تبیان، دستیار زندگی

- مواردی را که کودکان بزرگتر می توانند به کودکان کوچکتر کمک کنند، نام ببرید؟

1. به او غذا بدهند.
2. با او بازی کنند.
3. صورتش را تمییز کنند.
4. در مواقع لزوم، او را به توالت ببرند و پس از توالت، دستهایش را با آب و صابون بشویند.
5. او را از خطرات و حوادث دور نگهدارند.
6. دندانهای کوچولو را تمییز کنند.

  2- در پیشگیری از حوادث کودکان، بزرگتر چه نقشی را می توانند ایفا کنند؟

آنها می توانند برادران و خواهران کوچکتر خود را یاری دهند تا مواظب آتش و چیزهای داغ باشند. بچه های بزرگتر می توانند در هنگام آشپزی مادر و یا در فصل زمستان، کوچکترها را از نزدیک شدن به وسایل گرماسوز، دور نگهدارند. در نقاط شلوغ و پر ترافیک، بچه های بزرگتر، می توانند مواظب بچه های کوچکتر باشند. وقتی سانحه ای اتفاق افتاد، بچه ها می توانند بسیاری از کمکهای اولیه را فراگیرند و بچه های مدرسه می توانند با کمک والدین و ملعمان خود جعبه کمکهای اولیه برای درمان جراحات و بریدگیها، فراهم کنند.  

  3- کودکان بزرگتر چه نقشی در بازی با کودکان کوچکتر دارند؟

کودکان از طریق بازی، می آموزند که چگونه زندگی کنند و از این راه، تواناییها و حواس خود را پرورش می دهند. آنها وقت زیادی را با برادران وخواهران خود می گذرانند و در صورتی که با بچه های بزرگتر بازی می کنند به رشد حواس آنها نیز کمک می کنند. این کار را با علاقه و مسؤولیت بیشتری انجام می دهند.  

  فصل 10
بهداشت کودکان معلول
1- معلولیت را تعریف کنید؟

معلولیت، به ناتوانی در انجام تمام یا قسمتی از فعالیتهای عادی زندگی فردی یا اجتماعی به علت وجود نقصی مادرزادی یا اکتسابی، در قوای جسمانی یا روانی اطلاق می شود.  

  2- انواع معلولیتها را نام ببرید؟

1. معلولیتهای جسمی شامل موارد زیر است:
الف: معلولیتهای حواسی مانند نابینایی و ناشنوایی؛
ب: معلولیتهای حرکتی شامل انواع نقص عضوها، ضایعات نخاعی و ناهنجاریهای مربوط به اسکلت و عضلات؛
ج: معلولیت احشای داخلی: شامل ناهنجاریهای قلبی ـ عروقی، تنفسی، کلیوی و غیره؛
2. معلولیت ذهنی شامل موارد زیر است:
الف: عقب ماندگی ذهنی
ب: بیماری روانی  

  3- علل معلولیتها، به چند دسته تقسیم می شوند؟

1. معلولیتهای اکتسابی
2. معلولیتهای مادرزادی

4- معلولیتهای اکتسابی را توضیح دهید؟

در اثر تصادفات، حوادث یا بلاهای طبیعی، جنگ، آتش سوزی، مسمویتها و یا بیماریهای مزمن و عوارض ناشی از آنها، فرد ممکن است دچار این معلولیت گردد.  

  5- معلولیتهای مادرزادی را توضیح دهید؟

علل معلولیت مادرزادی را به طور کلی به دو دسته تقسیم می کنند:
عوامل دوران بارداری: نظیر عوامل ژنتیکی، سوء تغذیه مادر، سن بالای مادر، رعایت نکردن بهداشت دوران بارداری، اشعه، دارو، بیماری مادر، استعمال دخانیات.
عوامل هنگام زایمان: زایمان مشکل و طولانی، زایمانهای غیربهداشتی، ضربات وارده به نوزاد هنگام تولد.  

  6- راههای پیشگیری از معلولیتها، را توضیح دهید؟

پرهیز از ازدواجهای فامیلی، مراقبتهای دوران بارداری، تغذیه صحیح مادر، اجتناب از باردار شدن در سنین بالای 35 سال و زیر 18 سال، مصرف نکردن دارو در هنگام بارداری، اجتناب از در معرض اشعه قرار گرفتن و انجام زایمان در شرایط کاملاً بهداشتی و تحت نظر فرد دوره دیده از جمله اقداماتی است که می تواند از بسیاری از معلولیتها پیشگیری نماید.  

