تبیان، دستیار زندگی

تقریبا۶۰ هزار سال طول کشید تا نوع بشر تجربه انسانهای ناندرتالز را در دیدن مریخی بسیار درخشان تکرار کند.   کلیه حقوق این تصویر متعلق است به :JPL.NASA

طی چند سال گذشته با نزدیک شدن به فصل تابستان و ماه شهریور، سر و صداهایی مبنی بر وجود دو  ماه درخشان در آسمان شنیده می‌شود. خبری بی پایه و اساس که توجه بسیاری را به خود جلب می‌کند. داستان به هفت سال پیش باز می‌گردد. ۲۷ آگوست ۲۰۰۳ نوید شبی زیبا را برای مردم سراسر کره زمین داشت. سیل عظیمی از رصدگران و مشتاقان خود را آماده‌ی عکاسی، رصد و ثبت پدیده‌ای نادر کرده بودند. پدیده‌ای که پیش از این حدود ۶۰ هزار سال قبل غارنشینان ساکن زمین نیز تجربه کرده بودند. تجربه بی‌نظیر درخشان شدن خدای جنگ!

خبر ازاین قرار بود، سیاره بهرام (سیاره سرخ فام مریخ) به اوج درخشش و نزدیکترین فاصله مداری ممکن خود به ما می‌رسد! تمام ماجرا همین بود و فقط مریخ قرار است نسبت به قبل قدری پرنورتر دیده شود. اتفاقی که اگر قرار بود تفاوتش را به اشخاص عادی در دو شب متوالی نشان دهیم، شاید آنقدرها هم متوجه امر نمی‌شدند.

از همان سالها بود که شایعه‌ای مبنی بر پدیدار شدن دو ماه در آسمان دهان به دهان گشت و متاسفانه تعداد کثیری از رسانه‌های داخلی و خارجی آن را برای میلیونها بیننده و خواننده پخش کردند. با اعلام این خبر در رسانه‌ها، خبرگزاری‌ها نیز به میدان آمدند و کاملا ناآگاهانه تیتر خبری روز خود را به این موضوع اختصاص دادند "شب ۲۷  آگوست را از دست ندهید، مریخ به اندازه ماه بزرگ دیده می‌شود."

این تصویر ساختگی است! بشر هیچگاه چنین صحنه وهم‌آوری را نخواهد دید.

دیری نپایید که این خبر گریبانگیر کاربران دنیای اینترنت گشت و همه با ارسال نامه های الکترونیکی سعی در باخبر کردن یکدیگر  نسبت به این رخداد باورنکردنی داشتند. اکنون نیز با نزدیک شدن به هفتمین سالگرد این اتفاق، گویا هنوز خیلی‌ها نه تنها به اصلاح اطلاعات خود نپرداخته‌اند، بلکه همچنان بر اشتباه تاریخی هفت سال گذشته خود پافشاری می‌کنند و تصور دارند هرسال درشب ۲۷ آگوست (پنجم شهریور) این اتفاق خواهد افتاد و از آن مهمتر تلاش خستگی‌ناپذیر آنها برای انتقال این خبر نادرست به دیگران بسیار قابل توجه است.

آخرین باری که سیاره مریخ (بهرام) به نزدیک‌ترین فاصله خود از زمین رسید، در ۲۷ آگوست ۲۰۰۳ (۶ شهریور ۱۳۸۲) بود که به شکل چشم‌نوازی در آسمان شب خودنمایی کرد. این سیاره سرخ‌فام چندی بعد در کنار ماه بدر (ماه کامل) قرار گرفت و در آن حالت قطر ظاهری‌ آن در حدود ۱۴۰ برابر کوچکتر از قرص کامل ماه بود.

اگر شما نیز مایلید این کابوس نجومی را تبدیل به یک رویای حقیقی زیبا کنید، پیشنهاد می‌کنیم درصورتی که برای رصد آسمان از تلسکوپ استفاده می‌کنید و ابزارتان این قدرت را دارد، این شب‌ها حتما سیاره بهرام را با بزرگنمایی در حدود 150 برابر تجربه کنید، چرا که تنها در این حالت قادر خواهید بود خدای جنگ آسمان را با ماه بدر مقایسه کنید.

مقابله دو سیاره زمانی روی می‌دهد که هر دو سیاره در یک طرف خورشید به گونه‌ای قرار داشته باشند که مراکز جرم دو سیاره و خورشید روی یک خط قرار گیرد. در چنین حالتی سیاره خارجی (سیاره دورتر نسبت به خورشید) از دید ناظر ایستاده بر سیاره داخلی (سیاره نزدیک‌تر نسبت به خورشید)، شب هنگام طلوع کرده و به شکل قرص کاملی دیده می‌شود. اما سیاره داخلی از دید ناظر ایستاده بر سیاره خارجی فقط هنگام روز قابل مشاهده است و نیم‌کره تاریک آن دیده می‌شود. طبیعی است که در زمان مقابله فاصله بین دو سیاره در کمترین مقدار خود قرار دارد.

