تبیان، دستیار زندگی

«دو فیلم با یک بلیت»

حساب "اخراجی ها" و "جدایی نادر از سیمین" از هم جداست...

در حال حاضر سینمای ایران دچار رقابتی غیرمنطقی شده است، و دو دستگی ها و جناح بندی های سیاسی حال چه به بهانه فروش بیشتر باشد و یا ایجاد نابسامانی در جامعه و زنده کردن روح مرده تفرقه های بعد از انتخابات به شدت غیر معقولانه و نامرتبط با سینمای کشورمان است.

در یک سو اصغر فرهادی را داریم که در حال تبدیل شدن به یک فیلم ساز مولف است حتی اگر بخواهیم بگوییم علیرضا امینی با فیلم هفت دقیقه تا پاییز بنیان گذار این به اصطلاح سبک در سینمای ایران بوده است، به هر حال اصغر فرهادی توانسته است نوعی سینما موسوم به سینمای فرهادی را در کشور نهادینه کند.

در سوی دیگر مسعود ده نمکی حضور دارد، مسعود ده نمکی را می توان به دو قسمت نا مساوی تقسیم کرد، ده نمکی قبل از انتخابات و ده نمکی بعد از انتخابات، به هر حال ده نمکی یک روزنامه نگار تندرو بوده است و در دوره های قبل با مستندهایش از جمله افرادی بوده که تابوها را شکسته و نشان داده است در بیان عقایدش ذره ای ترس در وجودش نیست و هدفش بیان واقعیت و عینتی است که به آن اعتقاد دارد و می بیند، ده نمکی در "اخراجی های1" شکل دیگری از جنگ را نشان می دهد، شکلی که قبل از آن جزئی تر به آن پرداخته شده بود، سینمای ده نمکی از جنگ نمایشی ارائه می دهد که نقطه مقابل سینمای نمادگرایی است که به سینمای دفاع مقدس موسوم است، می توان گفت ده نمکی با اولین قسمت اخراجی ها یک فکاهی جنگی ساخته است که در آن ریزمایه هایی از سینمای بزن بکوب نیز وجود دارد که ریز بودن این عناصر طنز آمیز باعث نمی شود تا مفهوم فیلم و هدف واقعی کارگردان در آن گم شود، از نظر فرهنگی بودن یا نبودن این سینما نمی توان موضع مشخصی گرفت چون به هر حال در طول تاریخ بشر طنز یکی از اصلی ترین شاخه های نمایش و بعدتر سینما بوده است و از اولین دوران ظهور نمایش طنز جایگاه ویژه ای داشته است و هجو نیز گاهی برای ایجاد موقعیت طنز در یک کار کمدی بسیار مورد استفاده قرار می گیرد و خیلی نمی توان از این نظر کمدی اخراجی ها را مغایر با فرهنگ دانست چون یک روند عادی است و در سایر فیلمها نیز مشاهده شده است که چه الفاظی و چه بی فرهنگی هایی جهت خنداندن تماشاگران به کار می رود و همیشه هم این روند شاید منفی، جوابی کاملا مثبت داشته است.

اخراجی های 1 علی رغم فروش سی دی های غیر مجاز و فقر فرهنگی که در آن زمان در اوج خودش بود، جایگاه خوبی را در گیشه به دست آورد و بعد از این موفقیت، مردمی که شاید بیشتر از قشر پایین جامعه باشند و تا حدودی سینماگریز باشند برای دیدن ادامه اخراجی ها به سالن سینماها رفتند و فروش باورنکردنی هفت میلیاردی را برای اخراجی های 2 رقم می زنند، یکی از عوامل بسیار موثر در این فروش می تواند استفاده بیش از پیش از عناصر طنز بزن بکوب باشد، سکانسهای اضافی ، دیالوگ های سخیف تر و استفاده از رقص و آواز در این قسمت از اخراجی ها دقیقا مخاطب سینما گریز را تغذیه می کند، مخاطبی که برای خندیدن به سینما می آید و دوست دارد فیلم به طعم چیپس و ذرتی که می خورد بچسبد تا اینکه بخواهد در آرامش از فیلم رمزگشایی کند و یا به دیالوگ فیلم توجه کند، اخراجی های 2 پیام های خوبی داشت ولی حیف که این پیام ها در کنار لودگی های بازیگرانی که از آنها از این قبیل بازی های سخیف زیاد دیده ایدم، محو شده است.

و حال "اخراجی های3"  در حالی اکران شده است که کاملا با سیاست آمیخته شده و سیاست مخاطب عام و خاص نمی شناسد و با این رویه اخراجی ها ممکن است هم آن مخاطب کارگر ساده ای را از دست بدهد که برای خندیدن می آمد و هم آن استاد دانشگاهی را که ممکن است بخواهد تعطیلاتش را با خانواده به تماشای اخراجی های 3 سر کند.

چرا جدایی نادر ... را نباید با اخراجی ها مقایسه کرد ، به طور کل این دو فیلم در هیچکدام از عناصر ساختاری شبیه یکدیگر نیستند و هیچگاه نمی توان یک فیلم طنز و فیلمی اجتماعی را در کنار هم به مقایسه گذاشت اما تنها می توان گفت:

برای جدایی نادر... زحمت بیشتری کشیده شده است و فیلمنامه ای دقیق از آن بیرون آمده است، فیلمنامه ای که شاید تنها اذهان متوهم بتوانند به آن ایرادی بگیرند و یا افرادی که غرض خاصی داشته باشند و در کنار این فیلمنامه، شخص اصغر فرهادی را داریم که نشان داد، درباره الی حتی در بدترین شرایط اکران هم می تواند آبرومندانه گیشه را از آن خودش کند.

در آخر این نکته را باید بگویم:

من اینها را ننوشتم که اخراجی ها را بد کنم و نه برای خوب کردن جدایی نادر از سیمین که من در حد این حرفها نیستم، نوشتم تا بگویم این دو دستگی ها زیبا نیست، من امروز صحنه عجیبی را در دو سینمای ولیعصر دیدم، یکی در سینمای افریقا و دیگری در سینما استقلال، جالب بود برایم که روبروی سینما افریقا چند دختر با تیپ خاصی که معروف است به فشن در حال خرید بلیت اخراجی ها بودند و کمی جلوتر یعنی روبروی سینمای استقلال دو خانم محجبه و چادری در حال خرید بلیت جدایی نادر... روزی هم که به تماشای فیلم جدایی نادر... رفتم جالب بود که حداقل از چند ده نفری که آنجا بودند شاید به جرئت بتوانم بگویم سی نفر چادری و محجبه بودند و در کنار آنها بودند کسانی که حالا یا با تی شرت سبز یا شال سبز می خواستند نسبت به جناحشان ابراز علاقه نشان بدهند، اما برای من مهم این بود که فرهادی با هر قشری می تواند ارتباط برقرار کند و چه زیبا و چه تقابل بی نظیری از دو قشر بالا و پایین جامعه در فیلم جدایی نادر... به نمایش می گذارد، به طوری که در حین تماشای فیلم مدام با خودتان در جدال هستید که آیا آدم های پایین شهری دزد و جانی و کثیف هستند و یا آدم های بالاشهر مال مردم خور و مفت خور و زرنگ دغل!

به هر حال دیدن جدایی نادر... را به شما دوست عزیز پیشنهاد می کنم و اخراجی ها را نیز مناسب این ایام می دانم تا حداقل با شوخی های ده نمکی شنگول و سرحال شوید...

نویسنده: محسن خسروجردی 

منبع:  http://khabardan.blogfa.com/post-50.aspx