تبیان، دستیار زندگی

مدیران فوقانی سازمان ها، به برنامه ریزی، سازمان دهی، رهبری، نظارت و ... می پردازند،ولی سرپرستان در پایین سلسله مراتب قرار دارند و به عبارتی در تقسیم بندی مدیریت جزو تحتانی سازمان می باشند.

مفهوم سرپرست در سازمان ها متفاوت است. به طور مثال امكان دارد در یك شركت تولیدی، سركارگر یا مباشر را شامل می شود و در شركت دیگری در ردیف بالاتر از سركارگر را به خود اختصاص می دهد. سرپرست عامل اجرایی امور سازمانی نیست بلكه او هماهنگ  كننده ای بجا برای بهره گیری  مفید از انسان ها و امكانات است.
پس در انجام امور باید امكانات را فراهم نماید، از امكانات درست استفاده كند، در سالم نگه داشتن امكانات در حین كار دقت نماید، محیط كاری را مساعد سازد تا رغبت و انگیزش كاری در نیروی انسانی بوجود آید.

ملاحظه می شود كه سرپرست در یك موقعیت حساس نقشی بین مدیریت كاركنان قرار دارد و لازم است كه در منطقه اجرا آگاهی از تولید، كنترل تولید، نظم دادن و تصمیم گرفتن داشته باشد تا بتواند در اجرای امور با مدیریت هماهنگ گردد. از طرفی اجرای امور سازمانی را نزدیك ترین نقطه با پرسنلی كه او زیر نظر دارد به ثمر رساند. پس جهت ایجاد رغبت و انگیزش باید مدل های مختلف رهبری را درك كرده و مورد استفاده قرار دهد، پس از دستیابی به موارد ذكر شده دستور اجرا بدهد.

ویژگی های سرپرست خوب
یك سرپرست خوب از ویژگیهایی برخوردار است كه به قرار ذیل ذكر می كنیم:
1-    قدرت در اجرا: از خود فرد ناشی می شود و تلفیقی از قاطعیت، توان در تفكر و سازمان دهی است.
2-    قدرت در تحلیل مسائل و حل مشكلات: كه مستلزم شناخت مسائل، جمع آوری عوامل، ایجاد كننده9 ی مسائل و حل مسائل است.
3-    قدرت ایجاد تعهد اجرایی در كاركنان: عملكرد سرپرست متكی بر صداقت، الگویی برای اجرای صحیح امور به وسیله كاركنان است. این امر خود آموزش غیر مستقیم است كه تكیه بر درست نگری و درست كاری سرپرست دارد.

رهبری
به زعم «جرج تری» (  (Gorge R.Terry رهبری عبارت است از عمل تأثیر گذاری بر افراد به طوری كه از روی میل و علاقه ای برای هدف های گروهی تلاش كنند.
مرور آثار سایر مؤلفان مدیریت آشكار می كند كه اغلب آنان توافق دارند كه رهبری فرایند تأثیر گذاری بر فعالیت های یك فرد یا یك گروه است كه در وضعیت معینی در جهت تحقق هدفی كوشش می كنند. از این تعریف استنباط می شود كه فرایند رهبری تابعی از متغیرهای رهبر(Leader)، پیرو (Follower) و سایر متغیرهای وضعیتی(Situational Variables) است. یعنی:                                                     
L=F (L F S)

پس رهبری فرا گرد نفوذ اجتماعی است كه در آن رهبر مشاركت داوطلبانه كاركنان را در تلاش برای كسب هدفهای سازمانی طلب می كند (شریز هایم و دیگران 1978 ص 35). در اینجا واژه ی «داوطلبانه» واژه ای عملیاتی است. رهبران برای ترغیب مشاركت داوطلبانه كاركنان هرگونه اختیار و قدرتی را كه دارند با ویژگی های شخصی خود و مهارت های اجتماعی تكمیل می كنند.

نقش رهبری
رهبری (Leadership) به دلیل نقشی كه در اثر بخشی فردی و گروهی ایفا می كند عنوان بسیار مشهوری در رفتار سازمانی است و از آنجا كه موضوع رهبری، انسانها را طی اعصار گوناگون مفتون خود ساخته (میلر 1996،ص 42-56) تعاریف فراوانی از آن شده است. یكی از صاحب نظران بیان داشته است كه تقریباً به تعداد كسانی كه كوشیده اند مفهوم رهبری را تعریف كنند برای آن تعریف وجود دارد و این در حالی است كه تقریباً همگی توافق دارند كه رهبری فراگیرد نفوذ است. اختلاف نظرهایی درباره ی اینكه آیا رهبری باید بدون اعمال زور باشد یا خیر؟ و آیا رهبری با مدیریت تفاوت دارد یا خیر؟ وجود دارد.

تمایز مدیریت و رهبری
مدیریت و رهبری اغلب دو مفهوم مترادف تصور می شوند، حال آنكه بیشتر صاحب نظران این دو مفهوم را متمایز می دانند. رهبری در اصل نسبت به مدیریت مفهوم وسیع تری دارد. مدیریت نوع خاصی از رهبری محسوب می شود كه در آن كسب هدفهای سازمانی بر سایر هدف ها اولویت دارد. اختلاف اساسی میان این دو مفهوم از كلمه «سازمان» برمی خیزد. رهبری زمانی صورت می گیرد كه فردی به هر دلیل می كوشد بر رفتار فرد یا گروهی اثر بگذارد. این امر می تواند برای نیل به اهداف خود فرد یا دیگران بوده و با اهداف سازمان نیز سازگار یا ناسازگار باشد (هرسی وبلانچارد، 1993،ص 5). در مقایسه رهبری و مدیریت موارد ذیل قابل ذكر است:

1-    رهبر با ایجاد تغییر سر و كار دارد ولی مدیر برای برخورد با پیچیدگی ها است.
2-    رهبران می توانند هدف های گوناگونی داشته باشند اما در مدیریت اولویت با هدف های سازمانی است.
3-    رهبران به طرق ابتكاری و القایی با كاركنان مرتبط می شوند اما مدیران با افراد از طریق نقشی كه در توالی رخدادها یا فراگرد تصمیم گیری ایفا می كنند مرتبط می شوند.

برخی رهبری را اعم از مدیریت به شمار آورده اند و رابطه آن دو را عموم و خصوص مطلق ذكر كرده اند و برخی نیز مدیریت را اعم از رهبری و رهبری را یكی از وظایف مدیر به شمار آورده اند. در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران یكی از شرایط رهبری توام مدیریتی دانسته شده است.