تبیان، دستیار زندگی

پیامبر اکرم(ص) آیة الکرسی را با عظمت ترین و سید آیات قرآن کریم دانسته است. ائمه معصومین(ع) در روایات به طور گسترده و در زمان‌ها و مکان‌های گوناگون به تلاوت آن سفارش کرده اند و آن را همواره مانند تابلوی زیبایی فراروی انسان قرار داده‌اند.

با اندکی دقت و آشنایی نسبت به فضیلت، خاصیت، آثار فراوان، گسترده و متنوع این آیه شریفه، احساس شوق و رغبت در انسان زنده می‌شود و مصمم می‌گردد تا خود را هرچه بیشتر از برکت و فضیلت آن بهره مند سازد و گاهی هم با دیدن آثار مؤثّر، مشکل گشا، اعجازآفرین و فوق العاده آیه‌الکرسی، ناراحت می شود و با حسرت یاد می کند که: چرا ما با وجود این چراغ پرفروغ به بی راهه می رفتیم و از آن برای سعادت خویش و حل مشکلات روحی، معنوی، دنیایی، آخرتی، کلی و جزئی استفاده نکردیم و بهره‌مند نشدیم؟ چرا با آ‌ن دیر آشنا و مأنوس گشتیم؟

امیدواریم این گفتار گامی باشد هر چند کوچک در راه آشنایی و بهره‌مندی و نزدیکی با فضیلت، آثار، خاصیت و موارد استفاده و کاربرد آیةالکرسی، این شریف‌ترین و با عظمت‌ترین آیه قرآن کریم.

نام یک آیه

همه سوره‌ها در قرآن کریم، دارای نام هستند. مانند: سوره بقره، آل عمران، مائده و… اما غالباً آیات سوره‌ها اسم خاصی ندارند و تنها با شماره از آنها یاد می شود. مانند: آیه چهار سوره بقره یا آیه ده سوره آل عمران. فقط برخی از آیه‌ها به لحاظ نوعی ویژگی، دارای نام مخصوصی هستند. مانند: آیه نور ، ملک، شهادت، دِین و… و از آن جمله: آیه 255 از سوره بقره است که با عنوان آیة الکرسی خوانده می‌شود.

آیةالکرسی نام یک آیه است که با اَللّهُ لا اِلهَ اِلاّ هُوَالحَی القَیوم آغاز و با هُوَالعَلی العَظیم پایان می‌یابد و دو آیه بعد از آن جزء آیةالکرسی نمی‌باشد، هر چند در برخی از موارد به خواندن آنها همراه آیةالکرسی تأکید شده است. در روایت آمده است که: آیةالکرسی پنجاه کلمه و در هر کلمه پنجاه برکت است و در آیه یاد شده تا علی العظیم، پنجاه کلمه می‌باشد. همچنین استفاده از تعبیر آیةالکرسی به جای آیات الکرسی، روشن می‌سازدکه تنها یک آیه منظور بوده است و از سوی دیگر لفظ الکرسی نیز فقط در آیه اول آمده است، به علاوه آن که در مواردی که منظور، خواندن هر سه آیه بوده است، گفته‌اند: آیةالکرسی و دو آیه بعد از آن را بخوانید. بنابراین آیةالکرسی تنها یک آیه است و در بین آیات، دارای نام مخصوص به خود می‌باشد .

فضیلت و عظمت

پیامبر اکرم(ص) از ابی بن کعب سؤال فرمودند: کدام آیه در کتاب خدا بزرگوارتر و شریف‌تر است؟ عرض کرد: «الله لا اله الاهوالحی القیوم»؛ پیامبر(ص) دست بر سینه او زد و فرمود:‌«دانش بر تو گوارا باد. سوگند به کسی که جان محمد در دست اوست، این آیه دارای دو زبان و دو لب است که در پایه عرش الهی تسبیح و تقدیس خدا می‌گوید.