  7- برخورد خانواده با افراد معلول باید چگونه باشد؟

درک این نکته، مهم است که اگرچه ممکن است فرد معلول با دیگران تفاوت داشته باشد ولی تکیه بر ناتوانی فرد، نه تنها کمکی به وی نمی کند بلکه بر مشکلات وی خواهد افزود. افراد معلول، غالباً مشکلاتی دارند که مانع انجام برخی از فعالیتهای آنها می شود یا احتمالاً آنها بعضی از کارها را به شکل دیگری انجام می دهند، اما اکثر افراد معلول نیز می توانند پس از آموزش لازم، بسیاری از فعالیتهای عادی زندگی را با اندک تفاوت یا آهسته تر از دیگران انجام دهند. آنچه یک معلول نیاز دارد پذیرفتن و باور کردن تواناییهای اوست نه غصه خوردن برای ناتوانی وی.

8- علت معلولیتهای جسمی و حرکتی چیست؟ و چگونه باید با آنها برخورد کرد؟

افراد مبتلا به ضایعات نخاعی، معمولاً از ناحیه پا دچار ناتوانی هستند و فلجهای مغزی می تواند هر یک از اندامها یا همه آنها را مبتلا سازد. بیماریها، حوادث و تصادفات نیز می توانند سبب بروز نوعی نارسایی حرکتی در فرد گردند. در برخورد با معلول جسمی باید ضمن توجه به محدودیتهای حرکتی فرد، دیگر تواناییهای او در حدی تقویت شود که حتی الامکان بتواند نارساییها را جبران کند.  

  9- با افراد نابینا چگونه باید برخورد کرد؟

در برخورد با فرد نابینا باید تلاش نمود تا در صورت وجود بینایی حتی به صورت جزئی، با استفاده از روشهای مناسب، مهارتهای فرد را در استفاده از آن بالا برد. تقویت حواس دیگر فرد، وی را در مواجهه با عوامل محیطی موفقتر می سازد.
وضعیت زندگی و اثاثیه منزل، باید به نحوی چیده شود تا نابینا بتواند به راحتی وسایل مورد نیاز خود را پیدا کند. خوشبختانه امروزه با استفاده از الفبای بریل، نابینایان می توانند با سواد شده، بخوانند و بنویسند.  

  10- با افراد ناشنوا چگونه باید برخورد کرد؟

در برخورد با افراد ناشنوا باید آرام و شمرده صحبت کرد و موقع صحبت روی خود را به سمت فرد نگهداشت تا بتواند با لبخوانی منظور ما را درک کند. صحبت با صدای بلند باعث می شود که وی نتواند منظور ما را به خوبی درک کند. چون در این حالت، لبخوانی مشکل می شود.

11- به چه افرادی عقب ماندگان ذهنی می گویند؟

عقب ماندگان ذهنی، افرادی هستند که از نظر فعالیتهای ذهنی، نسبت به همسالان خود نارسایی دارند و عقب مانده اند. در نتیجه از نظر توانایی یادگیری، همسازی با محیط، بهره برداری از تجربیات، درک مفاهیم، قضاوت و استدلال صحیح، به درجات مختلف محرومند.  

  12- عقب ماندگان ذهنی به چند گروه تقسیم می شوند؟

1. آموزش پذیر
2. تربیت پذیر
3. حمایت پذیر  

  13- عقب ماندگان ذهنی آموزش پذیر، چگونه افرادی هستند؟

بهره هوشی این افراد، بین 70-50 است. این گروه، به طور کلی چه به لحاظ حرکات و حواس و چه به لحاظ روانی، از کودکان عادی کندتر هستند. سازگاری اجتماعی این افراد، به شرایط محیطی آنها بستگی دارد. در برخورد با این افراد، باید متوجه محدودیتهای ذهنی آنها بود. انتظارات والدین نیز باید با توجه به شرایط ذهنی آنها باشد.  

