ظاهراً قرار بوده نقش خبرنگار را قطب الدین صادقی بازی کند، اما بعد حسن فرازمند خودش این نقش را بازی می کند. در یکی از نماهای سکانس دادگاه، قطب الدین صادقی در پس زمینهٔ تصویر دیده می شود. فرازمند در گفت وگوی بامزه اش با رانندهٔ تاکسی از همه جا بی خبر، نمی تواند اشتیاق خودش را از کشف سوژهٔ سبزیان پنهان کند. او به راننده می گوید که این خبر اوریانی است، یعنی از جنس خبرهای اوریانا فالاچی است! فرازمند که انحراف دید دارد (ظاهراً در اثر یک حادثه) یک ریز حرف می زند و اصلاً متوجه نیست که راننده از این چیزها سر در نمی آورد. خبرنگار ساده لوحانه انتظار دارد که همه اوریانا فالاچی را بشناسد و راننده به شوخی می گوید: تا حالا مسافرم نبوده که بشناسمش . فرازمند یکی از خبرنگاران قراردادی هفته نامهٔ سروش بود که اغلب گزارش های پشت صحنهٔ فیلم ها و سریال های تلویزیونی را می نوشت و یک گفت ؤگوی مفصل و خواندنی هم دارد با مرحوم علی حاتمی به بهانهٔ هزاردستان. او به واسطهٔ همین آشنایی با برنامه سازان تلویزیون، چند نقش کوتاه هم بازی کرد که یکی از آنها باران نام داشت ساختهٔ پرویز صبری. او خبرنگار متوسطی بود. تیتر یکی از گفت وگوهای او با دکتر ریاحی (موسیقی دان و رهبر ارکستر کاروان ) این جمله بود: اکنون روبه رو هستیم با نژاد جدیدی در موسیقی. زمان اکران کلوزآپ در گفت وگو با مجلهٔ فیلم گفته بود که ایدۀ اوریانا فالاچی از خودش بوده و خیلی ها که با او در روزنامهٔ اطلاعات و هفته نامهٔ سروش همکاری داشته اند می گویند شخصیت او در کلوزآپ کاملاً مشابه شخصیت واقعی اش بوده. او سه سال بعد از سروش رفت و از آن پس هم نشانی از او در مطبوعات به یاد نداریم.

● بازی دوم: زمانی که حسین سبزیان خودش را مخملباف معرفی می کند، فقط خانم محسنی زنوزی (همسر مرحوم آهن خواه) آنجا حضور داشته و در جریان واقعیت بوده. وقتی پای سبزیان به خانهٔ آهن خواه باز می شود، این خانواده در جریان واقعیت قرار می گیرند. پس از پی گیری خبرنگار سروش و دستگیر شدن سبزیان توسط مأموران، آدم های تازه تری در جریان قرار می گیرند. چاپ گزارش فرازمند در مجلهٔ سروش، روایت دیگری است از این ماجرا (که به گفتهٔ پدر آهن خواه، دور از واقعیت است ). معلوم نیست از زمان دستگیری تا رفتن به زندان و پیدا شدن سروکلهٔ یک فیلم ساز سمج، بر حسین سبزیان چه گذشته (واقعیتی که کلوزآپ به دلایلی از آن چشم پوشی می کند). پس بازی دوم، یک جور واقعه نگاری یک رویداد جالب است. مثل گزارش های خبری شبکه های تلویزیونی. تماشاگر عام قاعدتاً از دیدن کلوزآپ لذتی نمی برد، مگر آکه این وجه برایش جذاب باشد. یعنی انگار دارد یکی از گزارش های هیجان انگیز و داغ خبرنگاری کارکشته مثل محمد بلوری را می خواند یا صفحات هفته نامهٔ حوادث که زمانی تیراژ خیلی زیادی داشت. با این تفاوت که با یک مجموعه تصویرهای واقعی طرف است، نه عکسی رنگ ورو رفته از یک مجرم که یک نوار رنگی روی چشم هایش کشیده اند که قابل تشخیص نباشد در محاصرهٔ دو مأمور نیروی انتظامی. جذابیت بازی دوم به نتیجه اش مربوط می شود؛ این که بالاخره چه می شود و سر چه کسی می رود بالای دارد. می خواهم زنده بمانم (رابرت وایز) قصهٔ هیجان انگیزی است از محاکمه و محکومیت یک زن بی گناه و رأی نهایی (سیدنی لومت) ماجرای قسر در رفتن متهمی که همهٔ شواهد علیه اوست، البته به کمک یک وکیل الکلی.

در هر دو فیلم، تعلیق حرف اول و آخر را می زند. مرگ شخصیت اصلی فیلم اول و آزادی متهم فیلم دوم، در پی کشمکش های فراوان و موقعیت هایی که بارها تماشاگر را نسبت به سرنوشت اینها دچار اشتباه می کند، یک جور نتیجه گیری است و نفس راحت. روحانی دادگاه کلوزآپ به کارگردان می گوید که دلیل جذابیت این پرونده را برای او نمی داند: پرونده های سنگین تر هم داریم. گزارشی بودن کلوزآپ از همان تیتراژ ابتدایی شروع می شود که تصویری ثابت است از روزنامه هایی که از دستگاه چاپ بیرون می آیند (دقیقاً مشابه بعضی از فیلم های قدیمی که از این حربه برای این استفاده می کردند که بگویند ماجرایی علنی شده). گفت وگوی رودرروی کیارستمی با سبزیان، در بازداشتگاه و دادگاه (که هر دو مستند هستند) در فضایی مشابه گفت وگوهای مطبوعاتی یا تلویزیونی است. پرسش مهم کیارستمی در دادگاه به این مضمون که تا کی می خواستی این بازی روی ادامه بدی؟ آن قدر هوشمندانه است که انگار برای نخستین بار سبزیان را متوجه این نکته می کند و مهمتر از همه سکانس پایانی است که قطع و وصل شدن صدای مخملباف و سبزیان و نماهای گیج کنندهٔ دوربین روی دست، خبری بودن این صحنه ها را نشان می دهند (بعداً خود کیارستمی اعتراف می کند که ایراد صدای آن صحنه یا نماهای پرحرکت و بدون نظم داخل اتومبیل، پیش بینی شده و آگاهانه بوده).

