ادبیات
درس «ادبیات و زبان فارسی» را چهگونه مطالعه کنیم؟
اولین درس دفترچهی کنکور، ادبیات است. ابتدا کمی راجع به نحوهی مطالعهی خودم در سال گذشته توضیح میدهم و بعد از آن نکتههای مهم شیوهی مطالعهی ادبیات را به شما خواهم گفت.
من در ابتدای سال خیلی در درس ادبیات و مخصوصا قرابت معنایی و آرایههای ادبی ضعف داشتم و همواره یکی از پایینترین درصدهایم ادبیات بود، اما در کنکور 89% (فقط 2 تست املا را غلط پاسخ دادم!) زدم. تا عید نوروز یک بار ادبیات را از روی کتابهای درسی بهطور کامل مطالعه کردم. شیوهی مطالعهام این گونه بود که سعی میکردم هنگام تدریس دبیر در کلاس، آرایهها و لغتهای املایی و معنای لغات مهم را جدا کنم و اگر فرصت نمیشد در خانه همین کار را تکمیل میکردم. به هر حال توجه شما را به نکتههای زیر جلب میکنم:
ادبیات کنکور شامل 4 بخش عمدهی زیر است که هر کدام از آنها شیوهی مطالعهی مخصوص به خود دارند:
الف) معنای لغات و اصطلاحات و املای لغات: از نظر من برای تقویت این قسمت از ادبیات، کارهای زیر را حتما انجام دهید:
1ـ حتما لغات و اصطلاحات مهم کتابهای درسی را با رنگهای مختلف مشخص کنید.
2ـ لغتهای مهم املایی یا معنایی را پس از مشخص کردن در کتاب، در خلاصهی خود وارد کنید.
3ـ سعی کنید هفتهای 5/1 الی 2 ساعت، در زمانهای مختلف (مثلا 3 روز، روزی 30 دقیقه) لغات ادبیات را مرور کنید.
تذکر: لغات انتهای کتاب را هرگز فراموش نکنید و حتما آنها را هم با دقت زیادی مطالعه کنید.
تذکر: سعی کنید حتما درسهای گروه کلمات املایی زبان فارسی 1 و 2 و 3 را با دقت زیادی مطالعه کنید و یاد بگیرید (همچنین بیاموزیمها).
ب) تاریخ ادبیات: این قسمت از ادبیات، شدیدا نیاز به حفظ کردن دارد و شاید خیلیها با آن مشکل داشته باشندو زود فراموش کنند. اما کارهایی وجود دارد که فراموشی را کاهش میدهد که در زیر به آنها اشاره میکنم:
1ـ حتما مطالب مورد نیاز تاریخ ادبیات را دستهبندی کنید این کار میتواند به صورت قرنهای مختلف یا موضوعی و یا هر جور که خودتان راحتتر باشید. این عمل باعث میشود به صورت طبقهبندی شده تاریخ ادبیات را حفظ کرده و دیرتر فراموش کنید. حتما تاریخ ادبیات را در خلاصهی خود بهصورت دستهبندی شده بنویسید یعنی علاوه بر این که در مورد یک شخص، قرن، نام کتاب و توضیحات را از هم جدا میکنید، افراد مختلف را نیز طبقهبندی کنید؛ مثلا شاعران معاصر و شاعران قرن 3 و ...
2ـ حتما سعی کنید خلاصهی خود را جذاب و با رنگهای مختلف بنویسید تا تصویر بهتری در ذهنتان شکل بگیرد و حتما هر هفته حداقل یک بار آن را مرور کنید؛ هرچند مرور سریع.
3ـ اعلام انتهای کتاب دوم و سوم را فراموش نکنید و اگر توانستید نکتههای آنها را نیز در خلاصهی خود اضافه کنید.
ج) زبان فارسی و آرایههای ادبی: این دو بخش ادبیات تا حدی از نظر مطالعه شبیه هم میباشند. به همین دلیل آنها را در یک دسته آوردم. هر دو شامل یکسری قواعد میباشند که تنها حفظ کردن آن قواعد، کمک چندانی در پاسخ دادن به سوالات نمیکند. بهطور مثال شاید همه بدانند تعریف «تشبیه» چیست یا به چه چیزهایی واژه میگویند. اما نکات ریز و کاربردها و مثالهای این موارد از تعاریف مهمتر است. ابتدا در مورد آرایههای ادبی کارهایی که خودم انجام دادم را میگویم.
(1) همیشه سعی میکردم هر آرایهای که دبیر در مورد جملهای از کتاب میگفت، یا بهطور خودآموز یاد میگرفتم را با رنگ مختص به آرایهها در کتاب مشخص کنم.
(2) در مورد جملهها و ادبیات دشوار، حتما سعی میکردم با پرسیدن از دبیر یا نگاه کردن در کتابهای کمکآموزشی تمامی آرایههای آن را بررسی کنم و حتیالامکان یاد بگیرم و در کتاب درسی هم وارد کنم.