رسول اکرم(ص) به علی(ع) فرمودند: «قرآن کلامی برتر و بزرگ است و سوره بقره، سید قرآن و آیةالکرسی سید بقره است.» سپس فرمود: در آیةالکرسی، پنجاه کلمه است و در هر کلمه پنجاه برکت و خیر وجود دارد.»

علی (ع)‌فرمودند: «اگر از آثار معنوی این آیه شریفه آگاه می‌بودید، در هیچ حال آن را ترک نمی‌کردید.»

پیامبر اکرم(ص) فرمودند:آیةالکرسی از گنجینه‌ای در زیر عرش به من عطا شده است و قبل از من به هیچ پیغمبری چنین عطایی نشده است.»

آیة‌الکرسی در همه جا

دستوربه خواندن، نوشتن و بهره‌مندی از این آیه در بسیاری از مناسبت‌های مکانی و زمانی می‌تواند فضیلت آنرا را نمایان و روشن سازد و کمک می‌کند تا انسان در هر موقعیت و زمانی از برکت و رحمت این آیه شریفه بزرگ استفاده ببرد. از این روی در زیر، موارد کاربرد و استفاده این آیه را بر می‌شماریم. به امید این‌که با عمل به آنها نور و رحمت نصیب خویش سازیم. هرچند که به یقین می‌توان اظهار کرد که اهمیت، عظمت و موارد آیة‌الکرسی، بیش از آن است که بتوان در این مجال از آن سخن به میان آورد.

ملائکه در آسمانها: پیامبر(ص) در معراج و در آسمان هفتم دیدند که ملائکه حُجُب، سوره نور می‌خوانند، خُزّان کُرسی آیة‌الکرسی می‌خوانند و حَمَلِه عرش، حم مؤمن می‌خوانند. (بحار الانوار،ج18/380)

اطراف خانه علی(ع) در بهشت: پیامبر(ص) از جبرئیل(علیه السلام) نقل می‌نمایند که: کنار نهرهای بهشتی، قصر‌هایی از درّ سفید ساخته‌اند. فرش آن اززعفران است و بر اطراف آن خانه‌ها، آیة‌الکرسی نوشته شده است و آنها از آنِ علی(ع) و حضرت زهرا(س) است و این تحفه خداوند به آ ن دو بزرگوار است.(بحارلانوار، ج 43/39)

سه مرتبه در هر شب: حضرت علی(ع) فرمودند: بر مسلمان لازم است که شب را به پایان نیاورد مگر آنکه آیة‌الکرسی را بخواند و اگر می‌دانستید که آیةالکرسی چیست و در آن چیست، هرگز آن را رها نمی‌کردید. پیامبر به من فرمود:«آیةالکرسی از گنجینه‌ای در زیر عرش به من عطا شده است و قبل از من به هیچ پیغمبری چنین عطایی نشده است.» سپس حضرت فرمود: «از وقتی این مطلب را از پیامبر(ص) شنیدم، در تمام شبها آن را خواندم وهرگز آن را ترک نکردم.» سپس فرمودند: «هر شب در سه وقت آیة‌الکرسی را می‌خوانم.» (بحار الانوار؛ ج 86/125)

وقت خوابیدن: حضرت علی(ع) فرمودند: پیامبر(ص) مرا خواست و فرمود: آنگاه که به بستر خواب رفتی بسیار استغفار کن و صلوات بفرست «و اکثر من قراءة القرآن «قل هواللّه احد» فانها نورالقرآن و علیک به قراءة آیة‌الکرسی فان فی کل حرف منها الف برکة و الف رحمة.» (بحار الانوار؛ ج76/231)

در پی وضو گرفتن: امام باقر(ع) فرمودند: هر کسی در پی وضو گرفتن، آیة‌الکرسی بخواند، خداوند ثواب چهل سال عبادت به وی عطا کند، مقام او را چهل درجه مرتفع می‌کند و چهل حوریه به تزویج او در می‌آورد.(بحار الانوار؛ ج80/317)

