تبیان، دستیار زندگی

امام صادق(علیه السلام) فرمود: لا تُرَاءِ بِعَمَلِكَ مَنْ لا یُحْیِى وَلا یُمِیْتُ وَلا یُغْنى عَنْكَ شَیْئاً(1) ترجمه كارهاى نیك خود را به خاطر خودنمایى و نشان دادن به مردمى كه نه زندگى به دست آنهاست و نه مرگ و نه قدرت دارند مشكلى را براى تو بگشایند، انجام مده! شرح كوتاه مردمى كه به تظاهر و ریاكارى عادت مى كنند، همه مظاهر زندگى آنها تو خالى و بى مغز مى شود: از تمدن، به ظواهر بى روح و از زندگى، به خیالات و اوهام و از سعادت و خوشبختى، تنها به نام و از دین و مذهب، فقط به یك سلسله تشریفات قناعت مى كنند و مسلّماً بهره مردمى كه ظاهر سازند، جز «ظواهر» نیست! به همین دلیل اسلام شدیداً از این صفت زشت انتقاد مى كند و مى گوید سرنوشت تو به دست این مردم نیست خودنمایى چرا! -------------------------------------------------------------------------------- 1. بحار الانوار، جلد 72، صفحه 300.

امیرمؤمنان على(علیه السلام) مى فرماید: تَفَضَّلْ عَلَى مَنْ شِئْتَ تَكُنْ أَمِیَرهُ وَاسْتَغْنِ عَمِّنْ شِئْتَ تَكُنْ نَظِیْرَهُ وَافْتَقِرٌ إلى مَنْ شِئْتَ تَكُنْ أَسِیْرَهُ(1) ترجمه به هركس مى خواهى نیكى كن تا امیر او شوى! از هركس مى خواهى بى نیاز شو تا همانند او شوى! و به هركس مى خواهى محتاج شو تا اسیر او گردى! شرح كوتاه در روابط اجتماعى افراد و ملت ها این قانون با قدرت تمام حكومت مى كند كه حكومت از آنِ دستِ دهنده است، و دستِ گیرنده خواه ناخواه زیر دست است، افراد و ملت هاى نیازمند در واقع بردگانى هستند كه فرمان بردگى خود را با ابراز نیاز و احتیاج به دیگران امضاء كرده اند، مسلمان واقعى كسى است كه بكوشد ارتباط اجتماعى خود را با دیگران براساس كمك متقابل قرار دهد نه یك جانبه، و گرفتن كمك بلاعوض باید مخصوص افراد معلول و از كار افتاده باشد. -------------------------------------------------------------------------------- 1.

پیغمبر گرامى اسلام(صلى الله علیه وآله) فرمود: «شَّرُ الْمَكَاسِبِ كَسْبُ الرِّبا» امام صادق(صلى الله علیه وآله) فرمود: إِذَا أَرادَاللهُ بِقَوْم هَلا كاً ظَهَرَ فِیْهِمُ الْرِّبا(1) ترجمه پیامبر(صلى الله علیه وآله) فرمود: بدترین كسب ها كسبى است كه آمیخته با رباخوارى باشد. امام صادق(علیه السلام) فرمود: هنگامى كه خداوند بخواهد ملتى را هلاك كند رباخوارى در میان آنها آشكار مى گردد. شرح كوتاه با تمام رونقى كه بازار رباخواران در دنیاى امروز دارد، و وابستگى خاصى كه جهان امروز با رباخوارى در اشكال گوناگون پیدا كرده، جاى شك نیست كه رباخوارى نظام مالى و اقتصادى جمعیّت ها را ویران مى سازد و سبب مى شود كه ثروت ها به گونه وحشتناكى در دست افراد و مؤسسات معدودى جمع گردد و این تقسیم غیر عادلانه ثروت ها خود سرچشمه انواع بدبختى هاى اجتماعى و مفاسد اخلاقى است. -------------------------------------------------------------------------------- 1. از كتاب وسایل الشیعه، جلد 12، صفحه 426 و 427.

