تبیان، دستیار زندگی

بسم الله الرحمن الرحیم

توی این تاپیك دوست دارم به یك موضوع خیلی جالب بپردازیم البته خیلی موضوع حساس خواهد بود از جهاتی كه در ادامه به اون اشاره خواهم كرد...

موضوع ِ طنز ، در قرآن كریم

 

موضوع از این جهت حساس است كه هر حرف ونظری در باب آیات مصحف شریف  ، قطعا یه نظر شخصی است و باید مراقب بود كه دور از شان و منزلت عظیم این كتاب بزرگ و عزیز نباشه...

 

اما خود بحث ...

 

خداوند در قرآن برای هدایت انسانها و گاها برای  اینكه زشتی و بزرگی گناهان واشتباهات و جسارت های بشر رو بهش متذكر بشه ،  اغلب اونها رو از عذاب می ترسونه ، گاهی سعی میكنه با وعده ی پاداش و ترسیم مقام نیكوكاران و-نیز در صورت خطا- با شرح مقام توبه كاران ، اشتباه بودن راه را متذكر بشه و گاهی هم سعی می كنه با ذكر نكاتی به مدد روش ارجاع به نفس انسان رو از خواب غفلت بیدار كنه... همانطور كه به واسطه پیامبرش ، ابراهیم (ع) در قضیه شكستن بت ها ، مشركان رو به نفسشون ارجاع داد...

 

اما این ارجاع به نفس گاها همراه با یك طنزلطیف و نغز صورت گرفته ...

 

مثلا آنجا كه در آیه 40 سوره اعراف درباره ی كسانی كه آیات پروردگار را تكذیب می كنند و از پذیرفتن آن تكبر می ورزند می فرماید ، كه درهاى آسمان را برایشان نمى‏گشاید و در بهشت در نمى‏آورد مگر آنكه شتر در سوراخ سوزن داخل شود!!...

 

یا آنجا كه در آیه ی 5 سوره ی جمعه  خطاب به اهل كتاب  كه حجت خداوند را تكذیب می كردند در حالیكه خودرا  حامل و ناقل تورات میدانستند ، میفرماید كه ایشان چون حمارند كه كتبی را حمل میكند و از آن بهره ای نمیبرند...

 

 ویا آنجا كه در آیه 41 سوره مبارك عنكبوت ، سستی جایگاه و مقام كسانی كه دوستانی غیر خدا برگزیده اند  را این گونه وصف می كند كه ایشان چونان عنكبوتند كه خانه ای با آب دهان ساخته اند!!...

 

 و نمونه های بسیار دیگر كه اغلب در قالب تمثیلی زیبا جایگاه عده ای را به گونه ای وصف می كند ، كه انسان را به اندیشه وامیدارد ، در حالیكه خنده ای تلخ بر لب دارد...

 

 منتظر نظرات شما هستیم 

سلام

یک نکته ای در یکی از آیات سوره مبارکه حشر هست در مورد گول خوردن انسان نادان توسط شیطان :

 آیه 16 این سوره:

چون حکایت شیطان که به انسان گفت: «کافر شو.» و چون کافر شد، گفت: «من از تو بیزارم، زیرا من از خدا، پروردگار جهانیان ، می ترسم» {16}

 به نظرم این نکته لطیف و تلخندی است که انسان به همین راحتی از موجودی پلید و نامرد رکب می خورد و آن موجود پلید و نامرد خود را از او جدا می کند که البته به همین راحتی هم نیست زیرا در آیه بعد یعنی آیه 17 اشاره می شود که  «و فرجام هردوشان آن است که هر دو در آتش، جاوید می مانند. و سزای ستمگران این است{17}»

مطلب جالبی بود  که من تا حالا بهش فکر نکرده بودم.ولی من فکر می کنم که در مقابل این خیلی جاها هم لحن قرآن خشنه و طوری که می خواد آدما رو بترسونه.و من به همین دلیل بهش جذب نمی شم شما می دونید چرا تعداد این طنز ها خیالی کم تر از این ترسوندن هاست؟و اینکه اصلا چرا قرآن انقدر به این نهیب زدن ها و ترسوندن ها اصرار داره؟ خوش حال می شم اگه اطلاعاتی دارید بدونمش.

