تبیان، دستیار زندگی

1-    جهت دادن اطلاعات به سوی مدیران مربوط تا میزان عدم اطمینان آنان هنگام تصمیم گیری كاهش یابد.
2-    توزیع اختیار برای تصمیم گیری به طور مؤثر به صورتی كه اعضای سازمان بتواند بدون درد سر و با انسجام در هر سطحی برنامه های خود را اجرا كنند.
3-    تعیین و كنترل روابط میان واحدهای كاری به گونه ای كه مشخص شود كه كلیه كارها به نحو مطلوب و مرتب واگذار و اجرا شده و كلیه واحدها در موفقیت سازمان مشاركت داشته اند.

طبقه بندی یا واحد سازی
وقتی مدیران تقسیم كار می كنند، فعالیت هایی را كه برای اجرای كلیه كارهای سازمان مورد نیاز است گرد می آورند، سپس آنها را در قالب مشاغل منظم دسته بندی می كنند. طبقه بندی یا واحد سازی، ترتیبی است كه در آن مشاغل و فعالیت ها در گروه های منطقی دسته بندی می شوند و هر گروه در بخش و واحد بزرگ تری تركیب می شوند تا كل سازمان را شكل دهند.
برای طبقه بندی یا سازمان دهی، مبانی مختلفی وجود دارد و انتخاب نوع ساخت و مبنای آن باید با توجه به عوامل مختلفی چون فعالیت سازمان، محیط سازمان و خط مشی های كلی آن صورت پذیرد. متداول ترین شیوه های سازمان دهی یا واحد سازی در این قسمت شرح داده می شود.

سازمان دهی بر اساس وظیفه (هدف)
این نوع سازمان دهی، در برگیرنده وظایفی است كه یك مؤسسه نوعاً انجام می دهد. تمام كاركنانی كه عملیات مشابهی انجام می دهند در یك قسمت متمركز می شوند و زیر نظر یك مدیر كار می كنند به عبارت دیگر در ساختار سازمانی بر حسب وظیفه، واحدها به نحوی از یكدیگر جدا می شوند كه هر یك وظایف و مسؤلیت های غیر مشابهی با یكدیگر داشته باشند. برای نمونه در یك مؤسسه تولیدی، جدا شدن واحدها به قسمت های تولید، فروش، مهندسی و پرسنل كه هر یك در ارتباط با هدف سازمان، وظایف خاصی را دنبال می كند. این نوع سازمان دهی رایج ترین نوع طبقه بندی است و هر اندازه پیشرفت علم و تكنولوژی تخصص های بیشتری را در رشته های مختلف علوم مطرح می كند، كاربرد این نوع تقسیم كار بیشتر می شود. این نوع طبقه بندی را گاهی طبقه بندی بر اساس نوع تخصص نیز می گویند.

سازمان دهی براساس محصول
تقسیم كار برمبنای نوع محصول در سازمان های بزرگ وجود دارد. سازمان های بازرگانی در آغاز كار برمبنای تخصص یا وظیفه سازمان دهی می شوند. با توسعه و گسترش فعالیت ها، به علت وسعت دامنه عملیات و تولید كالای متنوع و جریان امور سرعت لازم را نخواهد داشت. مدیران تولید، فروش و امور مهندسی برای اتخاذ تصمیم با مشكلاتی روبه رو می شوند و روز به روز به سبب تمركز دو امور، وضع پیچیده تر می شود.

برای رفع این مشكل، تركیب سازمان بر حسب نوع محصول ضرورت می یابد. در این ساختار سازمانی، مدیریت رده بالای سازمان اختیارات وسیع اجرایی را در مورد تولید، فروش، خدمات و مهندسی كه به نوع خاصی از محصول با كالا مربوط می شود به یك مدیر تفویض می شود.

سازمان دهی براساس مشتری
در سازمان برمبنای مشتری یا ارباب رجوع، واحدها به گونه ای تقسیم می شوند كه هر كدام پاسخگوی گروه متفاوتی از مشتریان سازمان باشند. گروههای مختلف سازمان ممكن است نیاز به خدمات متفاوت، كالاهای مختلف و شیوه های گوناگون فروش داشته باشند و هر گاه پاسخگویی به این نیازهای متفاوت منظور سازمان باشد، ساخت سازمانی برمبنای ارباب رجوع مفید واقع می شود. به عنوان مثال یك مؤسسه بازرگانی كه دارای دو دسته مشتری شامل واحدهای دولتی و واحدهای بخش خصوصی است كه هر كدام به شیوه ای متفاوت خرید كنند، پول می پردازند و كالاهای متفاوتی را نیاز دارند، می تواند واحدهای فروش خود را براساس این دو گروه مشتری تقسیم كند.

