تبیان، دستیار زندگی

                  عقاب طلایی (Golden Eagle) با نام علمی Aqulia chrysaetos یکی از
                  زیباترین پرندگان شکاری است که در بسیاری از مناطق جهان زیست
                  میکند و در ایران نیز به صورت بومی وجود دارد. از گذشته های دور،
                  این نوع عقاب به عنوان یک پرنده شکاری محبوب توسط بشر تربیت شده.
                  در حال حاضر، عقاب طلایی، با توجه به تهدیدات موجود، در زمره
                  پرندگانی است که نیاز به حمایت و حفاظت دارد.

                  • مشخصات ظاهری:
                  پر و بال در هر دو جنس یکسان بوده اما جسته نوع ماده آن بزرگتر
                  از نر است. این پرنده دارای چنگالهای بزرگ، دم مستطیلی نسبتا
                  بلند و پهن و بالهای بلند و عریض است. شاهپرهای اولیه بال،
                  گسترده و بالا برگشته هستند. پر و بال پرنده بالغ، یک دست تیره و
                  عموما به رنگ قهوه ای تیره بوده، اما در ناحیه تاج سر، پس گردن،
                  طرفین گردن و صورت، همچنین پوشپرهای ثانویه بال، رنگ طلایی و
                  طلایی مایل به مسی را میتوان دید و دم او نیز به رنگ قهوه ای
                  مایل به خاکستریست.

                   پرهای پروازی بزرگ بالها، از زیر، خاکستری مایل به قهوه ای دیده
                  میشود در حالیکه سر، تنه و پرهای کوچکتر قسمت قدامی بالهای باز،
                  مایل به سیاه هستند. چشمان بالغین، قهوه ای تیره و منقار و
                  چنگالها، سیاه میباشند. در حالیکه پایه منقار و پاها زرد رنگ
                  است. سراسر ساق پا تا پنجه همانند چکمه ای از پر پوشیده شده است.

                  پرنده نابالغ، قهوه ای تیره بوده و پرهای پس سر آن به رنگ زرد
                  مسی با قاعده سفید بی رنگ میباشد. شاهپرهای اولیه و ثانویه، سفید
                  چرک است. دم نیز دارای رنگ سفید چرکی به همراه نوار انتهایی تیره
                  و پهنی است که با افزایش سن، از سفیدی آن کاسته میشود.
                  جنس ماده، در مقایسه با نر طول بیشتری دارد (طول نر، 76 - 89 و
                  ماده 89 - 104 سانتیمتر است) این پرنده با داشتن پهنای بال 187
                  الی 230 سانتیمتر، یکی از بزرگترین عقابهای نیم کره شمالی است.
                  وزن آن 3 تا 6/5 کیلوگرم میباشد.

                   • صدا و پرواز:
                  صدای این پرنده به صورت پارس کردن بلند و شبیه «کلیاک – کلیاک –
                  کلیاک» شنیده میشود.
                  عقاب طلایی توانایی بالایی در پرواز داشته و بال زنیهای متفاوتی
                  را به نمایش میگذارد. از نشانه های تشخیصی آن در حین پرواز، بال
                  باز روی یا بال باز اوج گیریهای باشکوه، همراه با بال زدنهای گاه
                  و بی گاه، میباشد. عقاب مزبور، در هنگام بال باز روی یا بال باز
                  اوج گیری، بالها را بالا نگه داشته و شاهپرهای اولیه را
                  میگستراند و آن را اندکی رو به بالا به شکل V و کاملا به جلو نگه
                  میدارد.
                  این عقاب بالهای عریضی جهت پرواز داشته و برای صعود بیشتر، پرهای
                  پروازی شکاف داری مشابه انگشتان دست دارد. پرنده در ارتفاع قابل
                  توجهی از زمین پرواز کرده و تا حد ممکن، کمتر بال میزند و منطقه
                  زیر پایش را به دنبال غذا، زیر نظر میگیرد. برای شکار طعمه، از
                  ارتفاع خیلی کم، حمله کرده و شکارش را به یک پرواز سریع رو به
                  پایین میگیرد و میتواند در حین پرواز که سرعت متوسط آن بین 28 تا
                  32 مایل است، در هنگام شیرجه به بیش از 200 مایل در ساعت برسد.

                  • رفتار و زیستگاه:
                  عقابهای طلایی، پرندگانی نیمه مهاجر هستند به گونه ای که برخی در
                  یک محل باقی مانده و پاره ای دیگر مهاجرت میکنند. آنها عموما به
                  صورت انفرادی یا جفت زندگی میکنند، هر چند که ممکن است پرندگان
                  جوان غیر جفت، در دسته هایی دیده شوند.
                  عقاب طلایی در زیستگاه های باز و نیمه باز و در ارتفاع 3600 متری
                  از سطح دریا یافت میشوند. زیستگاه های مورد سکونت آن شامل
                  توندارها، بوته زارها، چمنزارها، بیشه زارها، درخت زارها و
                  جنگلهای مخروطی است. بیشتر این عقابها در نواحی کوهستانی زندگی
                  میکنند. اما، در تالابها و زیستگاه های ساحلی نیز لانه گزینی
                  میکنند. به طور کلی، عقاب طلایی در کوهستانهای کم گیاه و خشک، و
                  گاهی جنگلهای کوهستانی و صخره های ساحلی و دشتها زندگی میکند.