سلام

خوبه این نکته را هم مد نظر داشته باشیم که:
مثلا وقتی فرزندی کار بدی انجام میده پدرش اونو دعوا میکنه...
اما واقعا آیا این از بی رحمی پدر هست یا از روی مهر و نگرانی اون؟

بسم الله

در جواب mani_pit

با نگاهی كلی به مواردی كه خداوند در قرآن انسان را مورد خطاب قرار داده به نظر میرسد كه جنبه ی اعتدال رعایت شده و در كنار عذاب الیم و عظیم و امثالهم  مثلا از انهار و باغها و حوریان و ... هم زیاد سخن به میان آمده ...

لذا به نظر می رسد خدا انسان را در فضایی از خوف و رجا قرار داده

مطمئنا از  روی خیر خواهیه.اما حتی اون پدر هم بعد از مدتی دیگه از این روش استفاده نمی کنه.چون نتیجه ای برای تربیت بچه نمیده.

hsm110

ممنون ار جوابت.

ولی من هنوزم قانع نشدم که اصلا فلسفه ی وجود این چیز های خوف ناک چیه؟(حتی اگه در حد اعتدال باشه.)

اولا چرا اون پدر باید خسته بشه یعنی آن پدر از اینکه بخاطر کار بد پسرش ناراحت بشه خسته میشه؟ شاید اگر آن فرزند یک کار بد را، هی تکرار کند پدر از دعوا کردنش خسته بشه اما معمولا در این موارد پدر نا امید و بی خیال می شود و پسر را به حال خود وا می گذارد تا خودش سرش به سنگ بخوره
در ضمن همانطور که می دانید محبت تنها، موجب خوش خیالی و فساد می شود و قهر و خشم تنها هم موجب نا امیدی و هر دو با هم لازم است
البته اهل فن باید در این امور بگویند چیزها
به نظرم جای این بحث ها در این انجمن نیست و باید در انجمن های مذهبی بحث شود

من با نظرت موافقم .ولی به نظر من هیچ مطلبی تو این انجمن( از موقعی که من دیدم)طنز نیومده .همش یا عکسه یا یه خبره یا یه داستانه .یا یه معمایه یا یه سرگرمی و یا یه کل کله.مطلب های خیلی خیلی کمی هستند که واقعا طنز باشند و فقط مطالبی مثل ترازو یا شعر سعید بیایانکی  یا آرزو یا خوش خیالی  و...هستند که طنزند .باید یه جوری بشه که بچه ها حتی مطالب اولیشون که ممکنه خیلی هم خوب نباشه ولی به قلم خودشون باشه رو  تو ی فروم بزنن و ما نقدش کنیم.و به نظر من یا دارند تنبلی می کنند یا اینکه وقت ندارند یا این که خودشون رو قبول ندارند.....چون واقعا یاد گیری بدون تمرین هیچ فایده ای نداره......ا