درنمازهای نافله: امام صادق(ع) فرمودند: کسی که درهر رکعت از نمازهای مستحبی، سوره انا انزلنا و قل هواللّه و آیة‌الکرسی را بخواند، خداوند درب با فضیلت ترین اعمال انسان‌ها را بر روی او گشوده ا ست . (بحار الانوار؛ج 85/36)

درنافله ظهر: امام صادق(ع) فرمودند: در هشت رکعت نافله ظهر، برای هر رکعت، سوره و آیه‌ای را معین کرده‌اند و در رکعت سوم قل هواللّه و آیة‌الکرسی بخوانید.(بحار الانوار؛ج87/57)

تعقیب نماز واجب: پیامبر(ص) به حضرت علی (ع) فرمودند: به تلاوت آیة‌الکرسی در پی نمازهای واجب مواظبت داشته باش زیرا تنها پیامبران، صدّیقان و شهیدان، بر آن مواظبت می‌کنند. (بحار الانوار؛ج 86/24)

در حال سجده: امام صادق(ع) فرمودند: کسی که در حال سجده، آیة‌الکرسی بخواند، هیچ گاه داخل آتش جهنم نخواهد شد.(بحار الانوار؛ج 89/269)

بین دو سجده بعد از نماز وتر: مستحب است که مؤمن بعد از نماز وتر، دو سجده بجا آورد و پنج مرتبه در سجده او ل بگوید: سبوح قدوس رب‌الملائکة والروح و بعد از نشستن، آیة‌الکرسی بخواند و سجده دوم را بجا آورد و آن ذکر را پنج مرتبه تکرار کند. (بحار الانوار؛ج 87/308)

خواندن بعد از نماز صبح: امام صادق(ع) فرمودند: بعد از نماز صبح، دست راست را بر گونه راست می‌گذاشت و دعایی خاص می‌خواند و نیز آیة‌الکرسی را قرائت می‌کرد.(بحار الانوار؛ج 87/355)

قبل از بر آمدن خورشید: حضرت علی(ع) فرمودند: هر کسی قبل از طلوع خورشید، یازده مرتبه قل هواللّه، انا انزلنا و آیة‌الکرسی بخواند، خداوند مالش را از هر زیان و خطری، حفظ می‌کند. (بحار الانوار؛ج 86/249)

روز جمعه: امام صادق(ع) فرمودند: آیةالکرسی در لوحی از زمرد سبز می‌باشد که با قلم مخصوص خداوند نوشته شده و در هر روز جمعه آن لوح بر پیشانی اسرافیل ظاهر می‌شود. آنگاه که آیةالکرسی بر پیشانی‌اش آشکار می‌شود، خدا را تسبیح می‌کند و با او تمام فرشتگان آسمانها تسبیح می‌کنند و پس از آن تمام فرشتگان آسمان دنیا خدا را تسبیح و تقدیس می‌کنند. هر کسی که آیةالکرسی را در روز جمعه بخواند، همه فرشتگان مقرب و پیامبران مرسل برای او دعا می‌کنند.(بحار الانوار؛ج 86/355)

برآورده شدن حاجت: همواره انسان برای انجام کاری در پی اسباب می‌رود و از آن نتیجه می‌خواهد و برای رسیدن به مقصد و مقصود، تلاش و کوشش می‌کند و در آرزوی اهداف بلند می‌باشد. در دین، به ما دستور داده‌اند که: قبل از انجام هر کار به خداوند توجه کنیم و از او خیر، سلامت و سعادت بخواهیم و با کمک خواهی از خداوند، کارها را آغاز و به انجام برسانیم، زیرا در این صورت است که کار و کوشش، نتایج درخشان نصیب انسان می‌سازد. پس بنابر این، از آداب انجام کار این است که انسان چشم به اسباب ندوزد و خود را از غفلت نجات دهد و با یاد و درخواست خیر و صلاح از خداوند، وارد کار شود. از جمله این که: قبل از تعقیب حاجتها، آیةالکرسی بخواند، زیرا که ابزار بسیار قدرتمندی است. در رساندن انسان به هدف، نتیجه و مقصود.