پیامبر(صلى الله علیه وآله) مى فرماید: أُطْلُبُوا الْرِّزْقَ فِى خَبایا الأَرْضِ(1) ترجمه روزى را در نهانگاه هاى زمین بجویید شرح كوتاه در آن عصر و زمانى كه اهمیّت معادن و آنچه در نهانگاه هاى زمین قرار دارد معلوم نبود، این دستور از طرف پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) صادر شد كه مسلمانان اعماق زمین را جستجو كنند و منابع درآمد و آنچه را به زندگى آنها رونق مى بخشد از آنجا بیرون كشند، این گونه دستورها هم نشانه اى از عمق تعالیم اسلام است و هم سرمشقى براى تلاش و كوششى به خاطر آبرومند زیستن مسلمانان! -------------------------------------------------------------------------------- 1. نقل از كتاب نهج الفصاحه.

امام باقر(علیه السلام) مى فرماید: إنَّ هَذا الْغَضَبَ جَمْرَةٌ مِنَ الشَّیْطانِ تُوْقَدُ فِى قَلْبِ ابْنِ آدَمَ(1) ترجمه خشم و غضب شعله سوزان آتشى است از ناحیه شیطان كه در درون دل آدمى افروخته مى شود. شرح كوتاه كمتر اتفاق مى افتد كه انسان كارى در حال غضب انجام دهد و یا تصمیمى بگیرد و بعد پشیمان نشود; زیرا به هنگام افروخته شدن آتش سوزان غضب، عقل و درایت بكلى كنار مى رود، و اعصاب و عضلات غالباً در مسیرى به حركت مى افتد كه جبران خسارت ناشى از آن گاهى در یك عمر هم ممكن نیست! باید با نهایت دقّت و سرعت این شعله شیطانى را به هنگام بروز، محاصره كرده و خاموش كنیم و الاّ ممكن است خرمن زندگى ما یا انسانهاى دیگر را در كام خود فرو برد و بسوزاند. -------------------------------------------------------------------------------- 1. بحار الانوار، جلد 73، صفحه 278. [ 24 ]

پیغمبر اكرم(صلى الله علیه وآله) مى فرماید: لا تَنْظُرُوا إلى كَثْرةِ صلاتِهِمْ وَصَوْمِهِمْ وَ كَثْرَةِ الْحَجِّ وَ الْمَعْرُوفِ وَطَنْطَنِتِهِمْ بِاللیْلِ وَلكِنْ أْنْظُروا إلى صِدْقِ الْحَدِیْثِ وَأَداءِ الأَمانَةِ(1) ترجمه تنها به زیادى نماز و روزه و حج و نیكى به دیگران و شب زنده دارى بعضى نگاه نكنید (اگر چه اینها در مورد خود مهم است) بلكه نگاه به «راستگویى» و «امانت» آنها كنید! شرح كوتاه با مطالعه مدارك اسلامى این حقیقت روشن مى شود كه دو نشانه قطعى مسلمان واقعى این است كه «راستگو» و «امین» باشد و با این كه عبادات اسلامى همچون نماز و روزه و حج، برنامه هاى عالى تربیتى هستند، ولى تنها اینها نشانه اسلام نیستند، بلكه باید با راستگویى و امانت تكمیل گردند. -------------------------------------------------------------------------------- 1. نقل از كتاب سفینة البحار.

پیغمبر گرامى اسلام(صلى الله علیه وآله) مى فرماید: إنَّ لِقَتْلِ الْحُسَیْنِ حَرَارَةٌ فِى قُلُوبِ الْمُؤْمِنِینَ لَنْ تَبْرُدَ أَبَداً(1) ترجمه شهادت امام حسین(علیه السلام) در دل هاى افراد با ایمان آتش و حرارتى ایجاد مى كند كه هرگز خاموش نخواهد شد. شرح كوتاه پیكار خونین در جهان بسیار بوده كه با گذشت چند ماه و چند سال به دست فراموشى سپرده شده است و گذشت ماه و سال گرد و غبار نسیان بر آن پاشیده; امّا خاطره جانبازى آنان كه در راه خدا و آزادى انسانها، در راه شرف و فضیلت همه چیز خود را فدا كردند فراموش نخواهد شد; زیرا، خدا، آزادى، شرف و فضیلت كهنه شدنى نیست; امام حسین(علیه السلام)و یارانش سر سلسله این مجاهدان بودند. -------------------------------------------------------------------------------- 1. مستدرك الوسایل، جلد 2، صفحه 217.

پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) مى فرماید: ثَلاثُ تَخرُقُ الْحُجُبَ وَ تَنْتَهِى إلَى مَا بَیْنَ یَدَى اللهِ: صَرِیْرُ أَقْلامِ الْعُلَمَاءِ وَ وَطْىُ أَقْدامِ الُْمجَاهِدیْنَ وَ صَوْتُ مَغازِلِ الُْمحْصَناتِ(1) ترجمه سه چیز است كه حجاب ها را پاره مى كند و به پیشگاه عظمت خدا مى رسد: صداى گردش قلم هاى دانشمندان به هنگام نوشتن! و صداى قدم هاى مجاهدان در میدان جهاد! و صداى چرخ نخ ریسى زنان پاكدامن! شرح كوتاه چه تعبیر عجیب و پر معنا! سه صداست كه در اعماق هستى نفوذ مى كند و طنین آن تا ابدیت پیش مى رود و به پیشگاه عظمت پروردگار مى رسد: آهنگ دانش و قلم، هر چند آهسته و كوتاه باشد، و آهنگ جهاد و فداكارى و آهنگ تلاش و كوشش كار هر چند به ظاهر كوچك باشد. و در حقیقت اساس یك اجتماع سربلند انسانى را نیز همین سه چیز تشكیل مى دهد، دانش، جهاد، و كار. -------------------------------------------------------------------------------- 1. از كتاب الشهاب فى الحكم و الاداب، صفحه 22.

از امام صادق(علیه السلام) نقل شده: ما مِنْ رَجُل تَجَبَّرَ أَؤ تَكَبَّرَ إلاّ لِذِلَّة یَجِدُها فِى نَفْسِهِ(1) ترجمه هیچ كس بر دیگران بزرگى نمى فروشد مگر به خاطر حقارتى كه در درون وجود خود احساس مى كند! شرح كوتاه این نكته امروز در پرتو تحقیقات روانشناسى و روانكاوى مسلّم شده است كه سرچشمه تكبّر و بزرگى فروختن بر دیگران چیزى جز عقده حقارت نیست; آنها كه مبتلا به این عقده هستند و از آن رنج مى برند براى جبران كمبودهاى خود متوسل به این وسیله غلط یعنى خود را به طور مصنوعى بزرگ نشان دادن مى شوند و از این راه بر حقارت اجتماعى خود مى افزایند و بیش از پیش خود را منفور مى سازند. این مسأله روانى به روشنى در گفتار معجزه آسایى كه در بالا از امام صادق(علیه السلام)نقل شده دیده مى شود. ولى افراد با ایمان بر اثر شخصیت درونى همواره در برابر دیگران متواضعند. -------------------------------------------------------------------------------- 1. بحار الانوار، جلد 73، صفحه 225.

لقمان حكیم مى گوید: یا بنَىَّ إنَّ یُحْیِى الْقُلُوبَ بِنُور الحِكْمَةِ كَما یُحْیِى الأرضَ بِوابِلِ السَّماءِ(1) ترجمه فرزندم! خدا دل هاى آدمیان را با نور دانش زنده مى كند، آن سان كه زمین هاى مرده را با باران هاى پر بركت آسمان! شرح كوتاه سرزمین دل انسان همچون باغستانى است كه انواع نهال ها و بذرهاى گلها و گیاهان و درختان برومند در آن پاشیده شده است، كه اگر بموقع آبیارى شود محیطى پر طراوت و پر ثمر به وجود خواهد آورد. تنها وسیله آبیارى این سرزمین قطرات زنده كننده باران علم و دانش است. و به همین دلیل دل هاى بى دانشان دل هایى است مرده، بى فروغ و بى ثمر. همیشه، و در هر حال، جان خود را با نور دانش زنده نگهداریم. -------------------------------------------------------------------------------- 1. از كتاب بحارالانوار، جلد 1. [ 19 ]