نمونه‏ هاى قرآنى طنز

1. تشبیه صداى بلند به عرعر خر
و اغضض من صوتك ان انكر الاصوات لصوت الحمیر (لقمان/19) ; آرام سخن‏گو (نه با فریاد بلند) كه زشت‏ترین صداها، صداى خر است .
در این آیه واقعیتى تلخ در قالب تشبیه و تنظیر بیان شده است .
2.شبیه رفتار بلعم باعورا به پارس سگ
فمثله كمثل الكلب ان تحمل علیه یلهث او تتركه یلهث (اعراف/175) ; داستانش چون داستان سگ است [كه] اگر بر آن حمله‏ور شوى، زبان از كام برآورد، و اگر آن را رها كنى، [باز هم] زبان از كام برآورد .
خداوند در این آیه بلعم باعورا را به سگى تشبیه مى‏كند .
3.تشبیه رباخوار به شیطان
الذین یاكلون الربا لایقومون الا كما یقوم الذى یتخبطه الشیطان من المس (بقره/275)كسانى كه ربا مى‏خورند، [از گور] بر نمى‏خیزند، مگر مانند برخاستن كسى كه شیطان بر اثر تماس، آشفته‏سرش كرده‏است .
ربا خوار در رفتار اجتماعى خود مثل افراد دیوانه عمل مى‏كند; زیرا رباخوار نظم اقتصادى را بر هم مى‏زند و موجب اضطراب و سرگیجى جامعه مى‏گردد; لذا مانند انسانى كه سرگیجه گرفته از قبر بیرون مى‏آید; به جهت آنكه تعادل اقتصادى جامعه را بر هم زده، در رستاخیز تعادلش از دست مى‏رود .
این آیه حالت روانى یك رباخوار را در قالبى شیرین به تصویر مى‏كشد و عاقبت تلخ رباخواران را در مثالى زیبا بیان مى‏كند (ر . ك . المیزان، ذیل آیه 275 سوره بقره)
4.نسبت‏شكستن بت‏ها به بت‏بزرگ
بل فعله كبیرهم هذا فاسئلوهم ان كانوا ینطقون (انبیا/63) ; بلكه آن را بزرگترشان كرده‏است . اگر سخن مى‏گویند، از آنها بپرسید!
این آیه به داستان حضرت ابراهیم با قوم لجوح و عنود خود مربوط است . آن قوم هنگام عید آن حضرت را به مراسم دعوت كردند; اما او اجابت نكرد و براى مراسم نرفت . وقتى برگشتند، دیدند، تمام بتها شكسته شده و تبرى بر روى بت‏بزرگى نهاده شده‏است . نزد حضرت ابراهیم آمدند و او را به شكستن آنها متهم نمودند . حضرت فرمود: من این كار را نكردم; بلكه بزرگ آنها چنین كرده‏است . شما از این بت‏ها سؤال كنید، اگر سخن مى‏گویند .
شاید بتوان مطابق برخى از تفاسیر این مورد را «طنز» به شمار آورد . عبارت «بل فعله كبیرهم هذا» طبق تفسیرى كه در آن، «هذا» فاعل فعل شمرده مى‏شود، طنز است; زیرا كاملا خنده‏آور است كه مثلا بت‏هاى كوچك تخلف كرده‏باشند و بت‏بزرگ آنها را تنبیه كرده‏باشد (ر . ك . المیزان و نمونه و مجمع البیان، ذیل آیه 63 سوره انبیا)

