کودکان از لحاظ فعالیتهای حرکتی با یکدیگرتفاوت دارند ممکن است همه کودکان از نظر بزرگسالان بیش فعال باشند،ولی به نظر می رسد که بعضی ازکودکان هرگزاز حرکت باز نمی ایستند.
آنان در سنین پیش از دبستان بدون اینکه هدفی داشته باشند بدون وقفه می دوند،بالا می روند،ومی خزند،وقتی که بزرگتر می شوند ناتوانی مشخصی برای آرام نشستن نشان داده وبه طور افراطی تمایل به بیقراری دارند. یک مشاهده گر میتوانددریابد که آنها بیش از کودکان دیگر فعال بوده وفعالیتشان کیفیتی بی هدف وتصادفی دارد. کودکانی که بیش از اندازه فعال اند مشکلاتی نیز در توجه وتمرکز دارند .در گذشته اصطلاح بیش فعالی، سندرم بیش فعالی، اختلال مغزی خفیف، نارسایی کنشی مغزی خفیف .برای این اصطلاح به کار رفته است. برای آنکه مهمترین جنبه های این اختلال مورد توجه قرار گیرداصطلاح جدید اختلال مربوط به کمبود توجه در DSM III مورد استفاده واقع شده است.
معیارهای این اختلال عبارت است از:
الف) بی توجهی. لا اقل سه مورد از موارد زیر:
1-اغلب در تمام کودکان کارهای که شروع کرده اندبا شکست مواجه می شوند.
2-اغلب به نظر می رسد که گوش نمی کنند.
3- به آسانی برآشفته می شوند.
4- در تمرکز نمودن روی کارهای مدرسه یا سایر وظایفی که نیاز به توجه طولانی دارد دچار اشکال هستند.
5- در دلبستگی به فعالیتهای بازیچه ای مشکلاتی دارند.
ب)انگیختگی ناگهانی. لا اقل در سه مورداز موارد زیر:
1 – اغلب پیش از فکر کردن عمل می کنند.
2 – به طور افراطی از یک فعالیت به فعالیت دیگر می روند.
3 – از لحاظ نظم در کارها دچار اشکال هستند.
4 - نیاز به مراقبت زیاد دارند
5 – مرتبا در کلاس فریاد می زنند.
6 – در موقعیتهای گروهی وبازیها رعایت نوبت نمی کنند.
ج) بیش فعالی.لااقل دو مورد از مواردزیر:
1 – مرتبا در اطراف می دوند واز در ودیوار بالا می روند.
2 – در آرام نشستن دچار مشکل بوده ودائما می لولند.
3 – تحمل نشستن در جایی را نداشته واز این حیث دچار اشکالند.
4 – در هنگام خواب بیش از اندازه در اطراف حرکت می کنند.
5 – همیشه در حال رفتن وعمل کردن هستند،چنانکه گویی توسط یک موتور تحریک می شوند.
این علامتها باید در محیط کودک گزارش گردد. اگر والدین وآموزگار از نظر این رفتار ها توافق نداشتند به گزارش آموزگاران باید اهمیت بیشتری داده شود زیرا آنان با رفتارهای طبیعی هر سن آشنایی بیشتر دارند. نشانه های بیماری که در بال ذکر شد مخصوص کودکان 8تا 10 ساله است. کودکان کم سالتر معمولا نشانه های بیشتری را نشان می دهندوکودکان کممسن تر نشانه های کتری را نشان می دهند. این رفتار هاباید قبل از 7 سالگی شروع شده،لااقل شش ماه دوام داشته باشند،وعلت آن اسکیزوفرنی، اختلال عاطفی،یا عقب ماندگی ذهنی شدید نباشد.
گرچه این معیارها برای شناخت رفتار این کودکان سودمند است، با این وجود مسائل معناداری در تعبیر وتفسیر آنها وجود دارد. مثلا ،رفتار یک کودک بر اساس سنش بررسی شدهسالم ویا منحرف توصیف گردد، نه اینکه آیا او این خصوصیات ذکر شده را نشان داده است یا خیر.
بسیاری از رفتارها در مدارس ابتدایی طبیعی است، تشخیص براساس شدت ومیزان رفتار است نه انواع رفتار .علاوه بر ان بیش فعالی با مشکلات دیگری نیز می تواند همراه باشدکه عبارت است از:
1-اختلالات مربوط به سوخت وساز غدد داخلی ، از قبیل فعالیت بیش از حد تیرویید.
2- مسمومیتها ،از قبیل مسمومیت با سرب.
3- حساسیت، بخصوص حساسیت غذایی.
4- اختلالات حسی، از قبیل کوری وکری.
5- خلق وخو از قبیل تغییر غیر طبیعی کنشهای روانشناختی .