  14- عقب ماندگان ذهنی تربیت پذیر، چگونه افرادی هستند؟

بهره هوشی این گروه، بین 50- 25 است. به لحاظ عاطفی وضع بسیار متغیری دارند. معمولاً وقتی چیزی را طلب می کنند مهربان و مطیع هستند، لیکن در مقابل مخالفتهای دیگران حملات خشم و غضب و عصبانیت شدید از خود بروز می دهند. توانایی ذهنی این افراد در هر سنی که باشند در حد تواناییهای ذهنی کودک 7-6 ساله باقی می ماند. والدین، در برخورد با آنها باید به توانایی ذهنی آنها توجه نمایند و در هر حال، توجه داشته باشند که اگرچه از لحاظ جسمی، روز به روز بزرگتر می شوند ولی در تواناییهای ذهنی، همچنان محدودیت دارند.  

  15- عقب ماندگان ذهنی حمایت پذیر چگونه افرادی هستند؟

بهره هوشی این گروه، در حد 25 و کمتر از آن است. به لحاظ ظاهر، وضع چهره اغلب این کودکان غیرعادی است و توانایی کنترل خود را ندارند. در اکثر موارد آب دهانشان از گوشه لبها به طرف خارج سرازیر است. بسیاری از آنها از لحاظ ایستادن و راه رفتن مشکل دارند. به لحاظ عاطفی نیز حالت بی تفاوت دارند. با آموزشهای مناسب از طریق به کارگیری مکانیسم شرطی در بعضی از این افراد، آنها می توانند در برخی امور شخصی همکاری کنند؛ ولی در هر حال در اکثر موارد برای زنده ماندن، محتاج حمایت دیگران هستند

تغذیه کودکان

1- زمان شروع تغذیه با شیر مادر را توضیح دهید؟

تغذیه نوزاد با شیر مادر بهتر است تا نیم ساعت پس از تولد و روی تخت زایمان شروع شود. در چند روز اول پس از زایمان، شیر مادر به صورت آغوز یا ماک است و شروع به موقع شیردهی سبب می شود که نوزاد از تمام مزایایی که آغوز دارد بهره مند شود. شروع هرچه زودتر شیردهی سبب تحریک پستان و تولید شیر می شود.

  2- شیر مادر دارای چه ترکیبی است؟

شیر مادر بهترین ترکیب شیمیایی از پروتئین، چربی، کربوهیدرات، ویتامینها و املاح لازم برای رشد کودک است. شیر مادر بیش از 100 ترکیب شیمیایی مختلف با نسبتهای متفاوت است که از لحاظ هضم و جذب، برای نوزاد بسیار مناسب می باشد.  

  3- خواص ضد میکروبی و ایمنی بخشی شیر مادر را توضیح دهید؟

در شیر مادر، علاوه بر مواد مغذی، موادی وجود دارد که کودک را در مقابل عفونتها مقاوم می کند. از این رو، کودکانی که با شیر مادر تغذیه می شوند خیلی کمتر به اسهال و سرماخوردگی و سایر بیماریهای شایع مبتلا می شوند.  

  4- خواص بهداشتی شیر مادر را توضیح دهید؟

شیر مار همیشه تازه و در دسترس است و عاری از هرگونه آلودگی و میکروب می باشد. شیرهای دیگر به راحتی ممکن است آلوده شوند. این آلودگیها ممکن است از ظرف، از دست شخص، قاشق و غیره منتقل شود در حالی که شیر مادر مستقیماً از پستان وارد دهان طفل شده، امکان آلودگی ندارد.  

  5- مزایای شیردهی مادر را شرح دهید؟

- شیردهی باعث می شود وزن و اندام مادر زودتر به حالت طبیعی برگردد.
- مادرانی که فرزندشان را با شیرخود تغذیه می کنند کمتر به سرطان سینه و تخمدان مبتلا می شوند.
- اگر مادری به طور مرتب شیردهی داشته باشد، احتمال حاملگی زودرس و ناخواسته نیز کمتر می شود.
- شیر مادر خریدنی نیست و هیچ هزینه ای برای خانواده ندارد.  

  6- آیا برای شیر دادن، باید برنامه منظمی وجود داشته باشد؟

شیر دادن به کودک احتیاج به برنامه منظمی ندارد. هر وقت کودک گرسنه است چه روز و چه شب و با هر فاصله ای، باید به او شیر داده شود. مدت مکیدن شیرخوار را نباید محدود کرد. باید اجازه داد شیرخوار تا هر وقت بخواهد پستان را بمکد و خود او، پستان را رها کند.  