5. تشبیه درآمدن كفار به بهشت‏به ورود شتر به سوراخ سوزن
و لایدخلون الجنة حتى یلج الجمل فى سم الخیاط (اعراف/40) ; [كسانى كه آیات الهى را تكذیب كرده‏اند]، به بهشت در نمى‏آیند، مگر آنكه شتر در سوراخ سوزن در آید .
این معنا یك كنایه است و در واقع در این آیه حقیقتى تلخ در قالبى شیرین ارائه شده‏است و طنز معجونى است از نیش و نوش . نیش طنز همان حقیقت تلخ است كه در آیه عبارت از «عدم ورود كفار و مشركان به بهشت‏» است و نوش آن همان قالب شیرین است كه در این آیه عبارت از «حتى یلج الجمل فى سم الخیاط‏» است (ر . ك . مجمع البیان و المیزان و الصافى، ذیل آیه 40 اعراف)
6.تعبیر ریشخندآمیز درباره سران كفار
ذق انك انت العزیز الكریم (دخان/49) ; بچش كه تو همان ارجمند بزرگوارى!
این آیه درباره برخى از سران كفر و شرك مكه است كه در رستاخیز گرفتار جهنم مى‏شوند . خداوند مى‏فرماید: عذاب دوزخ را بچش كه تو همان عزیز و گرامى هستى . در این آیه در اوج فصاحت و بلاغت مضمونى ارجمند به صورت طنز بیان شده‏است; زیرا شخص مورد اشاره در آیه خیلى مغرور و خودخواه بوده و در میان مشركان شخصیت‏بزرگى داشته‏است . قرآن مى‏فرماید: وقتى كه در آتش جهنم با ذلت افكنده مى‏شود، به او مى‏گویند: آقاى عزیز! نتیجه كارهایت را بچش! چنین تعبیرى یك نوع طنز است(ر . ك . المیزان، ذیل آیه 49 سوره دخان و تفسیر نمونه، ذیل همان آیه)
7. تشبیه منافقان به تاریك‏زیان یا گرفتاران صاعقه
قرآن همیشه حقایق والا و بسیار ارزنده‏اى را در قالب مثالهاى حسى آورده‏است . آیه‏هاى 17 و 18 و 19 و 20 سوره بقره منافقان را اینگونه تشبیه كرده‏است:
مثلهم كمثل الذى استوقد نارا فلما اضاءت ما حوله ذهب الله بنورهم و تركهم فى ظلمات لایبصرون صم بكم عمى فهم لایرجعون او كصیب من السماء فیه ظلمات و رعد و برق یجعلون اصابعهم فى آذانهم من الصواعق حذر الموت و الله محیط بالكافرین .
منافقان مانند كسانى هستند كه آتشى افروخته (تا در بیابان تاریك راه خود را پیدا كنند)، ولى هنگامى كه آتش اطراف آنان را روشن مى‏سازد، خداوند (طوفانى مى‏فرستد و) آن را خاموش مى‏كند و در ظلمت و تاریكى وحشتناكى كه چشم انسان را از كار مى‏اندازد، آنها را رها مى‏سازد . آنها كر، گنگ و كورند; بنابراین از راه خطا بازنمى‏گردند، یا همچون بارانى كه در شب تاریك توام با رعد و برق و صاعقه (بر سر رهگذرانى) ببارد و آنها از ترس مرگ انگشت در گوش خود مى‏گذارند تا صداى صاعقه را نشنوند و خداوند به كافران احاطه دارد (و همه در قبضه قدرت او هستند.)
در این بیان طنزگونه قرآن حقیقتى تلخ یعنى نفاق و دورویى را كه بسیارى از افراد جامعه گرفتار آن هستند، به صورت جذاب و شیرین و دلنشین تشبیه كرده‏است . پایان و عاقبت كار منافقان را چون افرادى كر، گنگ و نابینا معرفى مى‏كند كه به راحتى قادر نیستند از راه نادرست‏خویش بازگردند (ر . ك . المیزان و تفسیر نمونه ذیل آیه 17- 18- 19- 20 سوره بقره)
در مثال دیگر وضعیت منافقان اینگونه توصیف شده است:
او كصیب من السماء فیه ظلمت و رعد و برق یجعلون اصبعهم فى ءاذنهم من الصواعق حذر الموت و الله محیط بالكافرین یكاد البرق یخطف ابصرهم كلما اضاء لهم مشوا فیه و اذا اظلم علیهم قاموا و لو شاء الله لذهب بسمعهم و ابصرهم ان الله على كل شى‏ء قدیر .
یا چون [كسانى كه در معرض] رگبارى از آسمان - كه در آن تاریكیها و رعد و برقى است - [قرار گرفته‏اند] ; از [نهیب] آذرخش [و] بیم مرگ، سر انگشتان خود را در گوشهایشان نهند، ولى خدا بر كافران احاطه دارد . نزدیك است كه برق، چشمانشان را برباید; هرگاه كه بر آنان روشنى بخشد، در آن گام زنند و چون راهشان را تاریك كند، [برجاى خود] بایستند و اگر خدا مى‏خواست‏شنوایى و بینایى شان را برمى‏گرفت، كه خدا بر همه چیز تواناست .( همان)
در این مثال طنزآمیز، قرآن، صحنه زندگى منافقان و چهره‏هاى نفاق را چنین پریشان معرفى مى‏كند .

                                                       منبع:rasekhoon.net

در  اثبات رحمت خداوند همین حدیث بس است که می گوید : (لو اجتمع الناس علی حب علی بن ابی طالب لما خلق الله النار)

معنی : اگر تمام مردم حضرت علی (علیه السلام) را تنها دوست می داشتند ، خدا جهنم را خلق نمی کرد .

به شما باید اطمینان بدهم که تمام آیاتی کهانذار دهنده ی آتش جهنم است خطاب به کافران و مشرکان است و هر آیه ای که با یا ایها الذین آمنو شروع می شود ، شک نکنید که مخاطبش شیعیان و محبان اهل بیت است .

آیا اگر خداوند از آتشی که در انتظار کافران می باشد سخنی نگوید ، این امر بهانه ای برای انها نمی شود تا در روز قیامت از آن استدلال نمایند ؟

راستی خوب بود که شما نیز در تثبیت ادعای خود لا اقل نمونه ای از ان آیات را ذکر می کردید تا شاید بهتر بتوانم شما را متقاعد کنم .