سریال پروانه این شب‌ها به کارگردانی جلیل سامان روی آنتن شبکه 3 می‌رود؛ سریالی که به یکی از ویژه‌ترین دوران مبارزاتی سازمان مجاهدین خلق در سال‌های 54 و 55 می‌پردازد.

پروانه البته بیش از آنکه به تاریخ صرف بپردازد داستانی عاشقانه است که «پروانه» با بازی «سارا بهرامی» از یک طرف عاشق شوی خود است و «نرگس» از سوی دیگر عاشق «امیر» است.

شاید بسیاری بگویند که عشقی که یک زن به مرد ابراز دارد مذموم و ناپسند است اما اینجا «عشق» نه از یک جایگاه مذموم برخاسته که از عشقی فراتر است.

«امیر»، قهرمان داستان سامان خود باقیمانده قیامی است که سال 42 امام خمینی(ره) آن را به راه انداخته و اینک او در سازمانی است که در مبارزه نه با قاتلان پدر و مادر او بلکه در مبارزه با رژیمی ظالم است؛ مبارزه‌ای که رنگ مذهبی دارد.

عشق به «امیر» در پروانه و نرگس هر دو از عشقی که هر سه به مبارزه‌ای در راه خدا و آرمان‌های خود دارند برخاسته است و این چنین عشقی که در سریال پروانه دیده می‌شود عشقی است که مسئولیت‌آور، متعهد و متعالی است.

عشقی که این روزها در بازار مسگرهای عشق مثلثی سریال‌ها و فیلمفارسی‌ها نمی‌توان یافت و شاید تنها در برخی کتاب‌های رمان و خاطراتی که این سال‌ها منتشر شده یافت شود.

عشقی که اگر چه در دهه 50 باقی نماند و در دهه 60، 70 و 80 و اینک در دهه 90 نیز می‌توان سراغی از آن گرفت اما کمتر کسی چنین قوی به آن پرداخته است.

عشقی که در دهه 60 در تلاش برای حفظ انقلاب و اسلام در دفاع مقدس نمایان شد و در دهه 70 در تلاش برای حفظ پیام شهدای انقلاب و جنگ و زینب‌گون نمایان شد و در دهه 80 در جنگ و مبارزه با هجمه فرهنگی به عرصه وجود درآمد و در دهه 90 ....

اما نکته دیگری که می‌توان درباره سریال «پروانه» جلیل سامان گفت اشاره او به مردان و زنانی است که در پاره‌ای از تاریخ مبارزات اسلامگرایانه این ملت در میان منگنه نو مارکسیست‌شدگان مجاهدینی و ساواک قرار گرفتند.

کسانی که مردم شاید کمتر درباره آنها شنیده و خوانده باشند و شهدایی چون مجید شریف واقفی و مهدی صمدیه لباف تنها یادهایی است که در اسامی خیابان‌ها از آنها باقیمانده است.

بعد مهمتر در این نکته این است که «جلیل سامان» در این سریال و همچنین سریال قبلی خود «ارمغان تاریکی» نشان داد که تاریخ معاصر این سرزمین مملو از داستان‌های دراماتیکی است که با هنرمندی والا می‌توان آنها را به بهترین شیوه در فیلم‌ها و سریال‌ها عرضه کرد.

به گزارش خبرگزاری فارس، بعد از ظهر روز یکشنبه (بیست و دوم اردیبهشت ماه) نمایش و نشست نقد و بررسی سریال «پروانه» در قالب سی و هشتمین برنامه خانه فیلم فردوس با حضور جلیل سامان (کارگردان)، منصور سهراب‌پور (تهیه‌کننده)، حامد کمیلی، سارا بهرامی، سپیده خداوردی، شهرام عبدلی، الهام چرخنده، فرید نوابی و نیما رئیسی (بازیگران) و محمد افسری(فیلم‌بردار) و محمدرضا لطفی مجری و منتقد در فرهنگسرای فردوس برگزار شد.

در ابتدای این نشست لطفی سریال «پروانه» با وجود محدودیت‌های که در بیان قصه و طراحی لباس صحنه و البته گریم داشت توانست نمره قبولی را از مخاطبان بگیرد.

در ادامه این نشست و پس از نظر منتقد جلسه منصور سهراب پور عنوان کرد: من در همان ابتدا از حضار پوزش می‌خواهم که خلف وعده شد و قسمت آخر را نتوانستیم به نمایش در بیاوریم. حقیقت این است که اختلاف نظری بین ما و مسوولان در چند صحنه نتیجه‌گیری در قسمت آخر وجود دارد که هنوز تکلیف آن مشخص نیست و به همین دلیل امکان نمایش به خاطر نامشخص بودن وضعیت قسمت پایانی فراهم نشد.