  7- روش تغذیه نوزاد از پستان مادر را توضیح دهید؟

مادر باید در زمان شیر دادن کاملاً راحت باشد. اگر در روزهای اول پس از زایمان نشستن برای مادر مشکل باشد می تواند در حالت خوابیده به نوزاد شیر دهد. بهتر است مادر قبل از شیردهی دستهای خود را با آب و صابون بشوید. اما روزانه تنها یک بار شستن پستانها با آب کافی است و لازم نیست از صابون استفاده شود. اگر پستان به طرز صحیحی در دهان کودک قرار داده نشود ممکن است درد، زخم و ترک خوردگی پستان را به همراه آورد.  

  8- در اولین هفته شروع تغذیه تکمیلی بهتر است از چه مواد غذایی استفاده شود؟

بهتر است از فرنی آرد برنج استفاده شود که ابتدا یک قاشق مرباخوری در روز و کم کم روزانه 10 قاشق مرباخوری کافی است.  

  9- از هفته سوم چه مواد غذایی را می توان به کودک داد؟

پوره، مثل پوره سیب زمینی، هویچ، نخود فرنگی و لوبیاسبز را می توان به شیرخوار داد. بهتر است کمی روغن به پوره اضافه نمود تا نیروی بیشتری به کودک بدهد.  

  10- دادن ماست را از چند ماهگی می توان شروع کرد؟

از 8 ماهگی  

  11- نشانه های کافی بودن شیر مادر چیست؟

بهترین چیزی که می تواند به مادر کمک کند تا از کافی بودن شیرخود مطمئن شود اضافه شدن وزن شیرخوار است. در ماههای اول، اگر وزن شیرخوار هر ماه 500 گرم بیشتر از وزن ماه قبل باشد، تغذیه خوبی داشته و شیر مادر کافی بوده است. از دیگر نشانه هایی که کافی بودن شیر مادر را نشان می دهد، تعداد کهنه هایی است که کودک در طول روز خیس می کند. اگر شیرخوار فقط از شیر مادر استفاده می کند و غذا یا مایعات دیگری نمی خورد و روزانه 6 کهنه را خیس می کند حتماً شیر مادر برایش کافی است.  

  12- آروغ زدن چه مزایایی برای کودک دارد؟

در موقع شیرخوردن، مقداری هوا نیز به همراه شیر، وارد معده شیرخوار می شود. وجود این هوا می تواند باعث بروز دل درد در نوزاد شود. لازم است پس از هر بار شیردهی، کودک را در بغل گرفته چند بار آهسته به پشت او بزنیم یا پشت او را مالش دهیم تا هوای خورده شده را برگرداند. گاهی همراه آروغ زدن مقداری شیر نیز برگردانده می شود که امری طبیعی است و جای نگرانی نیست.  

  13- تغذیه در سال دوم را توضیح دهید؟

در این سن، کودک کم کم می تواند از غذای سفره استفاده کند ولی نباید غذای او منحصر به غذای سفره شود. در سال دوم بهتر است ابتدا غذای کمکی را به طفل داد و سپس شیر مادر را در اختیار او گذاشت. برای اینکه غذای کودک انرژی کافی داشته باشد، بهتر است مقداری روغن یا کره به غذای کودک اضافه شود. غذای کودک باید متنوع باشد مثل برنج، لوبیا، نخود، عدس، شیر، انواع سبزی، میوه، گوشت، ماهی و تخم مرغ به کودک داده شود.  

  14- تغذیه کودک بعد از دو سالگی به چه صورت باید باشد؟

در این دوره، کودک به دلیل فعالیت زیاد و رشد سریع، اشتهای بیشتری پیدا می کند و می تواند در هر وعده غذای بیشتری بخورد. در این سنین پدر و مادر باید غذا خوردن را به عهده خود کودک بگذارند اما باید مراقب باشند که کودک غذای کافی بخورد. بهتر است غذا خوردن کودک زمان و محل معینی داشته باشد. بعضی از کودکان به راحتی غذا نمی خورند. والدین آنها از روشهای مختلفی مثل نوازش کردن، رشوه دادن، تهدید، ترساندن و حتی کتک زدن استفاده می کنند. نباید کودک را به غذا خوردن مجبور کرد. شیر و لبنیات باید جزو لاینفک برنامه غذایی کودک باشد.  