مریخ در مداری بیضی شکل به دور خورشید حرکت می‌کند. فاصله این سیاره از خورشید به هنگام حضیض (نزدیکترین فاصله به خورشید) حدود ۲۰۶ میلیون کیلومتر و در اوج (بیشترین فاصله از خورشید) حدود ۲۴۹ میلیون کیلومتر است. حدود ۶۸۹ روز زمینی طول می‌کشد تا مریخ یک بار به دور خورشید بچرخد که تقریبا" دو برابر مدت گردش انتقالی زمین (یک سال) است. زمین هم خود بر مداری بیضی شکل به دور خورشید می چرخد که در حضیض ۱۴۷ میلیون کیلومتر و در اوج ۱۵۲ میلیون کیلومتر از خورشید فاصله دارد.

دو سیاره در وضعیت مقابله

توجه به مدت زمان سال مریخی (۶۸۹ روز) و سال زمینی (۳۶۵ روز) نشان می‌دهد که فاصله زمانی هر دو تقابل حدود دو سال و دو ماه است. این مطلب را می‌توان از تصویر بالا نیز استنتاج نمود. اما با عنایت به بیضی بودن مدار هر دو سیاره می‌توان انتظار داشت که فاصله بین زمین و مریخ در هر مقابله متفاوت باشد. کمترین فاصله، زمانی رخ می‌دهد که زمین در اوج و مریخ در حضیض مدار خود باشد. در این حالت زمین و مریخ تا ۵۶ میلیون کیلومتر به هم نزدیک خواهند شد. دورترین فاصله بین دو سیاره در مقابله می‌تواند تا ۱۰۰ میلیون کیلومتر افزایش یابد.

کمترین فاصله بین زمین و مریخ در مقابله‌هایی رخ می‌دهد که در دوره‌های ۱۵ تا ۱۷ ساله تکرار می‌شوند. اما آنچه حائز اهمیت است توجه به این نکته می‌باشد که فاصله دو سیاره در مقابله‌های نزدیک الزاما یکی نیست و به همین دلیل است که نزدیک‌ترین مقابله‌ها (مانند آنچه در ۲۷ آگوست سال ۲۰۰۳ رخ داد) در فواصل زمانی بسیار طولانی رخ می‌دهند.

جهت‌گیری مدار مریخ در فضا به هنگام مقابله نزدیک به گونه‌ای است که مریخ در جهت صورت فلکی دلو و یا در نزدیکی صورت فلکی جدی قرار می‌گیرد. از طرفی کره زمین نیز در  امرداد هر سال از این مکان می‌گذرد. بنابراین مقابله نزدیک دو سیاره همیشه در امرداد یا شهریور هر ۱۵ تا ۱۷ سال رخ می‌دهد. در این هنگام مریخ در جنوب استوای سماوی قرار دارد و بنابراین این نوع مقابله‌ها از عرض‌های جغرافیایی جنوبی زمین بهتر مشاهده می‌شوند. عکس این مطلب در مقابله‌های دور صادق است چرا که این نوع مقابله‌ها در صورت فلکی اسد و در ماه بهمن و اسفند رخ می‌دهند، در نتیجه از نیمکره شمالی زمین بهتر دیده می‌شوند.

جالب است بدانید آنچه در اوایل شهریور ماه (اواخر ماه آگوست) سال جاری (سال ۱۳۸۹ خورشیدی) رخ خواهد داد، جلوه‌نمایی پرشکوه سیاره مشتری (برجیس) در کنار ماه است. به امید آنکه این خیال‌پردازی نجومی به سراغ برجیس نرود و شایعه‌ای بزرگتر مبنی بر مشاهده سه ماه در آسمان نشنویم!!!

 

برای تهیه این مقاله از منابع زیر استفاده شده است:
       ... بازگشت کابوس تابستان: وجود دو ماه در آسمان
       ... به استقبال سیاره  سرخ
       ... مقابله های زمین و مریخ از سال ۱۹۰۱ تا ۲۰۳۵
       ... مفهوم مقابله در علم نجوم
       ... سیاره بهرام (مریخ)، گوی سرخ منظومه شمسی
       ... How far is Mars from Earth

به نقل از :spacescience.ir

سلام نیما جان
مرسی از اطلاع رسانیت. خیلی خوب بود، اتفاقا منم این مسئله رو از مسئولین انجمن پرسیدم و اونا هم گفتن حقیقت نداره و همش الکیه. خیلی خوب شد که شما کاملش رو توضیح دادی. مرسی.

یه چیز دیگه من اون مطلب کذایی رو به همه ایمیل کرده بودم. و وقتی فهمیدم الکیه می خواستم به همشون بگم. حالا با این مطلبت کارم رو آسون کردی و همینو میزارم واسشون با اجازه.

با سلا م
میگمااا چه شود!!!

