تبیان، دستیار زندگی

امروزه به کارگیری رنگ نه تنها در آموزش بلکه در درمان نقش فراوانی داشته است.

مثلا رنگ محیط مدرسه و تنوع رنگ ها در کتب آموزشی از جمله موارد فراوانی است که مورد توجه متخصصین امر آموزش قرار گرفته است .

رنگ به عنوان یکی از اصلی ترین جنبه های ارتباط بصری بر روی افراد جامعه به تناسب سن ، تحصیلات ، شرایط اجتماعی ، دیدگاه ها و ... تاثیرات متفاوتی می گذارد و ادراک افراد از رنگی خاص تابع متغیرهای گوناگون است . روانشناسان رنگ ها را محرک و عامل هیجان در افراد می دانند . به گونه ای که می توان با کاربرد مناسب در اشخاص هیجانی ایجاد آرامش و در افراد کم تحرک و بی انگیزه ایجاد انگیزه نمود.
خاصیت روانی و تاثیر درونی رنگ ها موجب شده است که در امور متعددی ، این خاصیت مورد استفاده قرار گیرد . مثل تجارت و فروش محصولات و تولیدات مختلف ، تبلیغات ، پوشاک ، فضا سازی محیط های مختلف اعم از اداری و حتی مهندسی یا کارگری و ... و بالاخره تعلیم وتربیت .
در علم تجارت و تولید مواد مختلف و بسته بندی آنها سعی می شود از خاصیت روانی رنگ ها به بهترین نحو استفاده شود . در تعلیم و تربیت نیز بدیهی است دیوارهای به رنگ آبی روشن یا زرد مایل به سبز یک کلاس به مراتب بهتر از کلاسی است که دارای دیوارهای با رنگ خاکستری است یا کتابی با تصاویر رنگی بهتر از کتابی با تصاویر سیاه و سفید است.
علاوه بر این رنگ ها نقش مهمی در زندگی عاطفی و معنوی ما بازی می کند. رنگ های پر زرق و برق ما را آشفته می سازند و رنگ های ملایم و هماهنگ برایمان خوشایندند .
بلندترین طول موج قابل دیدن در آدمی از احساس رنگ قرمز پدید می آید. به همین دلیل است که در چراغ راهنمایی و اداره آتش نشانی از رنگ قرمز استفاده می شود . انسان توانایی دیدن رنگ های بعد از بنفش ( ماورای بنفش ) و بیش از قرمز را ندارد. بدن از طریق رنگ های مختلف شروع به دریافت انرژی های مختلفی می کند که هر یک مورد نیاز جسم و روح انسان است . تحقیقات وسیع علمی نشان داده است که سلامتی فکر و ذهن و رفتار و نیز کارآیی مفید انسان بستگی فراوانی به تعادل رنگ های جذب شده توسط بدن دارد.

توانایی های رنگ در عرصه های مختلف اجتماع به قرار زیر است :
1- در رفع و کاهش افسردگی و تقلیل درد بیماران در بیمارستان ها و آسایشگاه ها
2- برای کاهش خشونت و جنایت در اجتماع
3- انتقال مؤثر و سریع پیام مخصوصا در علایم راهنمایی و رانندگی
4- تسهیل و سرعت بخشیدن به یادگیری در همه عرصه های علمی و هنری
5- ایجاد تمایز و برجستگی
6- جلوگیری از یکنواختی و کسالت در فضاهای شهری
7- رفع نقص و کمبود یا عدم مطابقت در کارخانجات و صنایع
8-القای ناخودآگاه نظم در اذهان بشری
9- تزریق آرامش و در مجموع پاسخگویی به نیازهای ناخودآگاه روحی و روانی انسان.

رنگ درمانی


کاربرد رنگ به منظور معالجه بیماری ها یکی از قدیمی ترین و ابتدایی ترین اشکال درمانی است. به طوری که تحقیقات یکی از پژوهشگران معاصر نشان داده که امواج قابل رؤیت چگونه فرد را تحت تاثیر قرار می دهند . به طور مثال وی کشف کرد که نور آبی باعث کاهش فشار خون ، کاهش حملات آسم و کمک به رفع بی خوابی و ایجاد یک حالت آرامش و ثبات در فرد می شود.