  15- نحوه تغذیه در زمان بیماری، را شرح دهید؟

در دوران بیماری، پدر و مادر باید توجه بیشتری به تغذیه کودک داشته باشند. اگر کودک تب داشته باشد، ذخیره های غذایی بدن او مصرف می شوند. معمولاً در دوران بیماری، اشتهای کودک کم می شود و اگر به تغذیه او توجه کافی نشود، رشد کودک دچار اشکال می گردد. مخصوصاً اگر کودک اسهال داشته باشد، مایعات و مواد غذایی را از دست می دهد. اگر کودک بیمار، شیرخوار است باید تغذیه با شیر مادر را در دوران بیماری ادامه داد. به کودک تب دار باید آب و مایعات بیشتری خوراند.  

بهداشت دوران بارداری

  8- علائم خطر دوران بارداری را نام ببرید؟

- احساس درد، درد زایمانی یا هر نوع درد لگنی و شکمی
- خونریزی

- ورم دستها و صورت
- سردرد شدید یا مداوم
- تاری دید
- تب و لرز
- سوزش ادرار
- استفراغ مداوم
- احساس کاهش حرکات جنین  

  9- مواردی که در دوران بارداری مورد تأکید قرار می گیرد را نام ببرید؟

1. تغذیه زن باردار
2. استراحت
3. استحمام
4. مراقبت از دندانها
5. لباس زن باردار
6. ورزش
7. مسافرت
8.  واکسیناسیون  

  10- چرا مادران در دوران بارداری واکسینه می شوند؟

همه مادران در دوران بارداری علیه بیماری کزاز واکسینه می شوند. این کار باعث ایمن شدن آنها و نوزادشان درمقابل بیماری کزاز خواهد شد.  

  11- آیا مادران باردار می توانند به مسافرت بروند؟

بارداری، مانعی برای مسافرت مادران نیست به شرطی که در هر حال دسترسی به امکانات پزشکی داشته باشند. چنانچه مادران مسیرهای طولانی را با اتومبیل طی می کنند بهتر است هر 2 ساعت یک بار از ماشین پیاده شوند و چند قدم راه بروند. در اواخر دوره حاملگی، مسافرتهای طولانی توصیه نمی شود و لازم است مادران، قبل از مسافرت با پزشک خود مشورت نمایند.  

  12- از چه مواردی در حاملگی باید پرهیز شود؟

1. مصرف هرگونه دارو و مواد شیمیایی
2.عکسبرداری
3. مصرف دخانیات  

  13- چه عواملی باعث می شود دندانهای زنان باردار مستعد پوسیدگی شود؟

مادران باردار به علل مختلف در معرض پوسیدگی دندانها قرار دارند. کم شدن بزاق، تغییرات هورمونی و نوع تغذیه از آن جمله اند. لازم است خانمها به محض اطمینان از حامله بودن به دندانپزشک مراجعه نمایند تا لثه ها و دندانهای آنها معاینه شود.  

  14- حاملگیهای پر خطر را نام ببرید؟

1. حاملگی قبل از سن 18 و بعد از 35 سالگی؛
2. فاصله بارداری کمتر از 2 سال؛
3. حاملگی چهارم به بعد؛
4. مادری که قدش از 45 سانتیمتر کمتر باشد؛
5. مادری که وزن او قبل از بارداری کمتر از 38 کلیوگرم باشد؛
6. حاملگیهای چند قلو؛
7. سوء تغذیه مادر؛
8. سابقه سقط و زایمان مشکل در مادر؛  

  15- چه عواملی باعث تغییرات روحی و روانی در مادر باردار می شود و وظیفه اطرافیان در کمک به بهداشت روانی مادر باردار چیست؟

احساسات مادر نسبت به بارداری، همسر و نوزادش در این تغییرات مؤثرند. مسایل خانوادگی، وضعیت اقتصادی خانواده، روابط حاکم بر خانواده نیز در این تغییرات، تأثیر دارند. تغییرات هورمونی دوران بارداری نیز به بروز این حالات کمک می کنند. تمام این عوامل دست به دست هم داده، ممکن است مادر باردار را زودرنج، کم حوصله و عصبی نمایند.
در این حال وظیفه اطرافیان و مخصوصاً شوهر، بسیار مهم و کمک کننده است. آنها با ایجاد جوی عاطفی و صمیمی می توانند باعث ایجاد اعتماد به نفس در زن باردار شده، فضا و محیطی آرامش بخش در خانواده ایجاد کنند تا مادر، این دوران را با سلامتی و اطمینان طی نماید.