سازمان دهی منطقه ای یا جغرافیایی
طراحی سازمان برمبنای مناطق جغرافیایی در سازمان هایی معمول است كه از نظر مكانی، در یك جا متمركز نیستند. این روش، بر این اصول استوار است كه فعالیت ها در هر منطقه یا ناحیه باید گروه بندی گردد و به یك مدیر گزارش داده شود. سازمان های بزرگ بیشتر طراحی ناحیه ای را اختیار می كنند؛ طراحی ناحیه ای، هنگامی مناسب است كه هدف آن مشاركت مسئولان محلی در تصمیم گیری و بهره گیری از اقتصادی بودن عملیات در آن محل باشد. امكانات ارتباطاتی ضعیف نیز می تواند دلیلی برای برگزیدن سازمان دهی منطقه ای باشد ولی به طور كلی با بهبود روز افزون ارتباطات نیاز به این نوع سازمان دهی تا حدودی برطرف می گردد.

سازمان دهی منطقه ای یا جغرافیایی
طراحی سازمان برمبنای مناطق جغرافیایی در سازمان هایی معمول است كه از نظر مكانی، در یك جا متمركز نیستند. این روش، بر این اصول استوار است كه فعالیت ها در هر منطقه یا ناحیه باید گروه بندی گردد و به یك مدیر گزارش داده شود. سازمان های بزرگ بیشتر طراحی ناحیه ای را اختیار می كنند؛ طراحی ناحیه ای، هنگامی مناسب است كه هدف آن مشاركت مسئولان محلی در تصمیم گیری و بهره گیری از اقتصادی بودن عملیات در آن محل باشد. امكانات ارتباطاتی ضعیف نیز می تواند دلیلی برای برگزیدن سازمان دهی منطقه ای باشد ولی به طور كلی با بهبود روز افزون ارتباطات نیاز به این نوع سازمان دهی تا حدودی برطرف می گردد.

از دیرباز، داشتن شعبه یا واحد در مناطق جغرافیایی مختلف، به عنوان یك زمینه كار ورزی عالی برای مدیران شناخته شده است. این كار روزی در بخشی از ساخت سازمانی یك تجربه اساس به مدیر می دهد كه بعدها می تواند برایش بسیار با ارزش باشد و برای سازمان خطر كمتری دارد. این امر بدان معنی نیست كه سازمان باید براساس ناحیه تقسیم گردد تا مدیران رده های پایین تر موفق به كسب تجربه اساسی شوند بلكه می تواند یكی از عامل هایی باشد كه در تصمیم گیری درباره ی نوع سازمان دهی مورد ملاحظه قرار می گیرد.

سازمان دهی براساس بازار
مشكل های تازه تری از بخش بندی سازمانی در سازمان دهی، سازمان های بازرگانی در محیط بازاری كه در آن فعالیت می كنند و كانال های بازار یابی كه به كار می گیرند پدید آمده است. از آنجایی كه چنین دیدگاه هایی در سازمان دهی از آن جهت بوجود آمده اندكه تأكید بیشتری بر بازار و كانال های بازار یابی داشته باشند. تفاوت هایی با دیگر انواع دارند. لازمه سازمان دهی پیرامون محور كانال های بازار یابی این است كه ساختاری بتوان طراحی كرد كه بتواند به بازتاب مناسبی در راه رسیدن به مشتریان نهایی (مصرف كنندگان) از سوی سازمان بینجامد و این كار از راه عمده فروشان، خرده فروشان و انواع گوناگون فروشگاه های خرده فروشی امكان پذیر است. پاسخ به این خط طولانی مشتریان خود نیازمند سازمان دهی است كه در زودترین زمان بتواند نیازهای آن ها را شناسایی و پاسخ دهد. تفاوتی كه سازمان دهی براساس بازار را از سازمان دهی براساس مشتری ممیز می گرداند، وارد كردن فشار بیشتر بر بازار است.