پیامبر(ص) به حضرت علی(ع) فرمودند: آنگاه که از منزل در پی حاجتی بیرون شدی آیةالکرسی تلاو ت کن، زیرا موجب برآورده شدن حاجت می‌باشد.(بحار الانوار؛ج 92/159)

میمنت سفر: امام حسن عسکری(ع) فرمودند: آن‌گاه که در سفر احتمال خطر دادی، قبل از سفر سوره‌های حمد، معوذتین، آیة‌الکرسی و قدر را بخوان. (بحار الانوار؛ج 59/24)

برخی می‌گویند: مثلاً روز چهارشنبه یا دوشنبه سفر خوب نیست و میمنت ندارد. امام صادق(ع) می‌فرماید: هر وقت خواستی سفر کنی با میمنت است، به شرط این‌که قبل از آن، صدقه بدهی و آیة‌الکرسی بخوانی. (بحار الانوار؛ج 59/28)

برای سفر: امام موسی‌بن جعفر(ع) فرمودوند: هر فردی که می‌خواهد سفر کند به طرف در بایستد و سه آیة‌الکرسی به طرف راست، چپ و مقابل خود بخواند و این موجب حفظ و دفع بدی‌ها و پریشانی می‌شود.(بحار الانوار؛ج 76/39)

هنگام وداع با خانواده: سید بن طاووس فرمود: در وقت سفر، خانواده را جمع کن، دو رکعت نماز بخوان، آیة‌الکرسی بخوان و حمد و ثنای خداوند را بجا آور. (بحار الانوار؛ج 100/104)

هنگام خروج از منزل: در چند روایت آمده است که: هنگام بیرون رفتن از خانه، آیة‌الکرسی، آیات آخر قرآن، انا انزلنا و ام‌الکتاب خوانده شود، زیرا این کار موجب توفیق در کارها و برآوردن حوائج دنیا و آخرت است. (بحار الانوار؛ج 76/169)

هنگام سوار شدن بر مرکب: مضمون روایت این است که پیامبر(ص) به حضرت علی(ع) فرمودند: هر کسی در وقت سوار شدن بر مرکب اعم ازحیوان یا هر وسیله دیگر آیة‌الکرسی بخواند و بگوید: واغفرلی ذنوبی لایغفر الذنوب الاّ انت، خداوند به فرشتگان می‌گوید: بنده من می‌داند که تنها آمرزنده گناه، من هستم. شما گواه باشید که او را آمرزیدم. (بحار الانوار؛ج 76/294)

احساس خوف: امام صادق(ع) فرمودند: «فاذا عاینت الذی تخافه فاقرأ آیة‌الکرسی؛ هر گاه با شخصی و با امری که از آن خوف داری، مواجه گشتی آیة‌الکرسی بخوان. (بحار الانوار؛ج 76/247)

حفظ کالا: امام رضا(ع) فرمودند: هر گاه به مالی رسیدی، برای برکت آن دعا کن و برای حفظ کالا و متاع خویش، آیة‌الکرسی بخوان و آنرا بنویس و میان آن بگذار. (بحار الانوار؛ج76/176)

بر خانه مرتفع: امام صادق(ع) فرمودند: وقتی ارتفاع سقف خانه، بیش از چهار متر باشد به دور خانه آیة‌الکرسی بنویسید تا از شرّ جن و شیطان در امان باشید.(بحار الانوار؛ج76/149)

بر دیوار اطاق: یکی از اصحاب می‌گوید: دیدم بر دور خانه امام صادق(ع) آیة‌الکرسی نقش بسته و همچنین درطرف قبله عبادتگاه آن حضرت، آیة‌الکرسی نوشته شده بود.(بحار الانوار؛ج 76/151)

