از نگاه فقه اسلامی انسان مى تواند زکات (صدقه) را در هشت مورد مصرف کند:

 اوّل: فقیر (کسى که مخارج سال خود و عیالاتش را ندارد و آن کسى که صنعت یا ملک یا سرمایه‏اى دارد که مى‏تواند مخارج سال خود را بگذراند فقیر نیست).

دوم: مسکین (کسى که از فقیر گذران زندگی اش سخت‏تر است).

سوم: کسى که از طرف امام (ع) یا نایب امام مأمور است که زکات را جمع و نگهدارى نماید و به حساب آن رسیدگى کند و آن را به امام (ع) یا نایب امام یا فقرا برساند.

 چهارم: کافرهایى که اگر زکات به آنان بدهد به دین اسلام مایل مى‏شوند، یا در جنگ به مسلمانان کمک مى‏کنند.

 پنجم: جهت خریدارى بنده‏ها و آزاد کردن آنان.

 ششم: بدهکارى که نمى‏تواند قرض خود را بدهد.

هفتم: سبیل اللَّه؛ یعنى کارى که مانند ساختن مسجد منفعت عمومى دینى دارد، یا مثل‏ ساختن پل و اصلاح راه که نفعش به عموم مسلمانان مى‏رسد و آن چه براى اسلام نفع داشته باشد به هر نحو که باشد.

هشتم: ابن السبیل؛ یعنى مسافرى که در سفر درمانده شده است

باید توجه داشت که دادن صدقات مستحبی به سیّد اشکال ندارد، اما صدقات واجب مثل زکات اگر شخص زکات دهنده غیر سیّد باشد نمی تواند زکات واجب را به سید بدهد مگر این که خمس و سایر وجوهات، کفایت مخارج آن سید را نکند و از گرفتن زکات ناچار باشد بله اگر شخص زکات دهنده سید باشد باز در دادن زکات واجب به سید اشکالی وجود ندارد.

1. توسعه بر عیال كه از اعظم صدقات است; چرا كه شهید در «الدروس» فرموده است: «والتوسعة علی العیال من أعظم الصدقات». 
2. صدقه دادن كسی كه وضع مالی اش رو به راه است كه: «أفضل الصدقة، صدقة عن ظهر غنی »; 
3. صدقه ای كه همراه با ایثار نسبت به خود شخص باشد، نه عائله و زن و فرزند او; چرا كه در باره زن و فرزند گفته شده كه عدم ایثار و توسعه، «افضل الصدقه» است، و اساساً هر جا كه امر به ایثار شده، ناظر به حال خود ایثارگر و شخص اوست، وگرنه ایذای دیگران (نظیرعائله و وابستگان) ودر حَرَج و مشقّت قرار دادن آنان، كاری مذموم، بلكه در بعضی موارد، حرام است; 
4. ضیافت و میهمانی دادن; 
5. صدقه به خویشاوندان; چرا كه اصولاً با فرض وجود خویشاوند محتاج، صدقه دادن به دیگران مكروه است; بلكه امام باقر(علیه السلام) فرموده است: «لاصدقة و ذو رحم محتاج»; با بودن خویشان نیازمند، صدقه به دیگران، صدقه محسوب نمی شود. و از رسول خدا(صلی الله علیه وآله) هم نقل شده كه فرمود: صدقه به نزدیكان هفتاد برابر است، در حالی كه صدقه معمولی ، ده برابر است: «مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أمْثالِها»; ناگفته نماند كه از آنجا كه صدقه به ارحام از مصادیق صله رَحِم است، باعث افزایش طول عمر می شود، كما اینكه صدقه نیز بهتر در محلّش واقع می شود، چون صدقه دهنده، شناخت بیشتری از گیرندگان صدقه دارد و آنان، احساس ناراحتی نمی كنند (چون كمك و معاونت را مربوط به ارحام و از خودشان می دانند)، و اگر هم احساس ناراحتی كنند، به مراتب، كمتر از احساس ناشی از صدقه گرفتن از بیگانه است، و از همه گذشته، دعا و خوشی آنان، چون از نزدیكان و خویشاوندان اند، در زندگی انسان اثر بسزایی دارد. در اینجا برای توجه زیادتر و آشنایی بیشتر با ارزش و معنویت صدقه به ارحام، به نقل روایتی بسنده می كنیم: «عن الحسین بن زید، عن الصّادق، عن آبائه(علیهم السلام)، عن النّبی (صلی الله علیه وآله) (فی حدیث المناهی) قال: و من مشی إلی ذی قرابة بنفسه و ماله لیصل رحمه اعطاه الله عزّ و جلّ أجر مائة شهید، و له بكلّ خطوة أربعون ألف حسنة، و محی عنه أربعون ألف سیّئة، و رفع له من الدرجات مثل ذلك، و كان كأنّما عبدالله عزّ و جلّ مائة سنة صابراً محتسباً». صدقه دادن به ارحام، از آنچنان مطلوبیّتی برخوردار است كه حتّی اگر رَحِم دشمن هم باشد، باز صدقه دادن به او مستحب، و از افضل صدقات است;
6. صدقه دادن به دانشمندان، علما و متعلّمان; 
7. صدقه دادن به ذریّه رسول خدا(صلی الله علیه وآله); 
8. آب دادن; 
9. حج گزاردن از طرف میّت; 
10. صدقه دادن برای اموات كه دستشان از دنیا كوتاه است و سخت به اعمال خیر زنده ها نیازمندند; 
11. بذل جاه، آبرو و شخصیّت (یعنی واسطه شدن به نفع مظلوم);
12. هدیه بردن برای برادران دینی ; 
13. صدقه ای كه قبل از درخواست به كسی داده شود; 
14. صدقه ای كه با سرعت و تعجیل داده شود; 
15. صدقه ای كه دهنده اش آن را كوچك بداند و پوشیده بدارد; 
16. سخن لیّن و نرمی كه باعث هدایت انسان، رفع تخاصم و یا امور خیردیگر شود. در خاتمه باید توجه داشت كه شهید(قدس سره) در كتاب «الدروس»فرموده است: غذا دادن به حشرات زمینی و ماهیهای دریا، ثوابی عظیم دارد; همچنین آورده است: شُكر مُنعم با دادن صدقه، واجب، و كفر ورزیدن نسبت به او حرام است.