                   • تولید مثل و رشد:
                  سن بلوغ جنسی در نر و ماده بین 4 تا 7 سالگی است. این پرنده در
                  هر سال، یکبار زاد و ولد میکند. فصل تولید مثل، بسته به موقعیت
                  جغرافیایی، از ماه اسفند تا مرداد است. این عقابها تک همسر بوده
                  و در اکثر مواقع تا انتهای زندگی خود در کنار هم خواهند بود. در
                  انواع مهاجر، جفت گزینی زمانی آغاز میشود که به نواحی تولید مثلی
                  خود برگردند. فعالیتهای جفت گیری شامل پرواز موج وار یک یا هر دو
                  جفت، تعقیب، شیرجه رفتن، نمایش چنگالها، با هم اوج گرفتن و
                  چرخیدن است.
                  عقاب طلایی، اغلب در لبه پرتگاه ها یا نوک صخره ها و همچنین، روی
                  درختان بلند یا عمارتهای ساخته بشر، نظیر آسیاب بادی، برج
                  دیدبانی و دکل برق، آشیانه میسازد. نر و مادر در بهار، به کمک
                  تکه های چوب و شاخه های ضخیم، لانه ای سکو مانند با عرض بیش از 2
                  متر، در ارتفاع تا 107 متری ساخته و داخل آن را با گیاهان نرم،
                  علف، برگ و پوست درختان، خزه و گلسنگ آستر میکنند. جفتهای نر و
                  ماده میتوانند در منطقه تولید مثلی خود، چندین لانه داشته باشند
                  که اغلب، از سالی به سال دیگر و قبل از هر فصل جفتگیری، آنها را
                  بازسازی کرده و مجددا به کار میگیرند.
                  در فصل تولید مثل، 1 تا 4 تخم به رنگ سفید کرد با لکه های قهوه
                  ای یا قهوه ای مایل به قرمز، به فواصل سه تا چهار روز، گذاشته
                  میشود. وظیفه اصلی خوابیدن روی تخمها، بر عهده ماده است هر چند
                  که نر نیز اغلب در این کار مشارکت میکند. 35 تا 45 روز طول میکشد
                  تا جوجه ها از تخم بیرون آیند. والدین، به تغذیه جوجه ها می
                  پردازند، هر چند که جنس نر، به ویژه در چند هفته ی نخست ،بخش
                  عمده غذا را فراهم میکند. 54 تا 81 روز وقت لازم است تا جوجه ها
                  پر در بیاورند. در این زمان، آنها از طریق راه رفت، جست و خیر یا
                  افتادن از لانه، آن را ترک میکنند. آنها پرواز را در سن 10 هفتگی
                  شروع کرده و 32 تا 80 روز بعد از پر در آوردن، زندگی مستقلی را
                  خواهند داشت. عقاب طلایی در حالت وحشی، بالای 30 سال و در اسارت
                  بیش از 46 سال عمر میکند.

                  • رژیم غذایی:
                  این پرنده، به عنوان پرنده ای شکارگر، رژیم غذایی متنوعی از
                  حیوانات خصوصا پستانداران کوچک دارد مانند خرگوش، سنجاب، موش
                  خرما و راسو. گاهی هم از باقرقره، زاغی، کبوتر و خزندگان مانند
                  لاک پشت و مار و همینطور ماهییان تغذیه مینماید. والدین تا چند
                  ماه بعد از پر درآوردن جوجه ها، با تکه تکه کردن غذا، به تغذیه
                  آنها کمک میکنند.

                  • در ایران:
                  این پرنده در امتداد دو رشته کوه البرز و زاگرس و کویرهای مرکزی
                  سکونت دارد. هر کدام قلمروی به وسعت 90 کیلومتر دارند و میتوانند
                  طعمه ای به وزن 5/3 کیلوگرم را طی پرواز حمل کنند. این حیوان به
                  طور متوسط روزانه 300 گرم گوشت میخورد. این نوع عقاب جزء جانوران
                  حمایت شده از سوی سازمان حفاظت محیط زیست به شمار میآید و گرفتن
                  آن به صورت زنده و نگهداری شخصی از آن جریمه ی نقدی سنگینی خواهد
                  داشت.

                  • عقاب طلایی در اساطیر:
                  ابوریحان بیرونی مینویسد که عقاب بال گشوده را که پرچم ایرانیان
                  بود بر سر نیزه بلندی در پیشاپیش سپاهیان میگرفتند. گزنفون تاریخ                    نویس یونانی میگوید: «پرچم ایرانیان عقابی بود از زر ناب که بر
                  سر نیز می افراشتند.» و آنرا به فال نیک میگرفتند و نمادی از
                  بهروزی و پیروزی در آن دوران بود. داستانی نیز درباره کوروش کبیر
                  بوده است که هنگامی که وی با سپاهیان خود به جنگ آشور میرفت پدرش
                  او را تا مرز کشور پارس همراهی کرد و در آنجا عقابی دید که
                  پیشاپیش آنان در پرواز است. پدر کوروش آن را به فال نیک گرفت و
                  خود گفت که پسرش در این جنگ پیروز خواهد شد.
                  بر روی یک قطعه کاشی که در کاوشهای باستان شناسی در تخت جمشید
                  یافت شده، نقش شاهینی با بالهای گشاده دیده میشود که در چنگال
                  خود گویی را گرفته و گوی دیگری نیز بر سر دارد. به گمان
                  پژوهشگران این عقاب بال گشوده نمادی از خداوند است که بر روی
                  پرچم هخامنشیان نیز نقش میشده است. زیرا بیشتر تاریخ نویسان
                  گذشته یادآوری کرده اند که بر پرچم ایران عقابی نقش بسته بوده
                  است که آن را پیشاپیش سپاه میگرفتند و این خود نمادی از پیروزی  بوده است.

                  منبع : سایت کویر ایران