6- تاخیر رشد عصبی از قبیل، از قبیل نارساییرشد دستگاه عصبی مرکزی آسیب دیدگی دستگاه مرکزی مانند صرعهای حاد سندرم مغزی مزمن.
7- واکنشهای آموخته شده،از قبیل واکنش به فشار روانی محیط اجتماعی.
8- اختلالات شخصیتی، از قبیل اختلالات مرضی مربوط به صفات شخصیت.
9- پسیکوزها،از قبیل اسکیزو فرنی واختلالات رفتاری عمیق.
بنابراین قبل ازآنکه تصمیم درباره درمان این بیماری گرفته شود. باید سایر احتمالات مورد بررسی قرار گیرند.فراوانی این اختلال در پسران بیشتر از دختران است ونسبت آنها از 4 به 1 تا 9 به1 است.
بعضی علل احتمالی
بعضی از محققین رفتار بیش فعالی را ارثی دانسته اند.پنجاه درصد از خواهر ها و برادرهای کودکان بیش فعال دارای تاریخچه ای هستند که نشان دهنده بیش فعالی است،در حالی که وجود این بیماری در خواهر و برادرهای نا تنی فقط 14 درصد بوده است.مطالعه دوقلوها نشان می دهد که عوامل ژنتیکی مهم است.نشانه های عصبی که در کودکان بیش فعال مشاهده شده است احتمال بیماری یا ضایعه عصبی را به عنوان علت به ذهن متبادر می کند.برابر تحقیقات که 30 تا 50 درصد از کودکان بیش فعال دارای الکتروانسفالوگرافی غیر طبیعی هستند.هر چند تعداد زیادی از کودکانی که از لحاظ هیجانی دچار اختلال اند و نیز بسیاری از کودکان طبیعی اختلالاتی در الکتروانسفالوگرافی داشته اند .
کودکان بیش فعال اغلب نا بهنجاری های عصبی ظریفی که ممکن است نا هماهنگی حسی-حرکتی را موجب گردد نشان می دهد.چنین آشکار گردیده است که مسائل مربوط به دوران بارداری یا وضع حمل یا اوان طفولیت با رفتاربیش فعالی درارتباط است که پیش بینی های مناسب برای مسائل احتمالی ،رفتاری یا آموزشگاه های آینده بتواند صورت پذیرد.این نظریه که علت بیش فعالی حساسیت بیش از اندازه است نسبت به مواد اضافی وشیمیایی معینی است که به طور طبیعی در غذا وجودارد، شهرت زیاد یافته است،این نظریه که توسط فین گلد پیشنهاد گردیده طرفداران زیادی در بین والدین وبعضی متخصصان حرفه ای داشته است. ولی تاکنون تحقیقات، کمکی به به روشن ساختن این ادعاهاوتوصیه ها ی ر‍یم غذایی فین گلد نکرده است.
هر چندمحققانی که این خط فکری را دنبال کرده اند دریافته اند که مواد اضافی شیمیایی که در غذایی روزانه این کودکان مورد استفاده واقع شده است. ممکن است اثرات منفی در یادگیری یک گروه فرعی از کودکان بیش فعال که بخصوص نسبت به آن مواد شیمیایی حساس هستند داشته باشد.
چنین نتایجی فریبند بوده،وتا زمانی که تکرار نگردیده وفهم بهتری از آنا به دست نیامده باشد، سوال مربوط به علل شیمیایی رفتار بیش فعال حل نشده باقی خواهد ماند.
نتیجه احتمالی
گرچه بعضی از افرادی کهدر کودکی بیش فعال بوده اند به نظر می رسد که بعدا کنشهای مناسب داشته اند ولی بسیار از آنان مشکلشان اداما یافته است .بعضی از نوجوانان از لحاظ پیشرفت آموزشگاهی ورفتار تحریک آمیز خود دچار اشکالند،وبعضی نوجوانان که در کودکی بیش فعال بوده اند اشکالاتی در رابطه با اشخاص ومهارتهای اجتماعی دارند.این مسائل می تواند از پیشرفت تحصیلی کم واعتماد به نفس ضعیف دوران کودکی ،همچنین از بعضی نقایص واقعی سرچشمه گرفته باشد.به هر صورت ،چون این اندیشه ابتدای وجود داشته است که بیش فعالی نتیجه رشد نامناسب است ،فهم علل وتوسعه این اختلال بیشتر ضرورت می یابد.به نظر می رسد که دو نوع کودک بیش فعال وجود داشته باشد: یک گروه دارای رفتار پرخاشگرانه وفعالیت بیش از اندازه،گروه دیگر داری دارای مسائل مربوط به توجه .کودکانی که خصیصه پرخاشگرانه دارند به نظر می رسد در مقایسه با کودکان گروه دیگر شانس بهبودی ضعیفتری در بزرگسالی دارند.