دور ساختن شیطان: پیامبر(ص) درباره آیة‌الکرسی فرمودند:«اقرها فی بیتک فلا یقربک شیطان؛ در خانه آیةالکرسی بخوان پس شیطان به شما نزدیک نمی‌شود.» پیامبر این مطلب را در موارد گوناگون به اصحاب می‌آموختند. (بحار الانوار؛ج63/316)

شفای مریض: بر بالین مریض و بر میت، آیة‌الکرسی بخوانید.(بحار الانوار؛ج 81/239)

وقت جان کندن: امام صادق(ع) فرمودند: وقتی بر سر شخصی رسیدید که در حال جان کندن است، آیة‌الکرسی و دو آیه بعد آن را بخوانید. (بحار الانوار؛ج 81/243)

بر میت در قبر: امام صادق(ع) فرمودند: آن هنگام که میت را درقبر گذاشتید و طرف راست صورتش را بر خاک نهادید، بر آن فاتحة الکتاب، معوذتین، قل هواللّه احد و آیة‌الکرسی بخوانید.(بحار الانوار؛ج 82/53)

برای دفن میت: امام رضا(ع) فرمودند:کسی که برای دفن میت وارد قبر می‌شود، ام‌الکتاب، آیة‌الکرسی و معوذتین بخواند.(بحار الانوار؛ج 82/39)

اهداء ثواب به مردگان: پیامبر(ص) فرمودند:هر وقت شخص آیة‌الکرسی بخواند و بر اهل قبور اهداء کند، خداوند از هر حرف آن، ملکی می‌آفریند که تا قیامت برای آن شخص تسبیح می‌کند. (بحار الانوار؛ج 82/63)

امام صادق (ع) فرمودند: آنگاه که مؤمن ثواب خواندن آیةالکرسی را به مردگان هدیه می‌کند، خداوند ثواب آن را به همه آنان می‌رساند و به خود او نیز درجه شصت پیامبر می‌دهد و از هر حرفی، ملکی می آفریند که ت قیامت برای او تسبیح کند. (بحار الانوار؛ج 102/300)

در نماز حرز جواد(ع): امام جواد(ع) حرزی را برای شخصی فرستاد تا آن‌را به بازوی راست ببندد و سپس چهار رکعت نماز و در هر رکعت، فاتحة‌الکتاب و هفت‌مرتبه آیة‌الکرسی بخواند.(بحار الانوار؛ج 50/95)

نماز روز عید غدیر: امام صادق(ع) فرمودند: هر کس هنگام ظهر روز عید غدیر، دو رکعت نماز بگزارد و در هر رکعت، فاتحة‌الکتاب، سوره اخلاص، سوره قدر و آیة‌الکرسی را ده مرتبه بخواند معادل هزار عمره است.(بحار الانوار؛ج 98/321)

نماز شب عاشورا: پیامبر(ص) فرمودند: چهار رکعت است و در هر رکعت ده مرتبه آیة‌الکرسی با سوره‌های دیگر بخواند. (بحار الانوار؛ج 98/336)

روز نیمه رجب: از جمله اعمال ام داود در روز پانزده رجب، خواندن ده مرتبه آیة‌الکرسی است.(بحار الانوار؛ج 98/398)

روز عرفه: امام صادق(ع) فرمودند: در روز عرفه صد مرتبه آیة‌الکرسی بخوان. (بحار الانوار؛ج 98/255)

شب نیمه شعبان: پیامبر(ص) فرمودند: بعد از نماز عشاء، دو رکعت نماز بخوان و در هر رکعت، حمد، سه آیه اول سوره بقره، آیة‌الکرسی و سه آیه آخر سوره بقره را بخوان.(بحار الانوار؛ج 98/414)

برداشتن تربت امام حسین(ع): امام صادق(ع) فرمودند: هنگام برداشتن خاک قبر امام حسین(ع) فاتحة‌الکتاب،… و آیة‌الکرسی را بخوان.(بحار الأنوار،ج 101/128)

غسل