدریك» زیست‌شناس انگلیسی می‌گوید: «حافظه و شعور انسان تنها در مغز او ذخیره نمی‌شود بلكه چیزی به‌نام «شعور جمعی» نیز وجود دارد كه انسان‌ها به‌وسیله نیرویی خاص با هم درارتباطند.»
بنابراین شادی یا اندوه افراد، دیگران را نیز شاد یا غمگین می‌سازد. (روپرت شلدریك، كتاب «علم جدید حیات» به نقل از سایت حسن عبدی‌پور) البته شادی نسبی است و هر كس در شرایط و موقعیتی خاص شاد میشود. برخی از جامعه‌شناسان اظهار می‌دارند كه طبقات ضعیف جامعه، شادی را از طریق لذت‌های آنی مانند تماشای فوتبال و... جست‌وجو می‌كنند، درحالی كه مردم طبقه متوسط یا خواص از طریق نیل به خواسته‌های درازمدت، چون افزایش سرمایه و دسترسی به امكانات رفاهی بیشتر در پی كسب شادی هستند.
«ارسطو» شكل دیگری از شادی را مطرح كرده و آن نوعی از شادی است كه براثر زندگی متفكرانه ایجاد میشود. به‌نظر وی این عالی‌ترین نوع شادی است. فیلسوفان و محققان دیگری نیز بوده‌‌اند كه رضایت و شادی را صرفاً داشتن یك زندگی اخلاقی و مذهبی دانسته‌اند.(مایكل، آیزنك، صص 19-11)
نگاه اسلام به شادی و نشاط
اسلام به‌عنوان دینی كه به‌تمامی نیازهای روحی و جسمی انسان توجه دارد، داشتن نشاط و روحیه شاد را لازمه یك زندگی موفق می‌داند. در آموزه‌های دینی، نكات ارزشمندی درخصوص ایجاد شادی و نشاط آمده است. شادی می‌تواند برای خود فرد و گاهی نیز دیگران سازنده باشد. مفهوم شادی مجموعاً حدود 25 بار با الفاظ مختلف در قرآن كریم آمده است. ازجمله مباحثی كه در متون دینی به آن اشاره شده است، گره‌گشایی از مشكلات مردم و «ادخال سرور» و ایجاد شادمانی در آنهاست. در این منابع از كسانی كه موجبات دلخوشی و شادكامی مردم را فراهم میآورند، ستایش شده و آنها سزاوار نعمت‌ها و پاداش‌های خداوند در آخرت، خوانده شده‌اند.
در روایاتی كه از پیشوایان دینی نقل شده است، شادی در برنامه زندگی انسان، جایگاه ویژه‌ای دارد. امام‌رضا(ع) می‌فرماید: «اوقات روز شما 4 ساعت باشد؛ ساعتی برای خلوت با خدا، ساعتی برای تأمین معاش، ساعتی برای معاشرت با برادران مورد اعتماد و كسانی كه شما را به عیب‌هایتان واقف می‌سازند و... و ساعتی را هم به تفریحات و لذایذ خود اختصاص دهید و از مسرت و شادی ساعات تفریح، انجام وظایف وقت‌های دیگر را تأمین كنید.» (یعنی از ساعات تفریح نیرو بگیرید و از این نیرو برای انجام وظایف استفاده كنید.) (بحار‌الانوار، ص 321)
ازجمله عوامل شادی‌آفرین در زندگی، تفریح و تفرج است. تفریحات سالم برای انسان شادی و لذت سالم را به ارمغان میآورند. انسان با گردش در طبیعت، دیدن مناظر زیبا، گل‌های رنگارنگ، درختان سرسبز، آبشارهای زیبا، شكوفه‌های شاداب، كوه‌ها و هزاران منظره زیبای طبیعی كه از نعمت‌‌های خداوند هستند، به‌وجد می‌آید.
یكی دیگر از عوامل نشاط كه اسلام مردم را به آن ترغیب می‌كند، سیر و سیاحت است. خداوند در قرآن كریم، انسان‌ها را دعوت می‌كند كه در زمین به سیر و سفر بپردازند تا هم از سرنوشت و سرگذشت پیشینیان عبرت بگیرند و هم از زیبایی‌های آفرینش بهره ببرند. سفر و دیدن مناظر زیبا، در نشاط روحی و سلامت جسمانی و از بین رفتن كسالت به‌شدت مؤثر است. رسول گرامی اسلام می‌فرماید: «مسافرت كنید تا سالم بمانید.» (وسائل‌الشیعه، ص 60)
ورزش و بازی نیز ازجمله ابزارهای شادی‌آفرین محسوب میشوند. ورزش از كارهای نشاط‌آوری است كه رهبران دینی به آن عنایت داشته‌اند. البته بعضی از ورزش‌ها كه روحیه دلاوری را تقویت می‌كند و فنون رزمی را به انسان می‌آموزد، بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. رسول گرامی اسلام می‌فرماید: «حق فرزند بر پدرش این است كه به او نوشتن، شنا كردن و تیراندازی را بیاموزد و جز از راه حلال، روزی او را تأمین نكند.» (ابن مسكویه رازی، ص 36)
حضوری برای شادكامی
حضور در مجالس شادی و جشن نیز موجب خرسندی و نشاط انسان میشود. به همین‌لحاظ بر برپایی مجالس شادی در مناسبت‌های مختلف مانند اعیاد بزرگ مذهبی و سالروز ولادت پیشوایان دین تأكید شده است. البته حضور در مجالس شادی، مشروط به این است كه توأم با فسق و فجور نباشد. اسلام شادی آمیخته با فساد و ظلم را تجویز نمی‌كند و برای مسلمانان، سبك‌سری و بیهودگی را به بهانه شادی روا نمی‌دارد. به‌نظر كارشناسان، در پرتو كمك و احسان به دیگران و انجام بسیاری از فرایض دینی، انسان به نوعی شادی واقعی دست می‌یابد.
از جمله راه‌های به‌دست آوردن شادی و پایدار شدن آن در انسان، توجه به رهنمودهای دین در كم كردن وابستگی به دنیاست. دل بستن به دنیا و غرق شدن در مادیات و زیورهای دنیوی، انسان را بیشتر حریص و غافل می‌كند. انسان حریص هرچه بیشتر تلاش كند، كمتر راضی و خشنود میشود و همین موجب افزایش غم و اندوه در وی میشود. به این ترتیب، كسی كه از وابستگی خود به ظواهر دنیا بكاهد و افق دید او بلندتر باشد، با مشكلات كوچك، به زانو درنمی‌آید و در مواجهه با سختی‌ها، از روحیه بهتری برخوردار است.
در این راستا، نیایش و دعا، به انسان نشاط درونی می‌بخشد و روح را باطراوت و نیرومند می‌سازد. خواندن شعر یا سرود، جشن ازدواج، هدیه‌دادن، پوشیدن لباس‌های روشن، استفاده از بوی خوش، زینت كردن، دیدار با دوستان و صله رحم و از همه مهم‌تر كار و تلاش، از دیگر حوزه‌های شادی‌آفرین از نظر اسلام محسوب میشوند.
