گروه سیاسی- محمدمهدی تهرانی:
مشارکت بالای مردم چشم جهانیان را خیره کرد تا همه بدانند "توسعه سیاسی"
با شعار و ادعا محقق نمی شود. باید مردم خود را سهیم در اداره کشور ببینند
و این تنها وقتی میسر می شود که فاصله های بین مدیران و مردم شکسته شود و
این یعنی همان چیزی که در دولت نهم رقم خورد.
خرداد 76 مردم گمان می کردند کسی خواهد
آمد که این شکاف را از بین ببرد. گمان می کردند حلقه بسته مدیریتی گذشته
شکسته خواهد شد؛ اما چنین نشد. دولت اصلاحات مشارکت 79 درصدی سال 76 را به
66 درصد در سال 80 کاهش داد و این نشان از عدم توفیق در برآورده کردن
انتظارات مردم داشت. نزول مشارکت مردم در دولت اصلاحات در حالی بود که
اصلاح طلبان "توسعه سیاسی" را مقدم بر توسعه اقتصادی قلمداد می کردند و از
اولویت و ضرورت "توسعه سیاسی" در کشور سخن می گفتند.
اما دولتی که داعیه توسعه سیاسی هم
نداشت، مشارکت 62 درصدی دوره اول و 59 درصدی دور دوم انتخابات نهم را به
بیش از 85 درصد در سال 88 افزایش داد. علاوه بر اینکه در انتخابات سال 80،
آرای خاتمی نسبت به سال 76 کاهش پیدا کرد اما این میزان برای احمدی‌نژاد
با رشد مواجه شد و این نشان از عملکرد مطلوب دولت نهم در نگاه عموم مردم
داشت. در واقع در این دولت مردم خود را در اداره کشور سهیم دیدند، احساس
کردند حرف‌هایشان شنیده می شود و مدیران از جنس خودشان هستند. دولت
اصلاحات "شعار" توسعه سیاسی داد اما دولت اصولگرای نهم "در عمل" مردم را
وارد صحنه اداره کشور کرد؛ "مرید پیر مغانم ز من مرنج ای شیخ، چرا که وعده تو کردی و او به جای آورد"
اما در خصوص این میزان مشارکت و مسائل پیرامونی آن نکاتی قابل طرح و توجه است:
سال های متمادی اصلاح طلبان از آرای
خاموشی می گفتند و می نوشتند که اگر فعال شود، به نفع آنان رقم خواهد
خورد. یکی از توجیهات اصلاح طلبان در شکست های انتخاباتی عدم حضور همین
آرای خاموش در صحنه بود. در واقع آنان اکثریت آرای مردم را از آن خود می
دانستند و همواره از آرای خاموشی سخن می گفتند که باید فعال شود تا اقلیت
جبهه رقیب نتواند نتیجه را به سود خود تمام کند. به نظر می رسد این ادعا و
این تئوری برای همیشه رنگ باخت. پیش از این حتی کرباسچی هم گفته بود: «در
عرصه انتخابات نهم 18 میلیون نفر رأی خاموش وجود داشت که در این دوره از
انتخابات باید تلاش شود تا این آرا جهت جلب مشارکت حداکثری و تحکیم مبانی
انقلاب به سمت صندوق‌های رأی سوق داده شود.» طبیعتاً این حرف ها و دل بستن
به آرای کسانی که اکثریت خاموش نامیده می شدند، از این به بعد محلی از
اعراب نخواهند داشت.
اصلاح طلبان و حامیان برخی کاندیداها طی
این روزها این چنین القا می کردند که اصولگرایان برای پیروزی در انتخابات
دنبال مشارکت حداقلی اما مطمئن هستند و از مشارکت حداکثری اجتناب می کنند.
ابطحی در این خصوص گفته بود: «جناح راست به این نتیجه رسیده است كه اگر
حضور و مشاركت مردم در عرصه بیشتر باشد، اصولگرایان به دلیل داشتن رأی
حداقلی شكست خواهند خورد، لذا یك نگرانی جدی را در جریان اصولگرا می‌توان
در زمینه افزایش مشاركت مردم احساس كرد كه ناشی از مشكلاتی است كه جبهه
اصولگرایان در كسب آرا مردم دارد.» این حرف و حدیث ها از یک سو متکی به
همان خوش بینی به آرای گروهی موهوم با عنوان "اکثریت خاموش" بود و از سوی
دیگر در راستای جنگ روانی داعیان صداقت رقم می خورد. روند انتخابات و
فضایی که صدا و سیما در اختیار کاندیداهای مختلف قرار داد، نه تنها بی
مبنا بودن این اتهام را اثبات کرد، بلکه تلاشی گسترده برای افزایش میزان
مشارکت و حضور مردم در صحنه را به نمایش گذاشت.
