تبیان، دستیار زندگی

تلسکوپ فضایی کپلر که در سال 2009 / 1388 به فضا فرستاده شد، به شدت مشغول تلاش برای یافتن سیاراتی است که به دور ستاره مادر خود در حال گردش هستند. اما پیشرفت‌های انجام شده در در همین زمان اندک نیز بسیار سریع است. مدت کمی پس از قرار گرفتن تلسکوپ در مدار، گروه تحقیقاتی اطلاعات کلی مربوط به 5 سیاره تایید شده را منتشر کرد. همچنین اعلام شد که این گروه توانسته است 706 ستاره دیگر را که به نظر می‌رسد سیاره‌ای به دور آنها در حال چرخش است، پیدا کند.

به گزارش نیوساینتیست، ناسا به گروه تحقیاتی کپلر اجازه داد که اطلاعات مربوط به 400 مورد از این ستاره‌ها را که شامل پرنورترین و ساده‌ترین ستارگان برای مطالعه بود، تا فوریه 2011 / بهمن 1389 برای عموم منتشر نکند. این پنهان‌کاری باعث ناامیدی تعداد زیادی از ستاره‌شناسان و البته برافروخته شدن آتش اشتیاق آنان برای کشف سیارات بیشتر، به خصوص سیارات زمین‌مانند شد.

اما به نظر می‌رسد که اطلاعات به بیرون درز کرده باشد. دیمیتار ساسلوف از اعضای گروه تحقیقاتی جستجوی ستارگان تلسکوپ فضایی کپلر، در 16 جولای امسال (دو هفته پیش) در کنفرانس جهانیTED در آکسفورد شرکت کرد و در سخنرانی خود در این کنفرانس، نموداری را ارائه کرد که نشان می‌داد تلسکوپ کپلر 140 نامزد برای سیارات زمین‌مانند یافته که قطر آنها کمتر از دو برابر قطر زمین است.

چنین عددی گیج‌کننده به نظر می‌رسید، زیرا با نتایج رسمی منتشر شده مربوط به 306 ستاره در ماه ژوئن / خردادماه که تعداد این سیارات را تنها 38 سیاره اعلام می‌کرد، همخوانی نداشت.

این خبر به سرعت از سوی رسانه‌های جهان به عنوان یک کشف جدید و البته یک رسوایی منتشر شد. ریچارد کر از مجله ساینس، ارائه ساسلوف را یک رخنه اطلاعاتی می‌نامد. وی می‌گوید: «سخنرانی وی کاملا زننده بود، زیرا عمدتا بر مبنای یافته‌هایی بنا نهاده شده بود که اعضای گروه تحقیقاتی کپلر تصمیم گرفته‌اند به منظور بررسی‌های بیشتر، آنها را تا فوریه / بهمن آینده تنها برای خود نگه دارند.»

با این وجود، ساسلوف این مساله را رد می‌کند. وی می‌گوید در نمودار وی از همان اطلاعاتی استفاده شده که در اطلاعیه قبلی گروه منتشر شده بود. وی تنها این اطلاعات را بر اساس سیارات احتمالی که قطر آنها حداکثر 2.9 برابر زمین است، مجددا دسته‌بندی کرده است. اما نوشته‌های نمودار وی، قربانی رعایت فونت استاندارد کنفرانس شده و عدد 9 موجود در ضریب به جای گرد شدن به سمت بالا، از نمودار حذف شده است. وی می‌گوید: «نمودار ارائه شده قطعا اشتباه داشته است.»

زمین‌مانند یا ‌هم‌اندازه زمین؟
نامزدهای بزرگ‌تر سیارات در کنار نامزدهای کوچک‌تر ذکر می‌شود تا منعکس کننده این مطلب باشند که این سیارات، همگی اجسامی صخره‌ای هستند که می‌توانند برای اقامت آینده بشر مورد استفاده قرار گیرند. اما هنوز سیاره‌ای یافت نشده که در کمربند سبز قابل سکونت اطراف ستاره خود قرار داشته باشد. هیچ کدام از سیارات کوچک کشف شده‌ای که تاکنون گزارش شده‌اند و تنها بر اساس تحلیل یافته‌های 43 روز اول فعالیت تلسکوپ کپلر یافت شده‌اند، در فاصله مناسبی از ستاره مادر خود برای سکونت قرار ندارند. بنابراین هیچ کدام از 140 جسم یا همان سیارات زمین‌مانند که در سخنرانی ساسلوف به آنها اشاره شده است، مکان خوشایندی برای یک مسافرت تفریحی و گذراندن تعطیلات آخر هفته به شمار نمی‌روند!

ساسلوف در وبلاگ خود در سایت ناسا نوشته است: «همین عبارت زمین‌مانند است که باعث سردرگمی افراد شده است. برای برخی از دانشمندان همچون من که سیارات داخلی را مطالعه می‌کنند، عبارت زمین‌مانند یک مختصرنویسی ساده از هر توده‌ای است که شبیه زمین باشد. اما اغلب مردم گمان می‌کنند که عبارت زمین‌مانند به این معنا است که سیاره دارای اتمسفر، آب مایع و درجه حرارت مناسبی برای حیات است. به عبارت دیگر، واژه زمین‌مانند اغلب مترادف واژه قابل سکونت به کار برده می‌شود. بنابراین عبارات زمین‌مانند و اندازه زمین کاملا مشابه یکدیگر نیستند. به عنوان مثال، سیاره ناهید یک سیاره هم اندازه زمین است، اما دمای سطح آن به حدی بالا است که سرب را ذوب می‌کند.»

شاید ما هنوز موفق به کشف سیارات مورد نظر خود نشده باشیم، اما ستاره‌شناسان انتظار دارند که تعدادی سیاره را که مشخصاتی مشابه زمین داشته باشند، پیدا کنند. جستجوی تغییرات متناوب در طیف نور ستارگان که می‌تواند حرکت وجود یک سیاره را در نزدیکی آنها آشکار کند، مشخص کرده که سیاراتی با ابعاد تنها چند برابر زمین، معمولا خیلی نزدیک به سیاره مادری خود گردش می‌کنند؛ در نتیجه دمای سطح آن‌ها بسیار بالاتر از آنی خواهد بود که موجودات زنده بتوانند آن را تحمل کنند.

گرگ لاگلین از دانشگاه کالیفرنیا می‌گوید: «از آن‌جایی‌که ما سیارات زیادی را در مدارهای نزدیک به ستارگان یافته‌ایم، انتظار داریم که بتوانیم سیارات زیادی را نیز در مدارهای دورتر کشف کنیم. این مطلب که سیارات زمین‌مانند در ناحیه قابل سکونت اطراف ستارگان نادر باشند، خیلی شگفت‌آور خواهد بود.»