**خداحافظی تهیه‌کننده «پروانه» از تهیه‌کنندگی!

پس از این توضیح سهراب پور بیان داشت که به دلیل دشواری‌ها و فضا بدی که بوجود امده قصد دارم تا با تهیه کنندگی در تلویزیون و سینما خداحافظی کنم. تردید نکنید که پروانه آخرین کاری بود که از من دیدید. مجموعه‌ای که من چه از لحاظ مادی و چه از لحاظ معنوی تا این لحظه مدیون همه عزیزان حاضر هستم.من دو سال در عرصه تهیه‌کنندگی فعالیت نکرده بودم و وقتی که متن سریال پروانه از سوی آقای سامان به من پیشنهاد شد،فضای خود قصه و فیلمنامه مرا ترغیب به تهیه و ساخت آن کرد و البته این را هم باید بگویم که دلگرمی‌های آقای پورمحمدی هم بسیار موثر و مفید بود.

**«پروانه» نقد به جامعه امروز است

پس از منصور سهراب پور نوبت به جلیل سامان رسید که وی در صحبت های خود گفت:من در ساخت چنین آثاری به هیچ وجه قصد ندارم تا درس تاریخی یا چیزی از این دست بدهم و یا بگویم.هدف من و نشان رفتن من جامعه امروز است.نقد فضای فعلی است و من برای مردم امروز و جامعه امروز کار می سازم و تلنگر می‌زنم. ضمن اینکه نباید در ساخت یک اثر تلویزیونی و سینمای فراموش کرد که اصل و اساس بر پایه قصه است و اگر شما بلد باشید که قصه را به خوبی و در بستر درست روایت کنید دیگر با مشکلاتی نظیر شعارزدگی و.. مواجه نیستید ما در سریال «پروانه» یک ماجرای عشقی را تعریف کردیم که در دهه پنجاه رخ می‌داد و خب این عشق به نوعی با حوادث تاریخی و سیاسی آن دوران همراه شد. در واقع در این سریال ما از قصه به تاریخ رسیدیم و همین موضوع هم در نهایت باعث شد تا کارمان سیاست زده نشود. متاسفانه صدا و سیما در تلاش بود تا یک پایان الحاقی را به قسمت آخر پروانه اضافه کند که ما تا این لحظه مقاوت کردیم و بی‌شک اگر این اتفاق بیفتد از تلویزیون به شدت مایوس می‌شوم.

**سطح برنامه‌های تلویزیون افت کرده است

شهرام عبدلی هم در این جلسه گفت: در طول چند سال اخیر سطح برنامه‌های تلویزیون به شدت افت پیدا کرده است و به همین جهت دیگر مانند گذشته ما شاهد استقبال مخاطبان نسبت به آثار این رسانه نیستیم. متاسفانه بینندگان تلویزیونی بیشتر جذب آثار ماهواره‌ای شده‌اند. و اکثر سریال‌های که در این رسانه هم تولید می‌شود شکل انحصاری دارد و صرفا در اختیار یک اکیپ خاص است و به همین جهت اکثر بازیگران و کارگردانان مطرح ما این روزها بیکار هستند. جای تعجب دارد که در شرایط کنونی تلویزیون به جای آن‌که مخاطبان را باردیگر با ساخت برنامه‌های خوب بازگرداند اصلاحات خود را هر روز بیشتر می‌کند و همین موضوع هم در نهایت سبب گشته است که این روزها ملاک بازیگران در انتخاب یک نقش در درجه اول پرداخت به موقع دستمزدباشد  و در مراحل بعدی به این موضوع فکر کند که آیا نقشی که قرار است آن را ایفا کند اگر به اعتبار حرفه‌ای او کمک    نمی‌کند حداقل از آن کم نکند. و درادامه بازیگر مسائلی را مانند فیلم‌نامه ،کارگردان و تهیه‌کننده را در نظر می‌گیرد.