برخی در تحلیل های سیاسی خود این گونه
وانمود می کردند که بازنده مناظره دکتر احمدی‌نژاد و مهندس موسوی، نظام
بوده است. این تحلیل از جانب کسانی ارائه می شد که آبروی خود را آبروی
نظام تلقی می کردند. در همین زمینه گفته می شد که این گونه سخن گفتن به
کاهش میزان مشارکت مردم و دلسردی عمومی خواهد انجامید و دست آخر نظام در
این میان ضربه خواهد خورد. مشارکت گسترده مردم در انتخابات نشان داد
اتفاقاً همین مناظره برخی از آرای خاموش را به نفع دکتر احمدی‌نژاد فعال
کرده است. مردم دنبال کسی بودند که حلقه ممنوعه یاران هاشمی را بشکند و
این شرایط را در احمدی‌نژاد دیدند. به نظر آبروی نظام تلقی کردن آبروی
هاشمی و خط قرمز تلقی کردن نقد عملکرد او و فرزندان او نیز از این به بعد
یک تئوری سوخته بیش نخواهد بود. اینکه برخی انتظار داشته باشند با
کوچکترین نقدی به این افراد زمین و زمان به هم بریزد و مردم در دفاع از
اشرافی‌گری به صحنه بیایند، قطعاً دیگر ارزش تحلیلی جدی نخواهد داشت.
جبهه "نه احمدی‌نژاد" با محوریت رفسنجانی
در این انتخابات همه توان خود را به کار گرفت و پای صحنه آورد تا آرای
مردم را از انتخاب 84 پشیمان کند؛ از اعتبار خاتمی بهره برد، هاشمی رسماً
به میدان آمد و کارگزاران نقشی ویژه برای شکستن آرای احمدی‌نژاد ایفا کرد.
حتی اعلام شد منتظری هم بعد از 20 سال در انتخابات شرکت می‌کند. عبدالله
نوری هم بعد از 10 سال تصمیم به شرکت در انتخابات گرفت. در واقع "اصلاحات"
و "کارگردان پشت صحنه آن" همه توان خود را به کار گرفتند و در نهایت در
مقابل خواست ملت شکست خوردند. مردم نشان دادند میانه ای با الیگارشی جریان
های هدایت شده ندارند. این همه در قالب مشارکت گسترده مردم قابل تحلیل
است. مردم با حضور گسترده خود با صدای بلند به جریان بازنشسته‌ی مدافع
نظریه "نه احمدی‌نژاد"، "نه" گفتند.
ثبت شدن اکثریت مطلق آرای ایرانیان خارج
از کشور به نام دکتر احمدی‌نژاد و افزایش چشمگیر مشارکت آنان در انتخابات
نیز حرف های زیادی با خود داشت. از یک سو ثابت کرد از نظر ایرانیان مقیم
خارج از کشور در این دولت عزت ملی احیا شده است و در واقع آنان به حضور
چنین رییس جمهوری افتخار می کنند. از سوی دیگر نیز افزایش میزان مشارکت
آنان نوعی همدلی بیشتر و تعلق خاطر دوباره به ایران اسلامی را به نمایش
گذاشت که البته این همه مایه مباهات است.
افزایش پشتوانه مردمی نظام و مشارکت هر
چه بیشتر مردم در صحنه قدرت چانه زنی دولتمردان در معادلات بین المللی را
افزایش خواهد داد. می توان از هم اکنون استواری بیش از پیش دولتمردان در
صحنه جهانی را به انتظار نشست و خواهان تأثیرگذاری تعیین کننده ایران در
معادلات بین المللی بود.
میزان مشارکت مردم در انتخابات تداعی
کننده پشتوانه مردمی حکومت هاست. امید مردم به حاکمیت در ایران در حالی
است که در کشوری مثل آمریکا که داعیه دار دموکراسی در جهان است، روند
مشارکت مردم از آغاز تأسیس این کشور تا کنون سیری نزولی را پشت سر گذاشته
است و با وجود تبلیغات گسترده رسانه ها در این کشور زیر 50 درصد را به خود
اختصاص می دهد.
اما در دولت نهم میزان تعلق مردم به
حاکمیت نیز روندی رو به رشد را تجربه کرده و البته ایران اسلامی همچنان از
پشتوانه جدی مردمی برخوردار است.
در این میان انتظار آن است که سایر
کاندیداها به آرای مردم تمکین کنند و به جای بهانه گیری و آسمان به ریسمان
بافی، واقعیت و خواست مردم را بپذیرند. این پذیرش مستلزم تجدیدنظر در رویه
های غلط قبلی و تسلیم در برابر مطالبات و روندهای مطلوب ملت است.
دوران بسیاری از شعارها و کلیدواژه های
ترجمه ای به پایان رسیده است. دیگر دموکراسی و حقوق بشر غربی شعارهایی
کهنه، از مد افتاده و بی ارزش به شمار می آیند. تنش زدایی و تسلیم در
برابر خواست قدرت های جهانی نیز ارزش معنایی نخواهند داشت. از این به بعد
باید بسیاری از آرمان‌های اصلاحات را در موزه‌های تاریخ جستجو کرد. در عین
حال، دیگر جایی هم برای حاکمیت های خانوادگی و رانت خواری های احزاب دولت
ساخته و اعمال نظرهای پشت پرده نیست.
