به نام خدا
با سلام وصلوات بر محمد وال محمد صلی الله علیه واله وسلم
جهان هستى داراى عوالم گوناگونى است: عالم اسماى الهى، عالم تجرد، عالم مثال و عالم مادى.
میان عالم مادى و اسماى الهی دو عالم تجرد و مثال وجود دارد. در فلسفه اسلامى - به ویژه در حكمت متعالیه - مستدل شده است كه عوالم هستى با نظام و ترتیب خاصى از ذات حق - كه در مظاهر اسما متجلى است - سرچشمه گرفته است. عوالم وجود از آثار و جلوههاى اسماى الهىاند.
نخستین عالم پس از عالم اسماى الهى عالم تجّرد و جبروت است. این عالم از آثار ضعف وجود پاك است، و از اینرو عالم «جبروت» نامیده مىشود؛ یعنى، عالمى كه با قرب به مبدأ متعال و برخوردارى از اشراقهاى ربانى، كمبودهایش جبران گشته و جاى آنها را كمالات گرفته است.
عالم بعدى، عالم مثال، برزخ یا ملكوت است. این عالم مترتب بر عالم تجرد، و نشأت گرفته از آن است. این عالم، جلوه آخرین عوالم تجرد است كه در آن حقایق مجرد، در مرتبه نازل و در حد و اندازهها و قالبها جلوهگر است. عالم برزخ هم داراى عوالم دیگرى است كه برخى برتر از برخى دیگر و بعضى مترتب بر بعضى دیگر و نشأت گرفته از آن مىباشند.
عالم آخر، عالم جسم و نظام مادى است كه عالم «ناسوت» و در اصطلاح قرآن عالم «شهادت» نیز نامیده مىشود. این عالم متأخر از عالم برزخ و نشأت گرفته از آن است. عالم مادى، دورترین عالم از مبدأ متعال بوده، از وجود ضعیفترى برخوردار است. حقایق عالم مادى، ظهورات و تابشهاى نازله و محدود حقایق مثالى است كه در ماده جلوه مىكند.
معاد یا بازگشت به سوى خدا، ج 1، صص 226 و 212.
منبع