**نقش منفی و بدون کلیشه رئیسی در «پروانه»

در ادامه نیما رییسی دیگر بازیگر این مجموعه در پاسخ به این پرسش که چه تفاوتی بین سریال‌های پرمخاطب دهه هشتاد و هفتاد با مجموعه‌های پرمخاطب امروز افتاده است، گفت: قرار نیست ما به واسطه برنامه یا سریال‌سازی به جنگ رسانه‌های دیگر برویم گفت: این روزها متاسفانه شرایط مناسبی بر سریال‌سازی حاکم نیست و به همین جهت ما شاهد ریزش مخاطب هستیم از طرفی در شرایط کنونی تلویزیون دیگر بی‌رقیب نیست و مخاطبان به بسیاری از رسانه‌ها دسترسی دارند در مورد سریال «پروانه» هم باید بگویم وقتی فیلم‌نامه این کار را خواندم از همان ابتدا متوجه شدم که با یک کار حرفه‌ای سر و کار دارم که همه عناصر در آن به درستی قرار دارد از طرفی در طول چند سال اخیر با وجود کم کاری‌ام در عرصه بازیگری بیشتر در نقش‌های مثبت حضور داشتم به همین خاطر به دنبال فرصتی می‌گشتم تا در نقش متفاوتی ظاهر شوم و سریال «پروانه» این امکان را در اختیارم قرار می‌داد تا یک نقش منفی را به دور از کلیشه‌های رایج بازی کنم در طول کار هم انرژی بسیار خوبی را از عوامل دریافت کردم و در بسیاری از   صحنه‌ها به دلیل میزانسن و دکوپاژ خوب اصلا فکر نمی‌کردم که جلوی دوربین ظاهر شدم و حس می کردم که زندگی می‌کنم.

**درام قوی «پروانه»، حامد کمیلی را به تلویزیون برگرداند

حامد کمیلی در این نشست درباره شایعه‌اش پیرامون خداحافظی از تلویزیون و علت و دلایل ترغیب شدن برای بازی در سریال پروانه این طور توضیح داد که: بعد از سریال اغما تصمیم گرفتم مدتی از بازی در تلویزیون فاصله بگیرم و تمرکزم را روی کارهای سینمایی بگذارم. در طول این مدت هم پیشنهادهای زیادی برای بازی در این رسانه داشتم اما هیچ‌یک از آن‌ها برای بازی کردن من را ترغیب نمی‌کردند و به همین دلیل ترجیح دادم که فعلا در هیچ سریالی بازی نکنم اما حکایت سریال« پروانه» برایم تا حد زیادی متفاوت بود چون این کار از بار درام بسیار خوبی برخوردار بود. زمانی که فیلم‌نامه این کار را خواندم به نوعی شیفته قصه آن شدم به همین دلیل تصمیم گرفتم با وجود پیشنهادهای سینمای که داشتم در این اثر حضور پیدا کنم  از طرفی کار از شعار زدگی به دور بود و کاراکترهای که در آن وجود داشت قابلیت پرداخت زیادی داشتند و از شخصیت‌پردازی خوبی برخوردار بودند  ناگفته نماند برای بازی در این نقش نگرانی‌های داشتم که البته بعد از صحبت کردن با تهیه‌کننده و کارگردان سریال این نگرانی‌ها تا حد زیادی بر طرف شد . نکته قابل اهمیتی که در مورد سریال«پروانه» برایم وجود دارد این است که از بازی در آن احساس رضایت می‌کنم و می‌توانم سرم را در مقابل مخاطبان بالا بگیرم.

**تجربه بزرگ سارا بهرامی در «پروانه»

سارا بهرامی هم در راستای این نشست و این که نوع حضورش در این مجموعه با تمام بازیگرهای دیگر فرق می کرد و به واسطه اینکه دیگر بازیگران همگی با تجربه و کار کرده بودند و وی از عرصه تئاتر قرار بود تا پا در چنین عرصه ای بگذارد توضیح داد که: من تجربه چند کار تصویری کوتاه را در کارنامه هنری‌ام داشتم اما سریال «پروانه» تجربه بزرگی برایم محسوب می‌شد و جا دارد همین جا از اعتمادی که تهیه‌کننده و کارگردان این کار نسبت به من داشتند تشکر کنم بی‌شک بازی در صحنه تئاتر و جلوی دوربین با یکدیگر متفاوت است در واقع شرایط من در این سریال با دیگر بازیگران متفاوت بود چون آن‌ها تجربه بازی جلوی دوربین را داشتند اما این قضیه در مورد من صدق نمی‌کرد و از این جهت نیاز به راهنمای بیشتری داشتم. برای من که بازی جلوی دوربین  را بلد نبودم کار دشواری بود که بتوانم خودم را با همه عناصر تطبیق بدهم اما خب معلمان سخت‌گیری در حین کار داشتم که کمک زیادی به من برای بهتر شدن ایفای نقشم کردند.