رنگ ها و ویژگی های آنها


1- رنگ آبی : آزمایش های علمی ثابت کرده است که اشعه آبی موجب افزایش فعالیت های حیاتی سلولها می شود. این مسئله درست بر خلاف نور قرمز است . تماس مداوم با این رنگ ایجاد خستگی و آثار سوء دیگر نمی کند . این رنگ حرارت اضافی بدن را کاهش می دهد و برای بیماران تب دار ، کم خواب ، عصبی و وسواسی بسیار مفید است . نوعی حالت سرد کنندگی دارد و نبض و تنفس را متعادل می کند و لذا می تواند در محیط کار و زندگی مورد استفاده مطلوب قرار گیرد .
2-رنگ قرمز : رنگی تهییج کننده است . افراد عصبی نباید در معرض این رنگ قرار گیرند. زیرا موجب تشدید ناراحتی شان خواهد شد. این رنگ برای مدت کوتاهی خوشایند است و پس از این مدت آزار دهنده و باعث خستگی روانی می شود و نگاه طولانی به آن موجب سردرد است و اعصاب و خون را تحریک می کند. همچنین برای تلاش و کوشش و تحریک اشتها و کسب انرژی مناسب است .
3- رنگ زرد : بر خلاف تصور ، از جهت مسائل تربیتی و استفاده از آن در اماکن آموزشی و پرورشی حائز اهمیت فراوان است . نوعی حالت تحریک کننده ذهنی و هوشی دارد که به شدت موجب تقویت فکر انسان می شود. به عقیده صاحب نظران رنگ زرد مایل به سبز باعث تحریک جهش فکری و افزایش هوش افراد می شود.
4- رنگ سبز : رنگ سبز آرام بخش ترین رنگ هاست . نشاط بخش و دافع خستگی است. فشار خون را کاهش می دهد. برای جلوگیری از تهوع مفید است . نقش اصلی رنگ سبز کمک به از بین بردن مشکلات مهم روانی و یا احساسی است.
5- رنگ نارنجی : این رنگ خاصیت جذب و هیجان فراوانی دارد. اثر آن بر گوارش اثبات شده است. نبض را به آرامی زیاد می کند ولی بر فشار خون اثری ندارد این رنگ در محیط باعث تحریک چشم ، اشتهای بیشتر و هضم مناسب می شود. خاصیت نیروبخشی این رنگ باعث شده که دکتر « مک نوتون » این رنگ را ضد خستگی نامگذاری کند.
6- رنگ بنفش: به سبب خاصیت دو جانبه خود (که از آبی و قرمز دست می آید) خواب آور است و موجب کاهش بیداری در افراد مبتلا به کم خوابی می شود . استفاده از این رنگ به طور وسیع برای مراکز آموزشی توصیه نمی شود زیرا موجب رکود و نبود جنبش فکری و ذهنی افراد می شود.
7- رنگ های سیاه و سفید: این رنگ ها رنگ های حسی و بی زبان نیز می نامند. رنگ سفید معرف سکوت و سیاه رنگی ساکن و ساکت است و با عدم ایجاد هر گونه تحریک روانی و جسمانی باعث کاهش سایر فعالیت ها و ترس و اختفا و ابهام .
8- خاکستری : حاصر ترکیب رنگ سیاه و سفید است و رنگی موزون و بی تفاوت است . « اوالد هرینگ » فیزیولوژیست مشهور گفته است چشم و اعصاب همیشه تمایل بیشتری به رنگ خاکستری دارند.
« گوته » در رساله رنگ ها اثبات می کند که هر رنگ تاثیر خاصی دارد و هر کدام حال و هوای روانی خاصی را پدید می آورند . کیفیت احساسی رنگ از آنجا که با ادراک انسان ها مرتبط است ، کمتر به فرهنگ و تمدن قوم یا گروهی خاص ارتباط پیدا می کند . این کیفیت تا حدی در میان همه انسان ها مشترک است و قدری هم به خصوصیات انفرادی بستگی دارد .

کاربرد رنگ در ایجاد نظم فکری و بصری :


یکی از مهمترین عوامل ایجاد هیجان های منفی یا خشونت ، عدم تعادل و هماهنگی است. تعادل و هماهنگی منجر به نظم فکری و بصر می شود و عدم تعادل لطمه جبران ناپذیری بر آرامش روح فرد و به دنبال آن جامعه خواهد زد. در این مورد باید گفت رنگ های خوشایند برای چشم ، رنگ های منظم هستند . بی نظمی انسان را رنج می دهد. رنگ های آشفته روان را دچار انقباض و آشفتگی می کند.

رنگ در مذهب


یکی از بارزترین نمونه های نمادین رنگ ، کاربرد آن در کتب مقدس است. قرآن آشکارا مفاهیم عرفانی ، ماورایی و بهشت و جهنم را در قالب رنگ ها به انسان می شناساند .
برای مثال رنگ سبز در قرآن یک رنگ برجسته و درختان است . گاه سبز را نشانه جوانی و رشد و نمو می داند ( حج /63) و در جایی سفیدی و سیاهی نماد شب و روز و نیز نماد خوشبختی و تیره بختی است . ( بقره /187 ) . در جایی رنگ زرد نشانه شادی روح انسان است. ( بقره /69 )
در « حلیه المتقین » آمده بهترین رنگ ها در جامعه ، سفید است : از حضرت رسول نقل شده است: بپوشید حله سپید که آن نیکوترین و پاکیزه ترین رنگ ها ست. » لباس سفید موجب می شود که انسان آن گونه که هست جلوه گر شود و از طرفی نوعی اثر مفرح ، دلگشا و روحانی دارد. همچنین حضرت امام محمد باقر (ع) می فرماید: « سفید از همه رنگ ها نزد خدا محبوبتر است. »
همچنین در حدیثی از امام صادق (ع) لباس سیاه لباس اهل جهنم معرفی شده است.
بنابراین ، می توان نتیجه گرفت که استفاده و تاثیرپذیری بیش از حد و نادرست و نابجا و عدم رعایت تعادل در استفاده از رنگ ها توسط خود شخص و یا ارائه نادرست رنگ ها توسط برنامه ریزان آموزشی ، اجتماعی و شهری مانند سایر محرک ها می تواند اثرات نا مطلوبی را بر روان و متعاقب آن بر جسم افراد وارد کند. درست همان گونه که استفاده مناسب ، متعادل ، بجا و علمی و منطقی از این پدیده می تواند اثرات مثبت و سازنده خود را آشکار نماید.
لازم است که برنامه ریزان کلان اجتماعی ، شهری ، آموزشی و فرهنگی با استفاده از آموزه های ، تجارب دانشمندان و صاحبنظران در برنامه ریزی های خود به منظور نتیجه گیری بهتر و سریع تر به توانایی های این عنصر نیز توجه کنند.
به امید روزی که با تلاش و تحقیق مستمر و با برنامه ریزی های درست و کم نقص ؛ افرادی با سلامت بیشتر در جسم و روان و در نتیجه جامعه ای مطلوبتر و سالم تر داشته باشیم .

منبع : http://www.rasekhoon.net/Article/Show-11360.aspx