● بازی سوم: کیارستمی و کلوزآپ وسط های بازی وارد می شوند؛ زمانی که سبزیان دربازداشتگاه است و منتظر دادگاه. همان طور که گفته شد حسن فرازمند (خبرنگار)، عباس کیارستمی (کارگردان) و ما (تماشاگران) به ترتیب در سه مقطع جدا با این واقعه روبه رو شده ایم. کارگردان و ما (تماشاگران) به ترتیب در سه مقطع جدا با این واقعه روبه رو شده ایم. کارگردان با تبحری که در هدایت مردم عادی به عنوان بازیگر دارد، همه طرفین درگیر را جمع می کند تا یک فیلم بسازد، فیلمی که ظاهراً مستند است، اما همه دارند در آن بازی می کنند. واقعیتی که پیش از این رخ داده، در زندگی سبزیان (به عنوان شخصیت اصلی)، خانوادهٔ آهن خواه (به عنوان شخصیت های مکمل) و حسن فرازمند و روحانی و مادر متهم، در حکم یک مرحله دورخوانی فیلمنامه است. شروع فیلم با دستگیری سبزیان است (پس از صحنهٔ طولانی تاکسی) اما ما نمی دانیم که در خانه چه خبر است. بهترین ایده برای ایجاد تعلیق برای اتفاقی که آن را نمی بینیم، بازیگوشی رانندهٔ تاکسی است با گل هایی که از میان آشغال ها می یابد و قوطی خالی ای که آن را ول می دهد در سرازیری. توجه داریم که زمان این صحنه، دقیقاً همان زمان واقعه ای است که دقایقی بعد در خانه می بینیم. یعنی با زمان واقعی و دقیقه شمار طرفیم نه زمان سینمایی و دیزالو و فید و شگردهایی از این دست. پس یک واقعه و یک زمان را از دو زاویه می بینیم. صحنهٔ اول (انتظار رانندهٔ تاکسی) مثل تیتر یک مطلب یا یک مقدمهٔ کوتاه، کلی است. خبرنگار فیلم که نقش واقعی اش را بازی می کند، دل بستهٔ همین کلیات است برای تأثیرگذاری روی عوامل به همین دلیل در طول فیلم شخصیت او هیچ انعطافی ندارد، و به همین دلیل پس از دستگیر شدن سبزیان و پیدا کردن یک موضوع جذاب، سر از پا نمی شناسد و از خوشحالی قوطی خالی را شوت می کند.

در بازی سوم شاهد بازسازی بخشی از ماجراها هستیم. سبزیان در دادگاه، هم در جایگاه متهم است و هم در موقعیت یک بازیگر جلوی دوربین. مخاطبِ او از روبه رو و از فاصله ای چندمتری، یک روحانی است که او را محاکمه می کند، و از فاصله ای نزدیک، یک فیلمساز که دارد او را به عنوان یک بازیگر تست می ند. پس از موفقیت سبزیان، نقش به او سپرده می شود و ماجراها با شرکت آدم های اصلی بازسازی می شود. تنفر این آدم ها از همدیگر در نتیجهٔ یک واقعیت ناگوار، جای خودش را به یک همکاری موقت می دهد، در یک فیلم، و دشوارترین تجربهٔ هر آدمی می تواند تکرار یک تجربهٔ شکست باشد.

کلوزآپ گزارشی تکان دهنده است از یک واقعیت به ظاهر ساده؛ واقعیتی که به تعبیر روحانی رییس دادگاه، آن قدرها هم هیجان انگیز نیست، اما طبق گفتهٔ حسین سبزیان دو وجه دارد؛ از نظر قانون، عمل سبزیان مصداق جرم است و مجازات دارد، اما انگیزهٔ او از شروع بازی اش و وارد شدن به دنیای آدمی که او را نمی شناسد و با آن بیگانه است، بسیار پیچیده و در عین حال جذاب. عجیب ترین ابهام شخصیت سبزیان، در بخشی از اعترافات اوست. آنجا که می گوید آنقدر احمق نبوده که پیش بینی نکند دیر یا زود لو می رود و دستگیر می شود، اما با وجود این آگاهی، صبح روز آخر، از کوه که برمی گردد راست می آید سمت خانهٔ آهن خواه. درست مثل بعضی از شخصیت های وسترن که با شوری پنهان، مأموریتی را می پذیرند که از پایان تلخش آگاهند. سبزیان حتی اعتراف می کند که می دانسته روز دستگیری اش همان زمان موعود است. پس او چند دقیقه بیشتر به احترام احتیاج داشته، به لذت مرموز دیگری بودن .

سعید قطبی زاده