موفق باشید.

سلام سروش جان
چی چی رو چه شود؟

ممنون از نیمای عزیز... بخاطر به روز بودنش و آگهی دادن به ما.

خوب خیلی باحال میشه 

نمیشه یعنی؟؟ :D

به امید سه تا ماه در آسمان :D

موفق باشید.

:))
آره سه تا ماه واقعاً چه شود

مریخ... خیلی دور‌ خیلی نزدیك

---

بشتابید كه مریخ و ماه با همدیگر هم اندازه شده و در آسمان به یك اندازه جلوه‌گری می‌كنند. الان بیش از 7 سال است كه از نیمه‌های تابستان به بعد چنین ایمیلی در گوشه و كنار دنیا رد و بدل می‌شود و افرادی را انگشت به دهان و حیرت‌زده وادار می‌كند تا دوستان و آشنایانی كه دانایی‌ای نسبت به نجوم دارند را سوال پیچ كنند و صحت و سقم این خبر را جویا شوند. اما واقعیت چیست؟

سال 1382، 6 شهریور ماه از ساعت 9 شب تا 3 بامداد در رصدخانه آموزشی زعفرانیه تهران بیش از 3000 نفر به تناوب گردهم آمدند تا مریخ را در كمترین فاصله‌اش از زمین رصد كنند. بسیاری از آنها فكر می‌كردند كه در آن شب مریخ را به اندازه ماه بزرگ خواهند دید و بر سطح آن نشانه‌هایی از زیبایی‌های هوش‌ربای مریخ خواهند دید. بسیاری از آنها كه آمده بودند تلاش می‌كردند تا با كمك تلسكوپ‌های 4 و 6 اینچی موجود در رصد خانه و پارك پیرامون آن كلاهك‌های قطبی و سفید مریخ، كوه‌ها و قله‌های سر به فلك كشیده 24000 متری این سیاره سرخرنگ، دشت‌های پهناور و دره عظیم مارینریس را با عمق چند هزار متری‌اش رصد كنند و زمانی كه نمی‌توانستند این رویاهای زیبا را ببینند به توانایی ابزار‌های رصدی موجود شك می‌كردند و هیچ لحظه‌ای حاضر نبودند فكر كنند كه خبر هم‌اندازه شدن ماه و مریخ را نادرست بپندارند.

ادامه دارد ... 

ادامه مبحث:

مریخ جرم ویژه‌ای در منظومه شمسی محسوب می‌شود. شاید هم این ویژگی فقط در ذهن ما زمینیان ایجاد شده باشد و از دیدگاه نجومی مریخ اینقدرها هم ویژه نباشد. مثلا مریخ نه سیاره خیلی بزرگی است و نه كوچك‌ترین سیاره منظومه ما. نه سیاره‌ای كاملا فعال (مثل زمین) است و نه سیاره‌ای است كه مثل عطارد یا ماه (تنها قمر زمین) خاموش و سرد و مرده است. خلاصه كلام این كه مریخ واقعا جرم چندان ویژه‌ای نیست. البته واقعا نباید اینقدر هم بی‌انصاف بود. مریخ شناسه‌های منحصر به فردی هم دارد. مثلا بلندترین كوه‌های منظومه شمسی به مریخ تعلق دارد. المپوس و آسكرئوس 2 قله بلند با ارتفاعی در حدود 24000 متر (یعنی تقریبا 3 برابر قله اورست) روی این سیاره قرار دارند. دره مارینر كه عمیق‌ترین دره منظومه شمسی است هم روی این سیاره قرار گرفته است. عمق این دره در برخی از مكان‌ها حتی از اندازه اورست هم بیشتر است.
اما همه اینها به كنار... مریخ همواره در تاریخ نقشی انكارناشدنی در بین زمینیان داشته است. بسیاری از زمینی‌ها معتقد بودند (و هستند!) كه روی مریخ موجودات زنده هوشمندی زندگی می‌كنند. برخی، آنها را موجوداتی هوشمند و دوست‌داشتنی و مهربان فرض می‌كنند و بسیاری دیگر، آنها را موجوداتی هوشمند و متخاصم می‌پندارند. موجوداتی كه همواره طی تاریخ منتظر فرصتی بوده‌اند كه به زمین حمله و نسل بشر را نابود كنند. البته دانشمندان هم در باره وجود نشانه‌های حیات روی مریخ ایده‌هایی دارند. بسیاری از دانشمندان معتقدند كه امكان شكل‌گیری و حضور حیات روی مریخ در تمام دوره‌های قدیمی و باستانی زیاد بوده است و حتی برخی معتقدند كه همین الان هم ممكن است كه روی مریخ موجود زنده وجود داشته باشد. البته نه به آن شكلی كه مردم عادی تصور می‌كنند. حیات مریخی (اگر الان وجود داشته باشد) در حد باكتری‌ها یا تك‌یاخته‌های بسیار ساده و ابتدایی است .