**چرخنده و ایفای نقشی ساختارشکنانه در «پروانه»

الهام چرخنده دیگر بازیگر این مجموعه نیز در توضیحات خود این طور بیان کرد که: ابتدا همسرم فرشید نوابی برای بازی در نقش فرهاد انتخاب شد و زمانی که متوجه کاراکتری به اسم عاطفه در فیلم‌نامه شد به جلیل سامان توصیه کرد که از من هم تست بگیرد البته ناگفته نماند آقای سامان در آن مقطع هیچ اطلاعی در مورد این‌که ما زن و شوهر هستیم نداشتند و بعد از صحبت‌های که با یکدیگر داشتیم این نقش را به من واگذار کردند عاطفه کاراکتر بسیار تاثیر گذاری در سریال پروانه به شما می رود و بخشی از بار درام را بر دوش می کشد و شما به هیچ عنوان نمی توانید نقش او را در سریال حذف یا کمرنگ کنید از آن‌جای که همواره از نقش‌های کلیشه‌ای فاصله گرفته‌ام و ترجیح‌ام این بوده است در نقش‌های متفاوت و به عنوان کاراکتر اصلی زن قصه ظاهر شوم سریال «پروانه» به نوعی این امکان را در اختیار من قرارم‌ داد تا تصویر متفاوتی را از یک زن نمایش دهم «عاطفه» یک زن مبارز بود. شاید او در زندگی‌اش مسیر را به نوعی اشتباهی طی کرد اما چریک بودنش و روحیه مبارزجویانه او این امکان را در اختیار من قرار می داد تا کاراکتری ساختار شکنانه را به تصویر بکشم.

در ادامه  فرشید نوابی و سپیده خداوردی نیز هرکدام خیلی کوتاه توضیحاتی را بیان کردند.

نوابی در ابتدا ضمن عذرخواهی از صریح بودن بیان و توضیحاتش عنوان کرد که: متاسفانه این نقش با وجود قابلیت‌های که داشت اما در عمل نتوانست آن‌طور که باید دیده شود چرا که در شخصیت‌پردازی ناقص بود تمام تلاش من بر این بود که بتوانم با تکیه بر توانایی‌های خودم و بدون وام گرفتن از دیگر شخصیت‌های که تا به حال بازی کردم و یا دیگران آن را ایفا کردند این نقش را بازی کنم از نظر من هیچ نقش منفی وجود ندارد و نباید برای بازی در نقش‌های  منفی به المان‌های کلیشه‌ای مانند کلام و نگاه سرد  متکی بود بلکه بازیگر باید تلاش کند عمل‌کرد منفی را به خوبی نشان دهد.

خداوردی نیز گفت: حضور در این سریال برایم یک نقطه عطف به شمار می‌رود و خوشحالم که این امکان در اختیارم قرار گرفت تا در این اثر حضور پیدا کنم با اینکه نقش کوتاهی را در این سریال بازی کردم اما هرگز به کوچکی نقشم فکر نمی‌کنم بلکه به عظیم و بزرگی کار می‌اندیشم.در مورد کاراکتر نرگس هم باید بگویم این نقش با وجود کوتاهی‌اش برای جلیل سامان از اهمیت زیادی برخوردار بود و به همین دلیل روی جزییات این نقش تاکید زیادی داشتند و فکر می‌کنم در نهایت «نرگس» به آن کاراکتری که مد نظر ایشان بود نزدیک شد.

در انتها نیز محمد افسری مدیر تصویربرداری این مجموعه که دومین همکاری مشترک او و سامان محسوب می شود در پاسخ به این پرسش که چقدر نور کمک به ایجاد فضای تاریخی می کند گفت: من خود را متعلق به تلویزیون می دانم و اغراق نمی کنم اگر بگویم با دیدن کار های ضعیف در تلویزیون حالم واقعا بد می شود و تا چند ساعت عصبی هستم.من به شدت به این زسانه تعصب و تعلق دارم و با وسواس ان را دنبال می کنم،در این مجموعه هم پس از همکاری با آقای سامان در ارمغان تاریکی متوجه شدیم که نقاط مشترک زیادی بین ما وجود دارد و حرف یکدیگر را به خوبی می فهمیم.یکی از همان نقاط اشتراک ما این است که هردو می دانستیم که نور و تصویر کمک بسیار زیادی به القاء فضای مورد نظر می کند و با همفکری و همکاری طراح صحنه می توان به ان بافت و فضا دست پیدا کرد.در واقع در چنین شرایطی و اساسا در تمام کارها،اما این نوع آثار خیلی بیشتر طراحی صحنه و فیلمبردار و همفکری و مشورت این دو با یکدیگر خیلی می تواند به درامدن فضا و صحنه مورد نظر کارگردان کمک کند.