اگر این 2 کار را انجام دهید، آن وقت خواهید توانست سوالات آرایهی کنکور را نیز خودتان استنباط کنید و پاسخ دهید، فقط کمی تمرین میخواهد. اگر لازم دیدید میتوانید نکتههای مهم برخی از ابیات در زمینهی آرایه را نیز در خلاصهی خود وارد کنید. در مورد زبان فارسی نیز اوضاع همین گونه است. ابتدا حتما کلیات مباحث و تعاریف را با مطالعهی کتاب یاد بگیرید و بعد از آن تا میتوانید تست (البته تست استاندارد) بزنید تا با نکتههای ریز زبان فارسی نیز آشنا شوید. بهطور مثال مبحث تعداد تکواژه، مبحث سنگین و وقتگیری است اما هرگز آن را رها نکنید. تا میتوانید تست بزنید و تمامی نکتههایش را یاد بگیرید چون ممکن است مثلا در کنکور 90 از این مبحث تست آسانی بدهند پس الکی یک تست را از دست ندهید.
د) قرابت معنایی: آخرین و شاید مهمترین قسمت ادبیات کنکور، قرابت معنایی است. همانطور که گفتم اوایل سال من در زمینهی قرابت معنایی خیلی مشکل داشتم اما به مرور شیوهی مطالعهی صحیح را یاد گرفتم و آرامآرام پیشرفت کردم.
قرابت معنایی کاملا مربوط به درک ادبی شما میباشد و شاید تنها کاری که میتوان برای بهبود قرابت معنایی انجام داد، بالا بردن درک ادبی و درک از شعرهای مختلف میباشد. من از اواسط سال، یک کتاب مخصوص قرابت معنایی تهیه کردم و سعی کردم هر 2، 3 روز یک بار اندکی از این کتاب را فقط مطالعه کنم و سعی کنم مفهوم شعرهای مختلف آن را درک کنم و ارتباط آن با اشعار کتاب خودمان را بررسی میکردم. اصلا لازم نیست هر روز مقدار زیادی از این کتاب را بخوانید. حتی اگر در 30 دقیقه فقط 10 بیت شعر بخوانید اصلا ایرادی ندارد. اما سعی کنید این کار را حتما بهطور مداوم انجام دهید؛ بهمرور زمان درک شما از ادبیات و اشعار مختلف بالا برود و بتوانید راحتتر سوالات را پاسخ دهید. البته فراموش نکنید که یک شبه، تحول ایجاد نمیشود بلکه لازم است تا نزدیک کنکور، این کار را مداوم انجام دهید و مطمئن باشید نتیجهاش را خواهید دید. همانطور که من هم در اواخر سال خیلی بهتر شده بودم. فقط توجه داشته باشید تمام کردن کتاب قرابت معنایی نباید برایتان مهم باشد، فقط سعی کنید درک ادبی خود را از اشعار بالا ببرید که این امر فقط با تمرین مداوم و وقت گذاشتن حاصل میشود.
پس سعی کنید این 4 بخش ادبیات را همانطور که گفتم با دقت مطالعه کنید. حتما تا قبل از عید حداقل یک بار همهی کتابهایتان را تمام کرده و نکتههای مهم آنها را استخراج کنید. بعد از عید کارهای دیگری لازم است انجام دهید که حتما به وقتش به شما خواهم گفت اما در این موقع از سال به دقت کتابهای درسی را مطالعه کنید و هم در خلاصهها، نکتههای مهم را بنویسید و هر چند وقت یکبار آنها را مرور کنید. مطمئن باشید آرامآرام پیشرفت میکنید.
چند نکته:
1) کشیدن خط زیر نکتههای مهم و نوشتن توضیحات اضافی در بالای لغتها و جملههای تاریخ ادبیات و ابیات با رنگهای مجزا باعث میشود تا در مرتبههای بعدی مطالعه با سرعت بیشتری مرور کنید و روی نکتههای مهم متمرکز شوید.
2) قبل از عید حتما حداقل 3 الی 4 ساعت در هفته ادبیات مطالعه کنید و بعد از مطالعهی هر درس از کتاب (البته بعد از گذشت چند روز)، تستهای آن را از یک کتاب آموزشی استاندارد بزنید. توجه کنید که قبل از عید، یک کتاب تست کافی است فقط بهشرط آن که تمام تستهای آن را با توجه به شیوهی تستزنی صحیح زده باشید. همچنین دیدن پاسخ تشریحی استاندارد سوالات کنکور سالهای قبل، در یادگیری نکتهها بسیار موثر خواهد بود و بدین طریق میتوانید بفهمید نظر سازمان سنجش در مورد موارد اختلافی از قبیل تکواژه و واژه چه بوده است تا همان گونه یاد بگیرید.