تبیان، دستیار زندگی

1-    تعیین مأموریت ها به هدف های دوربرد.
2-    تفكیك مأموریت ها به هدف های كمی و كیفی كوتاه مدت كه این عمل را در اصطلاح هدف گذاری می نامند.
3-    تعیین خط مشی ها یا سیاست ها.
4-    طرح ریزی و برنامه ریزی اجرایی.
برنامه ریزی استراتژیك، آینده را پیشگویی نمی كند ولی یك مدیر را می تواند در موارد ذیل یاری دهد:
1-    فایق آمدن مؤثر بر مقتضیات آتی.
2-    ارائه فرصت به موقع برای تصحیح خطاهای اجتناب ناپذیر.
3-    كمك به تصمیم گیری درست در زمان مناسب.
4-    تمركز بر اعمالی كه برای رسیدن به آینده مطلوب باید انجام شوند.

برنامه ریزی اجرایی یا عملیاتی
اصولاً برنامه ریزی عملیاتی در سطوح میانی و پایه سازمان انجام می گیرد. در برنامه ریزی عملیاتی با هدف كارایی، تلاش در این است كه كارها به درستی انجام پذیرند و به بیان دیگر تأكید این برنامه ریزی بركارایی و بازدهی (efficiency) در حالی كه برنامه ریزی استراتژیك به به اثر بخشی (effectiveness) نظر دارد. در اثر بخشی منظور آن است كه هدف های اصلی و اساسی تعیین شوند و به آنها دست یابیم، اما در كارایی غرض آن است كه به هدف های تعیین شده باشد با حداكثر بازدهی برسیم. هم چنین در برنامه ریزی عملیاتی بیشتر بر منافع فعلی سازمان تأكید می شود.

در واقع اینگونه می توان بیان كرد كه آنچه در برنامه ریزی استراتژیك به عنوان هدف و خطوط كلی تعیین می شود، در برنامه ریزی عملیاتی اجرا می گردد. توالی برنامه ریزی عملیاتی یا اجرایی عبارت است از:
1-    تهیه برنامه كوتاه مدت (تعیین بودجه و زمان بندی)
2-    تعیین معیارهای عملكرد و موقعیت: كمیت، كیفیت و هزینه.
3-    بازبینی و تعیین موارد انحراف.
4-    تهیه برنامه جدید.

برنامه ریزی تخصصی
1-    برنامه ریزی و كنترل تولید (مدیریت تولید): عبارت است از تعیین، تحصیل و تربیت كلیه ی نیازمندی های لازم، برای تولید آتی محصولات و برای تأمین نیازهای قابل پیش بینی یا غیر مترقبه ی جامعه و بازار.

2-    برنامه ریزی پرسنلی (نیروی انسانی): عارت است از تعیین تعداد افرادی كه در سال های اینده برای تأمین هدف های سازمان باید انتخاب گردند، آموزش ببیند، ترفیع یابند، بازنشسته یا اخراج شوند و مانند آن كه براساس آن تسهیلات و وسایل مورد نیاز تخمین زده می شود. برنامه ریزی نیروی انسانی به تهیه شكل سازمانی آغاز می شود و شكل مسیر ترفیعات، آیین نامه ی، استخدامی، برنامه های آموزش ضمن خدمت و غیره نیز از جمله موضوع های ان است.

3-    برنامه ریزی مالی: عبارت است از تعیین میزان و چگونگی منابع مالی و متقابلاً تعیین میزان و چگونگی مصارف منابع مالی مذكور به منظور تأمین هدف های مؤسسه و صاحبان و كنترل كنندگان آن.

انواع برنامه ها
نباید این نكته را فراموش كنیم كه برنامه هر عمل در اینده را در بر می گیرد؛ بنابراین برنامه انواع گوناگونی دارد كه به این صورت تقسیم بندی می گردد.
1-    مقاصد یا مأموریت ها
2-    هدف ها
3-    استراتژی ها (راهبردها)
4-    خط مشی ها (سیاست های كلی)
5-    روش ها
6-    دستورها (مقررات و آیین نامه ها)
7-    برنامه ها و طرح ها
8-    بودجه ها

برنامه ریزی مؤثر
توجه به موارد زیر موجب مؤثر بودن برنامه ریزی می گردد:
1-    زمان: هر یك از اجزاء، نه تنها از جنبه محتوا و عمل، بلكه از نظر زمان نیز مورد توجه قرار گیرد؛ زیرا حركت ها با یكدیگر ارتباط دارند.
2-    ارتباطات: باید طوری برقرار گردد كه همه ی افراد در حیطه ی فعالیت خود، در یك صحیحی از برنامه و چگونگی اجرای آن داشته باشند.
3-    تشریك مساعی: در امور برنامه ریزی باید همكاری صورت گیرد.
4-    به وجود آوردن جو مناسب: آماده سازی برای برنامه ریزی باید از سطوح بالا شروع شود و سازمان یافته باشد.

مراحل برنامه ریزی
«كونتز» و «وایهریخ» در كتاب مدیریت مراحل برنامه ریزی را شامل اقداماتی به شرح ذیل دانسته اند:
1

-    آگاه بودن به فرصت ها:
اگرچه این مرحله، یكی از مراحل برنامه ریزی محسوب نمی شود، لكن آگاه بودن نسبت به فرض های داخل و خارج از سازمان در واقع نقطه آغاز برنامه ریزی را تشكیل می دهد. در این مرحله، باید كلیه فرصت های ممكن در آینده به طور روشن و كامل مورد ملاحظه قرار گیرند. تا با توجه به نقاط قوت و ضعف مان بدانیم كه در كجا قرار داریم، چه نوع مسایلی را می خواهیم حل كنیم و چرا باید چنین مسایلی را حل كنیم و نیز بدانیم كه چه می خواهیم به دست آوریم. تعیین هدف های مبتنی بر واقعیت به این آگاهی بستگی دارد.